Elmi redaktor: amea-nın həqiqi üzvü, əməkdar elm xadimi, fəlsəfə elmləri doktoru, professor Fuad Qasımzadə
Yüklə 2,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 2.2.
Texnika: təbiət və cəmiyyət Texnikanın təbiət və cəmiyyətdə rolu haqqında yazan alimlərin sayı olduqca çoxdur. Burada isə XX əsrdə yaşamış bir neçə böyük filosofun bu problem haqqında dediklərini və bir sıra ümumiləşdirilmiş fikirləri misal gətiririk. M.Haydeggerin əsərlərində texnikanın fəlsəfəsinə bilavasitə aidiyyəti olan bir sıra geniş əhatəli məsələlər qoyulur: elmin meydana gəlməsi və ixtisaslaşdırılması, elm və texnikanın əlaqəsi, elmi texnologiyanın bütün planetdə yayılması və onun gələcəyi. Haydeggerə görə texnika - bəşəriyyətin özünü realizə etməsi, həyata keçirilməsi üsuludur. Texnika cəmiyyətə münasibətdə birincidir. Haydegger texnikanın ənənəvi fəlsəfəsi ilə əlaqəni kəsir və göstərir ki, texnikanın müdaxiləsi müxtəlifdir, uzaq gələcəkdə isə hətta hansı nəticələrə gətirəcəyini demək çətindir. Özünün statusuna görə texnika yalnız həqiqət ilə müqayisə edilə bilər. Haydegger göstərir ki, texnika varlığın dərin qatlannda olan xassələri üzə çıxarmaq üçün ən vacib üsuldur; o imkan verir ki, gizli olan bir şey üzə çıxarılsın, təhrif olunmamış şəkildə başa düşülsün və təqdim edil-
sin. Bununla yanaşı Haydegger texnikanın insan əlində vasitə olması təsəvvürünü inkar edir. Əksinə məhz insan texnikaya «təslim» edilib, bu isə onu təhlükəyə doğru aparmaq qorxusunu yaradır. Başqa alman filosofu K.Yaspersə görə isə, texnika bilikli insanın təbiət üzərində hökmranlığa doğru yönəldilən fəaliyyətinin məcmusudur. Burada məqsəd insan həyatına elə görkəm verməkdir ki, o ehtiyac yükünü öz üzərindən ata bilsin və ətraf mühitdən özünə lazım olan formanı ala bilsin. Yaspers hesab edir ki, müasir texnikanın köməkliyi ilə insanın təbiətlə əlaqəsi yeni formada baş verir. İnsanın təbiət üzərində hökmranlığının qüvvətlənməsi ilə yanaşı təbiətin indiyə qədər görünməmiş dərəcədə insanı özünə tabe etməsi qorxusu da yaranır. Yaspers təsdiq edir ki, təbiət üzərində hökmranlıq o zaman məna kəsb edir ki, insan öz qarşısına bir çox məqsədlərə çatmaq ideyasını qoyur: həyatı yüngülləşdirmək, fiziki cəhətdən mövcud olmaq üçün sərf edilən gündəlik qayğılan azaltmaq, istirahət və rahatlığı artırmaq. Yaspersə görə texnikanın mənası insanı təbiətin hökmranlığından azad etməkdir. Lakin təbiətə münasibətdə insan səmimi olmalıdır. O, yazmışdır: «Adi əmək alətlərindən maşına doğru sıçrayışın hansı nəticələr verəcəyini hələ Hegel görmüşdü. Bu hər şeydən öncə əhə- mij^ətli tərəqqidir; əmək aləti hələ nə isə ətalətli bir şeydir ki, öz fəaliyyətində mən ondan formal olaraq elə bil ki, istifadə edirəm və bu vaxt özüm də əşyaya çevrilirəm; çünki bu halda insanın özü qüvvə mənbəyidir. Maşın isə, əksinə, müstəqil alətdir, onun köməkliyi ilə insan təbiəti aldadır, onu özünə işləməyə məcbur edir. Lakin yalan yalançıdan qisas alır».'^ Həyatı məsələlərin həllinə təsir etmək üsullarından biri də bizim siyasi proseslərdə bilavasitə iştirakımızdır. Lakin texnologiyaya aid məsələlərin həllində əhalinin böyük əksəriyyəti səriştəsizdir. Bu işlə bilavasitə mütəxəssislər məşğul olurlar.. Texnologiyanın cəmiyyətdə müsbət roluna inanan müəlliflər deyirlər ki, texnologiya birmənalı olaraq iqtisadi inkişafa
Yüklə 2,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|