Ent davlat sharqsh

4.2. Turkiy tildan fors tiliga o‘zlashgan so‘zlarning semantik torayishi
Turkiy o‘zlashmalar fors tiliga o‘zlashgach ular anglatadigan ma’nolar kamayishi ham mumkin. Bunday semantik o‘zgarish ko‘p ma’noli-polisemantik turkiy so‘zlarga xosdir. Ular fors tiliga kirgach manba tiliga nisbatan kamroq ma’no anglata boshlaydilar. Odatda o‘zlashmalar kamdan-kam holatlardagina barcha ma’nolari bilan fors tiliga kirib kelishadi. Chunki o‘zlashmalarning leksik ma’nolari alohida-alohida, bir-biriga bo‘ysunmagan muayyan bir obyektiv sabablar bilan o‘zlashtirilishi ularning semantik tuzilishining to‘laligicha kirib kelishiga to‘sqinlik qiladi. U o‘zlashayotgan til uchun yangi narsa va hodisani bildiruvchi, moddiy va ma’naviy hayotni anglatishda kerak bo‘lgan tushuncha va tasavvurni nomlovchi, tilning kam joyini to‘ldiruvchi leksik birlik sifatida tezda qabul qilinadi¹⁰⁹. Natijada o‘zlashtirayotgan til qabul qilayotgan so‘zning o‘zi uchun kerak bo‘ladigan ma’nosinigina qabul qiladi, so‘zning qolgan ma’nolariga ehtiyoj bo‘lmagani uchun qolgan ma’nolari o‘z-o‘zidan tushib qoladi.

¹⁰⁷ http//guila.irib.ir/index.php%3foption%3.aspx. (قلایي )
¹⁰⁸ http//semorgh.com/culture/ defawut/yeylaqi.aspx. (تشدرﮑش قلایي )
¹⁰⁹ Жуманиёзов О.Ўзбек тилидаги герман тиллари ўзлашмалари. – Тошкент: Фан, 1987. – Б. 90. 75
Turkiy o‘zlashmalarning ma’no torayishida asosan bitta ma’nosi o‘zlashishi

ko‘proq sodir bo‘ladi. Bunday o‘zlashmalar turkiy tillarda ikki, uch va undan ortiq ma’nolarga ega bo‘lishsa ham, faqatgina bitta ma’nosi o‘zlashadi. Masalan قاچاق γāčāγ so‘zi turkiy tillarda ikki ‘qochoq’ va ‘kontrabanda’ ma’nolariga ega, ammo fors tiliga faqatgina bitta ‘kontrabanda’ ma’nosigina o‘zlashgan. Fors tilida ‘qochoq’ so‘zini ifodalash uchun esa forsiy ىرارف farāri so‘zi mavjud. Ko‘rinib turibdiki, tilga o‘zlashmalar nafaqat o‘zlari, balki ma’nolarining hammasi ham qabul qilinavermaydi. قاچاق γāčāγ so‘zini quyidagi jumlalarda ko‘rib chiqamiz:

.¹¹⁰تسا هدش نادنز دراو قاچاق یئیش نلاف هار هچ زا هک میسرپب دوخ ناراي زا میتشادن تداع ام