Etimoloji nedir ne değİLDİr ve iSİmden iSİm yapan +ay /+ey eki ÜzeriNE
Yüklə 351,5 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ki çıka uca vara bekleye yol
Etimoloji Nedir - Ne Değildir ve… 46 yazan Çetin Derdiyok’u mu kasdediyorsun” Cevabım yine “Hayır” oldu. Bu cevaplardan sonra soru “O zaman kimi kasdettin?” şekline döndü. Ben de dayanamayıp cevap verdim. “Bizler hayatımızı üniversitedeki hocalığımızla kazanan kişileriz. Gülensoy da, Demir de, Derdiyok da senin benim gibi üniversite hocasıdır, görüşlerine değer verdiğim profesyonel kişilerdir, amatör değildirler”. Benim kasdettiğim Edebiyat Fakültesinin Felsefe Bölümünden mezun olup etimoloji sözlüğü yazan İsmet Zeki Eyüboğlu 9 ile
meslekten olmayan Sevan Nişanyan’dır. 10 Amatör kelimesi ile, meslekten olmayan, Türkoloji tahsili yapmaksızın etimoloji gibi zor bir işe soyunanları kasdettim.” Bu cevabım karşısında meraklı meslekdaşım sustu. Amatörlükle ilgili birkaç örnek vermek isterim. İlki İsmet Zeki Eyüboğlu’nun KARAKOL maddesi’dir (s. 191a). KARAKOL, tr. karağol (gece bekçisi, sınır gözcüsü)dan karakol ... Gol-vul ekleri çi, cı, çü, cü gibi eklerin yerini tutar. Yasağol-yasavul (yasacı, yasakçı, bekçi, gözcü).
koruyucu, kollayıcı). Kara sözcüğünde yer, toprak ile fars. siyah anlamı saklı, kara (yağız, yavuz), kara (toprak, yer). Karağol-karavul-karakol gelişmesinde ğol/vul/kol ekleri gol/kol biçiminde de görülür, böylece karavul’dan değil de karagol’dan karakol’a geçilir. karavul ayrı bir ağız özelliği gösterir.
Bu maddede İsmet Zeki Eyüboğlu’nun kara-kol şeklinde iki isimden oluştuğunu zannettiği kelimenin ilk bölümü olan kara ismini önce “yer, toprak” sonra da “(renk olarak) siyah” şeklinde anladığı görülmektedir.
9 İsmet Zeki Eyüboğlu, Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü, İstanbul 1988, 406 s. 10 Sevan Nişanyan, Sözlerin Soyağacı Çağdaş Türkçenin Etimolojik Sözlüğü, İstanbul 2002, 543 s.
Sertkaya, Osman Fikri 47
TRT 80’li yıllarda bir polis komiserinin çalıştığı karakolu pembeye boyattığını ve komiserin “Bundan sonra vatandaş karakolda dayak yemeyecek. Biz bu yüzden “Karakol”u “Pembekol” yaptık” beyanını haber- röportaj olarak yayımlamıştı. İnsancıl komiser bu sözleri ile karakol kelimesindeki kara’yı renk olarak “kara, siyah” şeklinde anladığını belirtmişti. Acaba karakol kelimesinin kara bölümü “toprak, su olmayan yer” veya “kara, siyah” anlamında isim cinsinden bir kelime mi idi? Yoksa gerçeği başka açıklamalarda mı aramak gerekiyordu. Dilcilere göre karakol kelimesinin kara bölümü isim değil fiil gövdesidir ve Türkçedeki “bakmak” fiilinin Moğolca karşılığı olan karamak [to look at] fiilidir. Moğolca fiilden isim yapan -gul eki geldiği fiilden meslek ismi yapar. 11
kara-gul ismi de Moğolcada “bakan, gözleyen, gözetleyen (kişi) = gözcü, bekçi [watchmann, guard]” anlamlarına gelir. Buradan da “devriye, ileri posta, öncü” anlamları doğmuştur. Kara-gul kelimesi Moğolcadan Türkçenin çeşitli lehçe ve şivelerine karagul, karavul, karaul, karagol gibi şekillerde geçmiştir. Türkçe kol kelimesinin “bulaşma (contamination)” dil olayı ile Moğolca -gul ~ -gol ekinin yerini alması ile de Türkçede kullandığımız karakol şekli ortaya çıkmıştır. Söz Moğolcadan açılmışken iki hocamdan bahsedeyim. Necmettin Hacıeminoğlu ile Birol Emil. Birincisi kızına Oytun, ikincisi oğluna Taluy adını koymuştu. Her iki kelime de Türkçe değil Moğolcadır. Hacıeminoğlu’na “Oytun kelimesi hangi dilden?” diye sorduğumda Derleme Dergisi ’nden buldum. “Mübarek” kelimesinin Türkçesiymiş cevabını vermişti. Birol Emil ise Taluy kelimesinin Oğuz Kağan Destanı’nda geçtiğini söylemişti. İki örnekle bu bölümü tamamlamak istiyorum. Karnımızın üst kısmındaki organımızın adı meme’dir. Moğolcası ise kökö. Şayet iki kökö ’den bahsedecek olursanız ikiz, göz, diz, ağız kelimelerinde görülen -z çokluk eki ile kököz, oradan da göğüs kelimesini elde edersiniz. Moğolca kökene dayanan bu kelimenin Türkçesi ise töş yani döş kelimesidir.
11 Nicholas Poppe, Grammar of Written Mongolian, Wiesbaden, 1954 = Moğol Yazı Dilinin Grameri, İzmir 1992, § 153, s. 55. “Function: to form nouns designating names of occupations [Fonksiyonu, meslek adlarını ifade eden isimler yapmaktır]”. Yüklə 351,5 Kb. Dostları ilə paylaş:
|