canlılar
bədənlərindəki
işıq saçan orqanlarla
hərəkət
edirlər.
Bu
canlılar kimyəvi reaksiya
nəticəsində bədənlərində işıq
hasil edirlər. Bioluminesent
adlanan bu işıq, işıq hasil
edən maddə olan lusiferin və
reaksiyanı başladan lusiferaz
fermentlərinin ortaq fəaliyyətinə
oksigenin əlavə edilməsi ilə başlayan
kimyəvi reaksiya nəticəsində meydana gəlir.
Bəzi canlılarda isə bu işıq heyvanın dərisində
yaşayan bakteriya koloniyasından qaynaqlanır.
Uca Allah’ın üstün ağlının nəticəsi kimi işıq
saçan canlıların bu çox xüsusi nemətə malik
olmasının bir çox səbəbi var. Bu xüsusiyyətləri
bir neçə başlıq altında xülasələmək olar:
Qida tapma:
Okeandakı alaqaranlıq
zolaqlarda bəzi heyvanlar işıq yayma
qabiliyyətlərindən qida tapmaq üçün istifadə
edirlər.
Ov ovlama:
Tilovlu balıq ətrafdakı digər
balıqları aldadaraq ovunun diqqətini çəkmək
üçün işığından istifadə edir.
Kamuflyaj:
Okeanın
qaranlıq
hissələrində dərin yerləri görmək çox
çətindir. Lakin yuxarıdan siluetləri görmək
asandır. Ona görə, bəzi növlər bədənlərinin
alt hissəsindən parlaq işıq yayırlar. Bu
işıq yuxarıdan baxan birisi üçün balığın
görüntüsünü bulanıqlaşdırır və dənizdə
düşmənlərinə görünmədən üzməsini təmin
edir.
Təqlid:
“Cookie-cutter” növündən
olan akulanın gövdəsinin altında işıq yayan
hissə var, bu hissə kiçik balığa bənzəyir. Balıq,
beləliklə, kiçik balıq kimi görünərək onu
yeməyə gələn böyük balıqları ovlayır.
Müdafiə
:
Bəzi heyvanlar yanlarına
təhlükə yaxınlaşdıqda mürəkkəbə bənzər sıx,
parlaq maye ifraz edir, bu yolla onu ovlamağa
gələn balıq onu görmür, canlı da oradan
sürətlə üzüb uzaqlaşır. Bəzi işıq saçan canlılar
isə özlərini müdafiə etmək üçün onlara hücum
edən heyvanları kor edəcək səviyyədə parlaq
işıq yayırlar. Dərinliklərdə yaşayan bir osminoq
növü isə təhlükə zamanı eynilə səth osminoqu
kimi davranır. Ancaq həmnövündən fərqli
olaraq təhlükə zamanı düşməninin üstünə
mürəkkəb deyil, bədəninə yapışaraq yaşayan
işıqlı bakteriyaları göndərir.
Çoxalma:
Yaydıqları işıqla əks cinsin
onu daha asan tanımasına səbəb olur.
İstiqaməti
müəyyən
etmə:
Bəzi
təkhüceyrəli planktonları narahat etdikdə
parıldayırlar. Məsələn, kiçik balıq planktonları
yeməyə başladıqda plankton parıldamağa
başlayır. Beləliklə, bu işıq özünə ov axtaran və
planktonu narahat edən balığı ovlamaq istəyən
daha böyük balığın diqqətini cəlb edir.
Hər şeyə qadir olan uca Allah canlılara
işıq saçma xüsusiyyəti bəxş edərək dənizlərin
dərinliyindəki qaranlığa uyğunlaşmalarına
imkan vermiş və bu canlıları da digər
bütün canlılar kimi qüsursuz nizamla
yaratmışdır. Rəbbimiz bu həqiqəti
Quranda belə xəbər verir:
O, yaradan, yoxdan var edən, surət verən Allahdır.
Ən gözəl adlar ancaq Ona məxsusdur. Göylərdə və yerdə
nə varsa (hamısı) Onu təqdis edib şəninə təriflər deyər. O,
yenilməz qüvvət sahibi, hikmət sahibidir! (Həşr surəsi, 24)
33
Düşünən İnsan,
Noyabr 2013
Düşünən İnsan, Noyabr 2013
Yalan danışmağa vərdiş edən insanların
bir qismi yalanlarının üstü açılanda
utanmazlar. Hətta başqa yalanlar danışaraq
əvvəlki yalanlarını ört-basdır etməyə
çalışarlar. Halbuki, mömin şeytana uyub
səhvən yalan söyləsə, bundan utanar, üzü
qızarar, dərhal tövbə edərək Allah`dan
bağışlanma diləyər və doğrunu söyləyər.
Din əxlaqını yaşamayan insanların
böyük hissəsi isə bəzən yalan söyləyirlər.
İnsanların niyə yalan söylədiklərinə baxsaq,
görərik ki, buna bir-birinə bənzər hadisələr
səbəb olur. Məsələn, bu insanlardan:
Bəziləri özlərini insanlara nümayiş
etdirmək üçün,
~
Bəziləri təkəbbür və qürurundan,
~
Bəziləri insanlara şirin görünmək üçün,
~
Bəziləri mənfəət əldə etmək üçün,
~
Bəziləri kimdənsə və ya nədənsə xilas olmaq
üçün,
~
Bəziləri isə kiməsə böhtan atmaq üçün yalan
söyləyər.
Bu əxlaqa sahib olan insanların
böyük hissəsi çox vaxt adi səbəblərdən və ya
sırf vərdiş etdikləri üçün yalan söyləyirlər.
Bu insanların əksəriyyəti yalanın ciddi
şəxsiyyət pozuntusu olduğunu anlamır
və yalan söyləyən adamın (Allah`ın izni
ilə) yalan danışdığının məlum olduğunu
bilmirlər.
Yalançı insanın bəzi xüsusiyyətləri
Daim and içərək inandırmağa çalışır
Dediklərində səmimi olmayan bir
insan digərlərini inandırmaq üçün tez-tez
and içir. Allah yalançıların bu xüsusiyyətini
Quranda bir çox ayə ilə bildirir. Məsələn, bir
ayədə Allah münafiqlərin hz. Muhəmmədin
(s.ə.v) peyğəmbərliyini qəbul etdiklərinə
dair and içdiklərini bildirir. Əslində isə
münafiqlər hz. Muhəmmədin (s.ə.v)
peyğəmbərliyini qəbul etməmişlər. Buna
görə də Allah onların yalançı olduqlarını
xəbər vermişdir:
Münafiqlər sənin yanına gəldikləri
zaman: “Biz şəhadət veririk ki, sən Allah`ın
elçisisən!”– deyirlər. Allah da bilir ki, sən
34
Düşünən İnsan,
Noyabr 2013
www.muselmanlaraatilanbohtanlar.com