4.7.
Sistem, element, struktur
Element
nisbətən sabit, keyfiyyətcə müəyyən reallıqdır ki,
nisbətən sabit, keyfiyyətcə müəyyən başqa reallıqlarla qarşılıqlı
əlaqədədir və onlarla birlikdə bütöv
sistem
təşkil edir.
«Element» ilk dəfə kateqoriyalar sistemində yəqin ki, qədim
yunan fəlsəfəsində özünə yer tapmışdır. Milet filosoflan Fales,
Anaksimen və Anaksimandr «element» dedikdə bütöv dünyanı
təşkil edən ilk başlanğıc, ilk əsas başa düşürdülər. Belə
başlanğıc Fales üçün su idi. Sonralar dünyanın bütün
müxtəlifliklərinin keyfiyyətcə başlanğıc elementlərinin sayı
dördə çatdınimışdır: su, hava, torpaq, od.
Levkipp və Demokritin atomist nəzəriyyəsi yaranandan
sonra elementlər nəzəriyyəsi əhəmiyyətli dəyişikliklərə uğradı.
Bundan sonra materialistlər atomları ilk başlanğıc hesab etdilər.
Yunanların irəli sürdüyü «atom» anlayışı isə kiçik əlavələrlə
hələ XIX əsrin axırlarına qədər qaldı.
«Element» kateqoriyasının məzmunu haqqında fəlsəfi
anlayış hələ Hegelin dialektik konsepsiyasında keyfiyyətcə
ciddi
51
dəyişikliyə məruz qaldı. Bu dəyişikliyin xüsusiyyəti ondan
ibarət idi ki, birincisi Hegel faktiki olaraq sadə ilk başlanğıc
kimi «element» anlayışından imtina edir; ikincisi, Hegel kifayət
qədər ardıcıl olaraq bu kateqoriyanı «bütöv» kateqoriyası ilə
qarşılıqlı münasibətdə götürür. Bu isə o deməkdir ki, hər bir ayn
hissənin məna və məzmunu mütləq deyil, nisbi xarakter daşıyır.
Sistemin elementləri arasındakı əlaqələrin müəyyən qaydası
Dostları ilə paylaş: | 
