Eshmatova irodaning maktabgacha pedagogika fanidan

1.2. Tabiiy materialdan turlar, xususiyatlar, dizaynlar
Bolalar dizayni ostida qurilish materiali va dizaynerlarning qismlaridan turli xil dizayn va modellarni yaratish, qog'oz, karton, turli xil tabiiy (mox, novdalar, konus, toshlar va boshqalar) va keraksiz materiallar (karton qutilar, yog'och g'altaklar, rezina shinalar, eski metall buyumlar va boshqalar).
Loyihalash turlari quyidagi asoslarga ko'ra farqlanadi:
1. Ishlatilgan materiallarga ko'ra:

• 
  qurilish texnikasidan;
  
• 
  konstruktorlardan;
  
• 
  tabiiy materialdan;
  
• 
  chiqindilardan;
  
• 
  qog'oz va kartondan (qog'oz-plastmassa)
  
• 
  origami
  
• 
  uch o'lchamli qog'oz - kartonni modellashtirish.
  

2. Mazmuniga ko‘ra:

• 
  realistik;
  
• 
  stilize qilingan;
  
• 
  mavhum
  

3. Bolalar faoliyatining tabiati bo'yicha:

• 
  individual;
  
• 
  kollektiv.
  

4. Maqsadga ko‘ra:

• 
  amaliy maqsadga ega bo‘lish;
  
• 
  badiiy va estetik maqsadga ega.
  

Bolalar qurilish mahsulotlari, qoida tariqasida, o'yinda, teatr faoliyatida amaliy foydalanish, guruh va saytni bezash uchun mo'ljallangan va sovg'a sifatida ishlatiladi.
Tabiiy material bilan ishlash har bir bolada ijodkorlikning namoyon bo'lishiga yordam beradi, chunki faqat ob'ekt va ob'ektdagi yangi funktsiyani ajratib ko'rsatish qobiliyati butunlay boshqa konstruktiv tasvirni olgan holda uni o'zgartirishga imkon beradi.
Bolalar bog'chasi hududida katta kompozitsiyalarni yaratish: planar (barglar, tayoqlar, toshlar, qobiqlar, qor, qum, loy va boshqalardan iborat gilam), shuningdek katta hajmli (qal'a va uylar bilan o'ralgan o'rta asrlar shahri. qal'a, ko'priklar va xandaklar yoki raketalar va robotlar bilan kosmodrom tomonidan) Bu bir necha hafta davom etadigan guruh ishi.
Shunday qilib, bolalar bog'chasida turli xil dizayn turlari ro'yxati ularning har biri o'ziga xos xususiyatlarga ega ekanligini ko'rsatadi. Biroq, faoliyat asoslari bir xil: har bir bolada atrofdagi dunyo ob'ektlarini aks ettiradi, moddiy mahsulot yaratadi, faoliyat natijasi asosan amaliy qo'llash uchun mo'ljallangan.
O‘yin mazmunining o‘ziga xosligi uning eng muhim xususiyatlaridan biridir. Pedagog va psixologlarning tadqiqotlari shuni ko‘rsatadiki, kattalarning ijtimoiy hayoti o‘zining rang-barang ko‘rinishlari bilan syujetli-rolli o‘yinlarning mazmuni bo‘lib xizmat qilar ekan. Ular bolalar kattalar ijtimoiy hayotining namunasini oladigan faoliyat turi o‘yin ekanligini asoslab berdilar¹¹.
Ijodiy o‘yinlar syujetlari va mazmunining rang-barangligi, ularni tavsiflash zaruratini keltirib chiqaradi. Syujet o‘yin faoliyati tizimida asosiy komponent sifatida o‘z ichiga personajni, hayotiy vaziyatni, harakat va personajlar munosabatini oladi. Ijodiy o‘yinlarda xayoliy vaziyatning mavjud bo‘lishi bolaning tafakko`rini o‘stirib syujet va rollar o‘yin mazmunini takomillashtiradi. Ijodiy syujetli-rolli o‘yinlarning o‘ziga xos sabablari mavjuddir. Buning eng asosiy sababi – bolalarning kattalar bilan birgalikda ijtimoiy hayot kechirishga intilishidir. Bu sabablar bolaning yoshiga qarab, o‘yin mazmuniga qarab o‘zgarib boradi. Kichiq yoshdagi bolalarda asosiy sabab buyumlar bilan bajariladigan g‘izig‘arli harakatlar bo‘lsa, bola katta bo‘lgan sari o‘yindagi kattalar harakatlarini va munosabatlarini qayta aks ettirish asosiy sabab bo‘lib xizmat qiladi. SHunga ko‘ra, o‘yinlarni syujeti, mazmuniga ko‘ra 3 guruhga bo‘lish mumkin.
1. Maishiy o‘yinlar (oila, bolalar maktabgacha ta’lim muassasasisi va boshqa voqelikni aks ettiradigan).
2. Mehnat mavzuidagi o‘yinlar (oila va kattalar mehnatida ishtirok etish, o‘z-o‘ziga xizmat va boshg‘.).
3. Ijtimoiy mavzudagi o‘yinlar.
Bolalar rollarni tanlab o‘ynaydilar. Syujetli-rolli o‘yinlarda xatti-harakatlarni, qoidalarni egallash asosida, rolda mujassamlashtirilgan ahloqiy qoidalar ham o‘zlashtiriladi. o‘yinda kishilar turmushiga, ishlariga, jamiyatdagi xulg‘-atvor me’yor va qoidalariga ijobiy munosabat shakllantiriladi. Xuddi shu jarayonda o‘yin muomala madaniyatini shakllantirish vositasi sifatida ham yuzaga keladi. Aqliy tarbiyaning asosiy vositalaridan biri bu syujetli o‘yin hisoblanib, unda bola atrof-muhitdagi voqea va hodisalarni aks ettirib, xayolan ularni qayta tiklaydi. o‘yinning xayoliy vaziyati bolaning aqliy faoliyatining rivojlanishiga doimo ta’sir ko‘rsatadi.
D.B.Elkonin syujetli-rolli o‘yinni birgalikda o‘ynaladigan o‘yinda tasvirlanayotgan voqealarga, harakatlarga, buyumlarga nisbatan o‘z nug‘tai nazarini boshqalar nug‘tai nazari bilan jamlash masalasi shakllanishi natijasida yalpi tafakkur bosqichiga o‘tishga imkon beruvchi bilishga oid jarayon yuz berishini ta’kidlab o‘tgan¹².
O‘yinning san’atga yaqinligi syujetli-rolli o‘yinlardan estetik tarbiyada foydalanish imkonini yaratadi. Bola o‘yinidagi ijodkorlik bilan boG‘lig‘ bo‘lgan tuyg‘ular estetik tuyg‘ularga yaqin turadi. o‘yinda bolaning katta harakat tajribasi shakllanadi. Turli harakatlarni rivojlantirish va takomillashtirish uchun g‘ulay sharoit yaratiladi, bola rolga kiradi, o‘z roliga oid xatti-harakatlarni amalga oshirish uchun tasvirlayotgan rollarning o‘ziga xos xususiyatlarini ongli ravishda ifodalaydi.
Ikki yoshdagi bolalar hayotida syujetli o‘yinchoqlar bilan juda oddiy o‘yinlar o‘tkaziladi. Bolalar bu o‘yinchoqlarni qo‘lda ushlab yuradilar, siqib ko‘radilar, erga tashlab ko‘radilar, o‘yinchoqlarni Qildiratadilar, o‘yinchoqda nima tasvirlanganligiga e’tibor bermaydilar. Bu yoshda kundalik hayotda tevarak – atrofdagi katta kishilar va bolalar harakatini kuzatib borishni, bu harakatlarni o‘z o‘yinlarida aks ettirishni o‘rgatish lozim: qo‘g‘irchoqni ovg‘atlantirish, uyg‘uga yotg‘izish va boshq.
Shartli dizayn. Ishning bu shaklida bolalarga ob'ektning ba'zi xususiyatlari tavsiflanadi, lekin vizual model berilmaydi. Bolalar ob'ekt qanday ko'rinishini mustaqil ravishda hal qilishlari mumkin, ammo ular o'qituvchi tomonidan qo'yilgan qurilish talablarini albatta bajarishlari kerak.
Dizayn bo'yicha dizayn. Bolaga to'liq harakat erkinligi beriladi: u nimani va qanday yaratishni o'zi hal qiladi. Bu juda qiyin ish, lekin mustaqillik va ijodkorlikni rivojlantirishga xizmat qiladi.
Chizmalar va vizual diagrammalar bo'yicha dizayn. Bunday holda, ob'ektning qurilishi o'qituvchining og'zaki tushuntirishlari bilan sxematik chizma bo'yicha amalga oshiriladi. Ushbu shakl bolalarni uch o'lchamli ob'ektning aksi tekis sxematik tasvirda yotishini tushunishga o'rgatadi, ularni diagrammalarni o'qishga va diagrammalar va ob'ektlar (masshtab, nisbatlar va boshqalar) o'rtasidagi munosabatlarni tushunishga o'rgatadi.
Hunarmandchilik buyumlarini tayyorlash sifati quyidagilarga bog'liq:
1. tarbiyachining (kattalar) malakali uslubiy rahbarligiga;
2. bolaning aqliy rivojlanish darajasi, g'oyalari, xotirasi, tasavvurining rivojlanishi (namunani tahlil qilish, o'yinchoq ustida ishlash bosqichlarini rejalashtirish, o'z ishining natijasini adekvat baholash va boshqalar);
3. bolalarda material va asboblar bilan ishlash bo'yicha aniq amaliy ko'nikmalar va ko'nikmalarni shakllantirish darajasi;
4. bolada tirishqoqlik, maqsadga intiluvchanlik, e’tiborlilik, mehnatsevarlik, qiziquvchanlik, o‘zaro yordam va boshqalar kabi fazilatlarni shakllantirish .
Mehnatning har bir bosqichida bolaning faol, yaxshi kayfiyat bilan harakat qilishi juda muhimdir. Buning uchun o'rta guruhda ishni tashkil etishning dastlabki bosqichida uning imkoniyatlarini, shuningdek, ularni yanada kengaytirish va o'zgartirishni hisobga olish kerak.
Mehnat jarayonida bola o'zini kattalardek his qiladi va uning kattalar kabi ishlashini anglashi unga quvonch keltiradi, mehnatga qiziqishni saqlaydi. Bunga bir nechta bolalarning bitta hunarmandchilikni (masalan, kompozitsiyalar) ishlab chiqarish bo'yicha birgalikdagi ishi yordam beradi.
Bu erda bolalar yakuniy natija har birining ishiga bog'liqligini tushunishlari ayniqsa muhimdir. Va agar o'qituvchi ularga jamoaviy ishning afzalliklarini ko'rsatsa, yigitlar birgalikda ishlashni, mas'uliyatni o'zaro taqsimlashni va umumiy ish uchun o'rtoqlarga bo'ysunishni katta qiziqish bilan o'rganadilar.