Elmi redaktor: Rəyçilər: Qurbanzadə A. A. coğrafiya elmləri doktoru, professor
Yüklə 3,16 Kb. Pdf görüntüsü
|
də emal sənayesidir. Burada çıxarılan neftin əsas hissəsi yerli nefta- yınna zavodlarında emal olimur. Qaz sənayesi Bakının ən mühüm sənaye sahələrindən biridir. Emal edilmiş təbii qazdan sənayedə və məişətdə geniş istifadə olunur. Rayonun təsərrüfat kompleksinin elektrik enerjisi ilə təchizatında yerli yanacaqla işləyən istilik-elektrik stansiyaları mühüm rol oynayır. Bu sahələrin inkişafı ilə əlaqədar kəskin ekoloji problemlər yaranır. Xüsusilə rayonun hava hövzəsinin çirklənməsində sahənin rolu çox böyükdür. Neft-kimyası və kimya sənayesi müəssislərində istehsal olunan məhsulların iqtisadi əhəmiyyəti nə qədər böyük olsa da, yaratdığı iqtisadi-ekoloji problemləri bir o qədər üstünlük təşkil edir. Sənayenin mütərəqqi sahələrinin yüksək templə inkişafı Bakı iqtisadi-ekoloji rayonunun müasir inkişafım səciyyələndirən başlıca şərtlərdən biridir. Bunu maşınqayınna və metal emalı sənayesinin timsalında daha aydın görmək olar. Düzdür, maşınqayırma və metal emalı sənayesinin bir sıra sahələrinin fəaliyyəti dayansa da, lakin rayonun digər emal sənaye sahələrinə nisbətən onun artım sürəti son illər 4,5 dəfə olmuşdur. İqtisadi-ekoloji rayonda istehsal olunan sənaye məhsulunun 20,2 faizi sənaye-istehsal heyətinin, 32,3 faizi və əsas istehsal fondlarının 14,5 faizi maşınqayırma və metal sənayesinin payına düşür [12]. Maşınqayırma və metal emalı sənayesinin belə yüksək inkişaf tempi ilə yanaşı onun özünün tərkibində bö)4ik mütərəqqi dəyişiklik baş vermişdir. Belə ki, maşm- qayınna sənayesinin tərkibində onun ekoloji cəhətdən daha mütərəqqi və perspektivli sahələri olan elektron, elektrotexnika, cihazqayırma və s. bu kimi sahələrin inkişaf tempi daha yüksək olmuşdur. Sənayenin digər sahələrinin-elektroenergetika, metallurgiya, tikinti materialları sənayesi, meşə və ağac emalı, yüngül və yeyinti sənayesi və s. sahələr iqtisadi-ekoloji rayonun formalaşması və inkişafında mühüm rol oynayacaqdır. Bakı ekoloji-iqtisadi rayonu, ölkəmizin paytaxtını əhatə etdiyi üçün, burada dövlət idarə orqanları, şirkətlər, kooperativ və ictimai təşkilat idarələri cəmlənmişdir. Bakı şəhərinin əhalisi durmadan 122 artır. Şəhərin qəsəbələrlə birlikdə əhalisi 2 mln. nəfərdən çoxdur. Təbii artım qəsəbələrdə daha yüksəkdir. Bakı şəhəri respublikanın yüksək ixtisaslı kadrlarının əsas hissəsini özündə cəmləşdirmişdir. Hazırda rayonda təsərrüfatın bütün sahələrində əmək ehtiyatlanna olan tələbatın tam ödənilməsi ilə yanaşı, burada xeyli sərbəst işçi qüvvəsi mövcuddur [29]. İqtisadi-ekoloji rayonda yaranmış demoqrafik situasiya əmək tutumlu istehsal sahələrinin yaradılmasına, yeni yaşayış massivlərində və qəsəbələrdə qadınlar üçün əsas iş yerlərinin, məktəbəqədər uşaq müəssisələrinin yaradılmasım tələb edir. Bakı iqtisadi-ekoloji rayonu böyük sənaye qovşağı olub ümumi yük dövriyyəsinə və sərnişin daşınmasına görə Cənubi Qafqazda strateji yer tutur. Balanın ərazisindən Rusiya, Gürcüstan və Mərkəzi Asiya istiqamətində dəmiryol xətləri keçir. Gələcəkdə Tbilisi və Türkiyədən keçəcək dəmiryol xətti Bakını Avropa ölkələri ilə birləşdirəcəkdir. Bakı Xəzər dənizində mühüm liman şəhəridir. Bu liman. Xəzər dənizi, Volqa çayı, Volqa-Baltik su yolu, Volqa-Don kanalı vasitəsilə dünya limanları ilə əlaqə saxlayır. Bakı həm də ölkə və beynəlxalq əhəmiyyətli böyük şose yolları qovşağıdır. Rayonda nəqliyyatın yaratdığı ekoloji problemlərin həlli istiqamətində bÖ3Üik işlərin görülməsi planlaşdırılmışdır. Bakı iqtisadi-ekoloji rayonunda şəhərdaxili nəqliyyat sistemi əhalinin yaşayış yerləri ilə iş yerləri, işgüzar mərkəz və istirahət zonaları arasında gedib-qayıtma hərəkətini təmin edən metropoliten, şəhərətrafı qatarlar, marşrut avtobusları və s. mühüm rol oynayır. Bununla yanaşı iqtisadi-ekoloji rayonda son illər avtomobillərin sayı sürətlə artmışdır. Bakı şəhər dövlət yol polisi idarəsinin verdiyi məlumatlara görə, hazırda şəhərdə 1 milyondan artıq avtomobil vardır. Bu da şəhərin hava hövzəsinin çirklənməsində mühüm mənbədir. Bundan başqa şəhərdə bu qədər avtomobilin aramsız hərəkəti, səs siqnalları güclü səs mənbəyidir. Bu səslər normadan 1.5-20 dəfə çox səs yaradır ki, bu da sağlamlığa birbaşa təsir edir. Bakı şəhərində əhalinin 70%-i güclü səs zonalarında yerləşir [31]. Aparılan hesablamalar göstərir ki, hazırda Bakı şəhərində havanın 40 faizə qədəri avtomobillər va 123 sitəsilə çirkləndirilir. Şəhərdə havanın çirklənməsinin qarşısım almaq məqsədilə avtobus və avtomobil nəqliyyatının fəaliyyəti mümkün qədər məhdudlaşdınimahdır, onların elektrikləşdirilmiş nəqliyyat vasitələri ilə əvəz edilməsi məqsədəuyğundur. Tramvay və trolleybus Bakıda sərnişin və yükdaşımanı sürətləndirmək məqsədilə dairəvi və kəsə şosse yollanmn tikintisi davam etdirilməlidir. Bakı iqtisadi-ekoloji rayonu həm də böyük tikinti meydançasıdır. Hələ vaxtilə bizim şərq cəmiyyətinə xas olan qarmaqanşıq tikilmişdir. İlk dəfə sovet hakimiyyəti illərində işlənib hazırlanmış baş plan əsasında Bakı yenidən qurulmağa, həyat şəraitinə həmahəng tikilməyə başlamışdır. Hətta Bakının ikinci Baş planında 2005-ci ildə şəhər əhalisinin adambaşına mənzil təminatı 11,5 m^- dən 18 m^-ə çatdırılması nəzərdə tutulmuşdur. Həmçinin Baş- planda şəhərin ekoloji mühitinin planlı şəkildə qurulması da öz əksini tapmışdır. Düzdür, hazırda Bakı şəhərində böyük quruculuq işləri apanlır. Yeni məhəllələr, parklar və bulvarlar salınır. Hətta köhnə binaların yenidən qurulması və bərpa edilməsi bir çox ölkələr üçün örnək olmuşdur. Tarixi memarlıq abidələrinin yenidən bərpa edilməsi şəhərə estetik gözəllik verir. Bununla yanaşı bəzi yerlərdə tikilən müasir binalar bizim şərq cəmiyyətinə xas olan qar- maqarı- şıqhğa sadiqliyi özündə saxlayır, bu da şəhər ekologiyasına çox böyük mənfi təsir göstərir. Hətta bəzi yerlərdə köhnə tikililər sökülür və onun əvvəlki yerindən də bir az küçə tərəfə yenidən tikilir və nəticədə küçənin darlaşmasına şərait yaradır. Bəzi yerlərdə isə şəhərin memarlıq abidələrinə mənfi təsir göstərən tikililər, on- lann estetik görkəmini itirir. Bundan başqa Bakı amfiteatr ərazisinin məhdud imkanları ilə əlaqədar, nisbətən boş ərazilərdə-Mərdə- kanda, Dübəndidə, Ələtdə, Hövsanda, Türkanda və s. tikililəri davam etdirmək məqsədəuyğundur. Bakı iqtisadi-ekoloji rayonunun formalaşması və inkişafının əsas istiqamətlərindən biri də onun istehsal strukturunun təkmilləşdiril- məsindən, bəzi sənaye müəssisələrinin şəhər daxilindən kənarlara çıxarılmasından ibarətdir. Ətraf mühitin çirkləndirilməsinin qarşısının alınması üçün iqtisadi-ekoloji tədbirlərin həyata keçirilməsi 124 Yüklə 3,16 Kb. Dostları ilə paylaş:
|