Ərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyası
Yüklə 3,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Zü tutmaq
- Açar işarələri
- Ağac dirək
- Akkompanim ə
- Akkompaniator
Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti 145
2. Mahur d əstgahında Fili ilə Əbul arasında yerləşən şöbə. Zirkeş – Şur dəstgahının əvvəlində olan kiçik bir guşə. Zurna (sur – böyük ziyaf ət, toy, düyün + nay) – üfl
əmə ağac musiqi aləti – ağacdan (çox vaxt ərik – qaysı ağacından) qayrılır. Gövdəsinin ön tərəfində 7, arxa tərəfin- d ə bir dəlik var ki, bunlar lazımi vaxtda barmaqlarla örtülüb açılır. Əlavə olaraq zurnanın ağzı tərəfdə bir dəlik daha var ki, bu da k ök üçündür. Zurnanın müştüyü iki nazik, yonulmuş qarğı parçasından qayrılır. Zurna Az ərbaycanda hələ ən qədim zamanlardan bəri çox yayılmış xalq musiqi alətidir. Onun asəfi zurna, ərəbi zurna,
əcəmi zurna, qaba zurna, şəhabi zurna, cürə zurna kimi bir çox müxt əlif növləri olmuşdur. Zurna gur və çox güclü s
əslənən musiqi alətidir.
– bax: D əmsaz.
Zümzüm ə – b
əyənilmiş havanı yavaş səslə oxumaq. Çox vaxt musiqinin melodiyasını m ənimsəmək prosesində istifadə olunan priyomlardan biri. Züxm ət (zöxm
ət) – 1.
Ər. mizrab; 2. T
əbil ağacı.
MUSİQİ TERMİNLƏRİ Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti 149
A A kapella (ital. capella – kiçik kils ə, sovməə) – orta
əsrlərdə katolik kilsəsində musiqiçilər üçün ayrılan yer. Əvvəllər kilsə musiqiçiləri yalnız müğənnilərdən ibarət olduğu üçün kapella sözü xoru bildirirdi, sonralar is ə kilsə musiqisində alətlərdən istifadə olun- ması və kübar musiqinin inkişafı ilə əlaqədar olaraq hər hansı bir yerdə (kils
ədə və ya sarayda) xidmət edən musiqiçilər qrupu Kapella adlandırıl- mağa başladı. A kapella ifad əsi (ital.– a capella – “kapella üslubunda” deməkdir) xorun müşayiətsiz oxunması mənasında istifadə olunur.
(ital. abbreviatura; lat. brevis – qısa, müxtəsər) – yazının və ya nitqin ixtisar olunması; not yazısındakı ixtisarlar və ya sad ələşdirmələr. A.– nın xüsusi növü melizmlərdir. Açar - h
ər bir not sətrinin əvvəlində qoyulan şərti işarədir. Açar not s ətrində yazılan müəyyən bir notun yüksəkliyini və adını təyin edir. Bununla da h əmin not sətrində yerləşən digər notların yazılması və ox unması üçün yol açılır. Not yazısında açar üçün oriyentir olaraq üç səsdən istifadə olunur: Musiqi terminl əri
150 1. Kiçik oktavanın “fa” səsi – Bas açarı; o cümlədən, “Fa” sisteminə aid olan açarlar bunlardır: basprofund açarı, bariton açarı. 2. Birinci oktavanın “sol” səsi – Skripka açarı (və yaxud kaman açarı); o cüml ədən, “Sol” sisteminə aid olan açar – qədim fransız açarı. 3. Birinci oktavanın “do” səsi – Alt açarı; o cümlədən, “Do” sisteminə aid olan açarlar - Soprano açarı, Messo-soprano açarı, Tenor açarı, Bariton açarı.
Açar işarələri – bax: Alterasiya
– bax: Alterasiya.
(ital. adagio – yavaş–yavaş, ağır, sakit) – 1.
Ağır tempin (ağır addımlara uyğun) əsas işarəsi. 2. Bu tempd ə yazılmış və xüsusi adı olmayan pyes. 3. Baletd ə ağır templi lirik rəqs.
– b əzi simli alətlərdə rezonans qutusunun içində, iki deka arasında yerləş- diril ən kiçik taxta parçası.
– bax. Harmoniya
(fr. accolade – möt ərizə) – eyni vaxtda ifa olunmaq üçün notların yazıldığı bir neçə not sət- rini birl əşdirən böyük mötərizə.
Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti 151
Akkompanim ə - müşayiət etmə. Akkompaniment (fr. accompenement – müşayiət) – musiqi əsərində daha təsirli səsi və ya aləti müşayiət etmək, davam etdirm
ək, tamamlamaq üçün istifadə olunur; A. vokal musiqid ə və çoxsəsli orkestrın ifa etdiyi musiqidə rast gəlinir. İnstrumental musiqi ümumi fonda gözə çarpan melodiya və onu müşayiət ed ən səslərdən təşkil edilə bilər. Akkompaniator – müşayiətçi. Akkord (ital. accordo; fr. accord – uyğunluq, ahəng, uzlaşma; lat. accordo – müvafiq
ət); (ad – il ə, üçün, doğru + cor – ürək); başqa fərziyyəyə görə: cor – ürək sözünd
ən yox, yun. chorde – sim sözündən)– müxtəlif yüksəklikdə yerləşən v ə müxtəlif adlı bir neçə səsin (üçdən az olmayaraq) eyni vaxtda səslənmə- sind ən yaranan həmahənglik. A.-lar t ərkibindəki səslərin miqdarına və interval münasibətinə görə fərqlənir. A.- lar daha çox tersiya quruluşlu olur, yəni tersiya münasibətində yerləşən s əslərdən əmələ gəlir (məs., “do-mi-sol”; “si-re-fa diyez-lya”; “sol-si bemol-re- fa-lya” v ə s.) .
Tersiya quruluşlu A. üçsəsli, septakkord, nonakkord və s. növlərə bölünür v ə quruluşuna, şəklinə, yerləşməsinə, melodik vəziyyətinə, harmonik funksiyasına və bir sıra digər əlamətlərinə görə fərqlənirlər.
Yüklə 3,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|