2.3. Elmi metod anlayışı
Ən geniş mənada hər hansı məsələnin nəzəri, idraki, praktiki
cəhətdən həll edilməsi yoluna, üsullarına, qaydalarına
metod
(yun. «methodos» - məqsədə çatmağın üsulu) deyilir. Elmi
idrakın metodları həqiqi biliyin əldə edilməsi yolları, üsulları,
qaydalandır. Metodu biliyin formalaşması üsulu hesab edən
Hegel göstərirdi ki, metod fəlsəfi biliyin «məzmununun... daxili
öz-özünə hərəkət forması haqqında şüurdun>.^*
Hər bir metod müəyyən nəzəriyyə əsasında yaranır və həmin
nəzəriyyə onun ilkin zəruri şərti kimi çıxış edir.
Metodologiya
elmi idrakın metodları, onların nəzəri cəhətdən
əsaslandırılması haqqında təlimdir. Dialektika tərəfdarlarının
fikrincə
bu
nəzəriyyə
elmi
axtanşlann
istiqamətini
müəyyənləşdirən ümumi metodologiya, həm də ümumi metod
kimi çıxış edir.
Qnoseologiyanın indiki inkişaf mərhələsi üçün metodoloji
plüralizm daha çox xarakterikdir.
Metodları bir qayda olaraq iki qrupa bölürlər: 1) konkret elmi
və ya xüsusi metodlar; 2) ümumi elmi metodlar. İndiki halda bizi
məhz ikinci qrup metodlar maraqlandınr.
Göstərmək lazımdır ki, metodlann empirik və nəzəri cəhətdən
aynlması şərti xarakter daşıyır. Müşahidə, müqayisə, eksperiment
daha çox empirik səviyyədə, idealizasiya və formaliza- siya isə
nəzəri səviyyədə tətbiq edilsə də, bu o demək deyil ki, onlar
0
biri
mərhələdə tətbiq edilə bilməzlər. Məsələn, müqayisə metodu
nəzəri tədqiqatlarda geniş istifadə olunur, idealiza- siyanın məlum
momenti isə empirik obyektlərin tədqiqi üçün zəruridir. Müşahidə
isə obyekt haqqında məlum biliyə, müəyyən mücərrəd anlayışlara
əsaslanır. Müşahidə vasitəsilə əldə edilən məlumatlar olduğu kimi
, təmiz halda istifadə edilə bilməz. Onlar ağılın süzgəcindən
keçirilir, sözlərlə, sxemlərlə, cədvəllərlə və s. təsvir edilir və
müəyyən qaydada qeyd edilir.
Marksistlər dialektik metodu elmi idrakın ümumi metodu
hesab edirlər. Bu əlbəttə belə deyil. Bununla əlaqədar aşağıdakı
Dostları ilə paylaş: 
