Žene u nauci: od arhimeda do ajnštajna osvajanje osvojenog
Yüklə 5,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
O drugima: Kina, Indija, Japan Indija ima dugu naučnu tradiciju, posebno u matematici, fizici i astronomiji. još je u 7. veku filozof i prirodnjak Brahmagupta (Brahmagupta, 598–668) tvrdio da je sila teže privlačna sila, a nešto kasnije matematičar ariabhata (aryabhata, 476–550) postavio je osnove trigonometrije. u Vedama nalazimo prve pojmove iz astronomije, medicine, i metalurgije. u to doba, koji mnogi nazivaju „zlatnim periodom za žene“, žene su u indiji bile poštovane i mogle su slobodno da biraju između porodičnog života ili života sveštenica – naravno one iz viših slojeva. naj- poznatije među njima, pored pesnikinja Goše (Ghosha) i Lopamudre (Lopamu- dra), bile su već pomenute filozofkinje Gardži (Gargi) i maitreji (maitreyi). i u buidističko vreme žene iz viših slojeva sticale su određeno obrazovanje, ali su, kao i njihove posestrime sa Zapada, prošle kroz „mračni“ srednji vek, gde je položaj žena bio uslovljen negativnim uticajima osvajača, pre svega muslimanskih, sve do reformatorskog perioda britanske vlasti u 19. veku (choudbary, 2010). jedna od prvih ženskih škola izgrađenih u periodu britanske vlasti bila je ona u Kalkuti, otvorena 1816, a 1819. osnovano i društvo ženske mladeži (calcutta Female juvenile Society). dve godine kasnije društvo je angažovalo misionarku meri en Kuk (mary anne cooke), čijim zalaganjem je ubrzo osnovano tridesetak škola za devojke iz bogatih hindu porodica. misionarska društva su imala značajnu ulogu u obrazovanju devojaka , tako da je do sredine 19. veka obrazovanje devojaka u indiji postalo masovno, čak i za niže slojeve. do 1894. u indiji je osnovano više od 620 ženskih škola, a u madrasu su sifražetkinje eni Besant (annie Besant) i helena Blavatcki (Blavatsky) osnovale teozofsko društvo sa ciljem da ožive „zlatno doba indije“ za žene. aneta akrojd (annette akroyd), takođe sifražetkinja, 1871. osnovala je i vodila veoma popularnu hindu školu za devojke. od 1878. univerzitet u Kalkuti primao je i žene, za razliku od univerziteta u engleskoj. Za vreme kraljice Viktorije u indiji je otvorena i prva medicinska škola (north indian medical School), 1894. godine. Posle sticanja nezavisnosti, 1948, novi ustav indije dao je ženama jednaka politička prava, i jednaka prava u obrazovanju, ali je trebalo prevazići jaku patrijarhalnu tradiciju, posebno u seoskim sredinama. imena poznatih žena, većinom umetnica i vladarki/političarki, kao na primer Sarođini najdu (Sarojini naidu, 1879–1949), filozofkinje i pesnikinje, aktivistkinje, prve žene predsednice 124 Žene u nauci : od Аrhimeda do Аjnštajna nacionalnog kongresa i indijske ambasadorke u engleskoj, u indiji se još uvek povezuju s njihovim muškim sunarodnicima, očevima i muževima, ali one polako osvajaju svoje mesto. Ginisova knjiga rekorda zabeležila je šakuntalu devi (Shakuntala devi), ženu – kompjuter, koja je 1980. uspela da za 28 sekundi da tačan odgovor na proizvod dva nasumice izabrana trinaestocifrena broja ( History of Science, 2010). Helena Blavatcki Sarođini Najdu danas koledži u indiji imaju kvotu od oko 30% mesta rezervisanih za žene, a one studiraju i na tehničkim i medicinskim fakultetima. Veliki broj njih, međutim, još uvek studira u engleskoj i Sad. u knjizi Lilavatine ćerke (Godbole i ramaswamy, 2008) pominju se brojne indijske naučnice, uglavnom školovane u Sad, koje su tokom 20. veka uspele da ostvare akademsku karijeru, opet zahvaljujući svojim muškim partnerima, takođe naučnicima. među njima su anandibai joši (joshi), prva žena koja je diplomirala medicinu u Sad, 1886, kao i ana mani (anna mani) , koja se 1940, posle sticanja diplome iz fizike, pridružila istraživačkom timu čuvenog fizičara i nobelovog laureata c. V. ramana. nažalost, i pored objavljenih radova iz oblasti spektroskopije, ana mani nije nikada dobila titulu doktora nauka, pre svega zvog konzervativnih stavova svog mentora. ipak, godinama je bila na položaju zamenice direktora indijskog meteorološkog instituta. Bila je jedna od malobrojnih neudatih indijskih naučnica. među indijskim naučnicama koje danas zauzimaju akademske pozicije treba pomenuti matematičarku mangalu narlikar, koja za sebe kaže da je naučnica sa „pola radnog vremena“, jer joj toliko preostaje za bavljanje naukom posle brige o porodici. mangalu je doktorirala posle šesnaest godina braka, uz podršku supruga, poznatog astrofizičara. tu je i hemičarka daršan ranganatan (darshan ranganathan, 1941–2001), kojoj je napredak u akademskoj katijeri, kao i mariji 125 o druGima: Kina, indija, jaPan Gepert majer, bio usporen zbog pozicije supruga, takođe hemičara. najzad, iz mlađe generacije, Čarusta Čakrarati (charusta chakrararty), profesorka hemije na institutu za tehnologiju iz delhija, akademsko obrazovanje stekla je na univerzitetima u engleskoj, ali je uspela da ostvari uspešnu naučnu karijeru u indiji (Godbole i ramaswamy, 2008). Čarusta Čakrarati Ana Mani iako indija danas ima relativno visok procenat žena naučnica u poređenju sa mnogim zapadnim demokratijama, što je svojevrstan paradoks, njih još uvek ima znatno manje nego muškaraca. i danas ih je najviše iz bogatih porodica koje podržavaju obrazovanje žena. takođe, iako veliki broj devojaka u indiji danas studira prirodne nauke i medicinu, mali broj nastavlja naučnu akademsku karijeru i uspeva da uskladi karijeru i porodicu (Godbole i ramaswamy, 2008). Kako saznajemo iz „vei (wei) zapisa“ (300. pre n. e.), u Japanu toga doba žene su u porodici imale ravnopravan položaj, a često su bile i vođe klanova, kao na primer neudata kraljica himiko (ćerka Sunca). danas je u japanu, u odnosu na ostale zemlje, najmanje žena koje imaju karijeru u fizici i astronomiji: krajem 20. veka bilo ih je svega 2% (tsugawa i Konami, 1999). to je posledica toga što je japansko društvo tradicionalno veoma nenaklonjeno obrazovanim ženama, posebno naučnicama. od antičkog doba do meiđi restauracije, 1868, u japanu je privatnom i javnom sferom dominirao jak patrijarhalni model. Godine 1913, kada je otvoren Fakultet za (prirodne) nauke na Kraljevskom univerzitetu, među studentima su prvi put bile i tri devojke: to su bile studentkinje hemije Čika (chika) Kuroda i ume tenge, i studentkinja matematike raku makita. najzad, 1927. Kono jasui (Yasui) je odbranila je doktorat iz botanike i tako postala prva žena sa doktoratom iz bioloških nauka. međutim, to su samo izuzeci koji potvrđuju pravilo. tek 1947, posle drugog svetskog rata, pod snažnim pritiskom američkih okupacionih vlasti, ženama je omogućen slobodan pristup na univerzitet. danas u japanu žene čine svega oko 12% nastavnog osoblja na univerzitetu, a među istraživačima ih je još manje – oko 8 posto. najmanje ih ima Yüklə 5,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|