Cədvəl 1
XXI əsrin başlanğıcında təbii mühitin çirkləndirilməsində
üç qrup ölkələrin payı %-lə
Ölkələr və ölkə qrupları
Əhalisi
Sənaye
məhsulu
Dünyanın
çirkləndirilməsində
payı
İqtisadi cəhətdən
inkişaf etmiş
ölkələr
150
52,0
65,0
O cümlədən; ABŞ
45
15,0
25,0
Qərbi Avropa ölkələri
6,0
18,5
30,7
Yaponiya
2,0
8,5
5,0
İqtisadi cəhətdən
inkişaf etməkdə olan
ölkələr
79,0
41,5
20,0
0 cümlədən: ÇXR
20,0
15,8
13,5
Keçid iqtisadiyyatına
6,0
6,5
15,0
malik olan ölkələr 0
cümlədən:
MDB ölkələri
4,0
3,4
10,0
Cədvəl müxtəlif elmi mənbələr əsasında tərtib edilmişdir.
İnkişaf etmiş ölkələrdə çirklənmənin səviyyəsi sənaye istehsalının
həcmi hesabı ilə digər ölkələr qrupundan demək olar ki, iki dəfə yüksəkdir.
Bu da onlarda ekoloji problemlərin başqa xarakter daşıdığını göstərir. Bu
ölkələrdə təbiətlə sənaye istehsalının qarşılıqlı təsirinin tənzimlənməsi
üçün və ekoloji problemlərin yaran- mamasından ötrü bütün ölkələr üçün
uzunmüddətli fəaliyyət planı işlənib hazırlanmışdır. Yalnız bu halda bir
sıra ölkələrdə ekoloji böhranın aradan qaldırılması mümkün ola bilər.
Fikrimizcə, sənaye istehsalının ekoloji cəhətdən əsaslandırılması yalnız
planlı təsərrüfat şəraitində ola bilər.
29
xildir. Hazırda ölkədə 8 milli park və 18 dövlət qoruğu vardır ki, bunların
da ümumi sahəsi 413,5 min hektar təşkil edir.
Ekoloji çirklənmənin qarşısının alınması, qoruqların və sağlamlıq
ocaqlannın yaradılması və onlara nəzarətin gücləndirilməsi, ancaq insan
sağlamlığının qorunması xatirinə edilir. Lakin buna baxmayaraq, kəskin
ekoloji vəziyyət və onun məcmu>Ti ölkədə ağır iqtisadi və
sosial nəticələr
verə bilər.,
Azərbaycan Respublikası müstəqillik əldə etdikdən sonra təbii
potensialından istifadə etmək məqsədilə beynəlxalq təşkilatlarla
əməkdaşlıq etməyə başladı. Bu təşkilatlardan Beynəlxalq Valyuta Fondu,
Dünya Bankı, Ekologiya Fondu, BMT-nin Ətraf Mühit Proqramı, Avropa
İttifaqının MDB ölkələri üzrə TASİS Proqramı, YUNESKO və digər donor
dövlətlər-Fransa, Almaniya, Norveç, Hollandiya, Yaponiya, Kanada və s.,
həmçinin region dövlətləri ilə əlaqələr yaratmışdır. Azərbaycan
Respublikası 15-dən çox Beynəlxalq Ekologiya Konvensiyasının və bir
çox Beynəlxalq Ekologiya təşkilatlarının üzvüdür.
Dövlətlərarası beynəlxalq əməkdaşlığın əsası kimi qəbul edilmiş
“Davamlı İnkişaf’ konsepsiyası təbii resurslardan səmərəli istifadə
edilməsi, onların gələcək nəsillər üçün qorunub saxlanılması və təbii
mühitə dəyə biləcək ziyanın azaldılması nəzərdə tutulur. Dünya ölkələrinin
çoxu tərəfindən BMT-nin Braziliyada 1992-ci ildə keçirilən “Rio-92”
konfransında qəbul edilmiş “XXI əsrin gündəliyi” mühüm sənəd kimi təbii
mühitin qlobal təhlükəsizliyinin istiqamətlərini müəyyən edir. Azərbaycan
Respublikası hökuməti “XXI əsrin gündəliyi” sənədinin müddəalarına
əsaslanaraq ətraf mühit barədə özünün milli konsepsiyasını hazırladı.
Həmçinin davamlı inkişaf və təbiətin mühafizəsinə kömək məqsədilə bir
neçə qanun qəbul etmişdir. Təbii mühitin və əhalinin sağlamlığının
qorunması, milli təbii resurslardan səmərəli istifadə edilməsi ilə bağlı
hüquqi əsasların hazırlanması sahəsində işlər aparılır. Təbiətin
mühafizəsi,
təkcə maliyyə vəsaitləri ilə deyil, bununla yanaşı inzibati qanunlarla,
iqtisadi tədbirlərlə, elmi tədqiqatlarla, beynəlxalq əlaqələrin yaradılması və
onların köməyi ilə və s. tədbirlər həyata
31