ciddi məntiqi struktura malik olmalıdiD>,^* Başqa sözlə, «nəzəri
sistem özlüyündə müşahidə edilmiş faktlann sadə yığını deyil,
onlann həmçinin məlum olan başqa faktlara məntiqi yolla çıxa-
nlan münasibətidir. Həmin nəzəriyyənin empirik cəhətdən nə
qədər doğru olması bizə göstərir ki, hansı empirik faktlar indiki
şəraitdə müşahidə edilə bilən>.®^ Fikrini inkişaf etdirərək
T.Parsons elmi biliyin yalnız təcrübə əsasında yarandığını sübut
etməyə çalışır və yazırdı: «Bütün deyilənlərdən elmi biliyin
inkişaf problemlərinin ümumi tərifi çıxır. Elmi bilik empirik
faktlar haqqında biliyin artması, faktların belə məcmuunun nəzəri
izahının dəyişməsi ilə bağlıdır, deməli, bu faktlar haqqında
ümumi xülasələrin dəyişməsi və bundan heç də az olmayaraq
nəzəri sistemin strukturunun dəyişməsi ilə bağlıdır. Empirik fakt
haqqında ümumi müddəalar ilə nəzəri sistemlərin məntiqi
elementləri və strukturu arasında daxili qarşılıqlı əlaqəyə də
xüsusi diqqət yetirmək lazımdiD>.^“
Yaxşı nəzəriyyəni pis nəzəriyyədən fərqləndirməyə imkan
verən bəzi kriterilər (meyarlar) mövcuddur. Bunlar: 1)
nəzəriyyənin müxtəlif hissələri arasında daxili uyğunluğun,
uzlaşmanın; 2) nəzəriyyənin nəyi izah etmək iddiasındadırsa, onu
həqiqətən izah etmək qabiliyyətinin olub-olmaması ilə
müəyyənləşdirilir.
Nəzəriyyə haqqında müxtəlif görüşlər, müxtəlif fikirlər
mövcuddur. Onlardan bir neçəsini göstərək: alim həmişə həqiqi
nəzəriyyəni tapmağa doğru can atır, yəni dünyanın elə təsvirini
tapmaq istəyir ki, həmin təsvir həm də müşahidə edilən faktların
izahı olsun. Deməli, faktlann təsviri nəzəriyyədən çıxarılmalıdır;
alim elmi nəzəriyyəni tam əsaslandırmağa nail ola bilər; bu elə
əsaslandırma olmalıdır ki, ağılla əsaslandırıla biləcək heç bir
şübhəyə yer qalmasın; əsl elmi nəzəriyyələr şeylərin mahiyyətini
və ya «əsl təbiətini», yəni təzahürlərin arxasında yerləşən
reallıqları təsvir edir. Belə nəzəriyyələrin sonrakı izaha ehtiyacı
yoxdur və buna yol verilmir; çünki onlar
Dostları ilə paylaş: 
