Etimoloji nedir ne değİLDİr ve iSİmden iSİm yapan +ay /+ey eki ÜzeriNE
Yüklə 351,5 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Hayal kelimeler
- İSİMDEN İSİM YAPAN +ay/ey EKİ ÜZERİNE I. Eski ve Orta Türkçe : 1.
Etimoloji Nedir - Ne Değildir ve… 52 Türkçe etimoloji yaparken özellikle kelime veya ekin en eski şeklinden bugüne devre devre gelmek gerekir. Mukayese gerektiğinde de Sahalar (Yakut) ve Çuvaş gibi Türk lehçelerini (veya dillerini) kullanmak gerekir. Eski Türkçeye dayanmayan Türkçe etimolojiler genellikle temelsiz binaya benzer, en ufak esintide ve sallantıda yıkılır. Bu sahada çalışmak isteyenlerin özellikle ve öncelikle okuyacakları iki kitap vardır. Sahanın olmazsa olmazları olan bu iki kitaptan ilki Talât Tekin’in Türkoloji Eleştirileri (İstanbul, 1997) ikincisi de Şinasi Tekin’in
(İstanbul 2001)’dir. Bu iki eser birkaç kez dikkatle okunmalı ve iyice sindirilmelidir. Başka kaynaklar da gözden kaçırılmamalıdır. Özellikle kelimeyi veya şekli ele alış tarzı, değerlendirme ve sonuca varmada metod bakımından faydalanılacak eserlerin başında Semih Tezcan’ın Süheyl ü Nev-bahâr Üzerine Notlar (Ankara, 1994) ve İbrahim Taş’ın Süheyl ü Nev-bahâr’da Eskicil Ögeler (Konya 2009) ile Osman F. Sertkaya’nın Dede Korkut Kitabı. Dresden Nüshasının “Giriş” Bölümü , (İstanbul, 2006) başta gelir. Bu eserde Dede Korkut ’un 8 sahifelik Giriş bölümünde geçen 73 kelime kronolojik esaslara uyularak etimolojik açıdan değerlendirilmiştir. Çeşitli kelimelerin etimolojileri üzerine 2006 yılına kadar yayımlanan araştırma ve incelemelerden 379’unun alfabetik olarak listelendiği ve incelenen kelimelerin de alfabetik listesinin verildiği bir bibliyografya Galip Güner tarafından yapılmıştır. 12
1996-2012 yılları arasında 17 sayısı yayımlanan Studia Etymologica Cracoviensia dergisinde de Marek Stachowski’nin etimoloji ile ilgili yazılarını ve “A current bibliography of Turkic Etymologies” başlığı altında yaptığı toplamalarını görmek mümkündür. Hayal kelimeler Bir de Türkçe kökene dayanmayan uydurma kelimeler vardır. Bunlara “hayal kelimeler” de deniliyor. İlginç, siyasal, bilkent vs gibi kelimeleri yanlış etimoloji ile bağlama tehlikesi vardır. Son söz: Eğer çalıştığınız sahada altyapınız yok ise, elaltı kaynaklarından başlayarak değişik kaynaklara hakim değilseniz gerçek
12 Galip Güner, “Türkiye’de kelime etimolojisi üzerine yayımlanan makalelere dair bir bibliyografya denemesi”, Türklük Bilgisi Araştırmaları = Journal of Turkish Studies , 30/II, 2006, s. 77-93. Sertkaya, Osman Fikri 53
etimoloji yapamazsınız. Yaptığınızı zannettiğiniz karalamalar da zaman içerisinde “halk etimolojisi” örneklerine katkı olarak değerlendirilir. İSİMDEN İSİM YAPAN +ay/ey EKİ ÜZERİNE I. Eski ve Orta Türkçe : 1. İsimden isim yapan +ay/+ey eki Eski Türkçede sadece yokay kelimesinde görülüyor. Orta ve Yeni Türkçede ise Carl Brockelmann tarafından +ay/+ey ekli oñ+ay, kol+ay, tol+ay, il+ey örnekleri tespit edilmiştir. 2 oñ+ay “rechts” < oñ leicht, eig. rechts 3 kol+ay “leicht”
4 tol+ay “alle”
“Stirn” < il Platz an der Tür oder Jurte 13
Bu beş örneğe EDPT 119b’de geçen ög+ey 14 kelimesi ile Mukaddimetü’l-edeb ’te geçen yük+ey 15 kelimesini de 6. ve 7. örnekler olarak eklemek gerekiyor. Tespit edilen örneklerde +ay/+ey ekinin isimden isim yapma eki olduğu görülüyor. 2. Ancak +ay/+ey ekli örnekler A. Von Gabain’in Alttürkische Grammatik (1974) ve Eski Türkçe’nin Grameri (Ankara, 1988); Talât Tekin’in A Grammar of Orkhon Turkic (1968) ve Orhon Türkçesi Grameri (2000); A. N. Kononov’un Grammatike Yazıka Tyurkskih Runiçeskih Pamyatnikov , (1980); M. Erdal’ın A Grammar of Old Turkic (2004) adlı gramerlerinde geçmiyor. Ayrıca Sir Gerard Clauson’un
’inde de, oñay ve ögey kelimeleri hariç, yer almıyor. 3. Etimoloji açıklamaları: Marcel Erdal Orta Türkçede +ay/+ey şeklinde geçen ekin Eski Türkçede +gay/+gey şeklinde geçtiğini Eski Türk Şiiri’nde 9/53-56’da geçen
13 Carl
Brockelmann, Osttürkische Grammatik der islamischen Literatürsprachen Mittelasiens , Leiden 1954, s. 88. 14 Sir Gerard Clauson, Etymological Dictionary of Pre-thirteenth Century Turkish , Oxford 1972, 119b. 15 İbrahim Taş, Kutadgu Bilig’de Söz Yapımı, Ankara 2009, s. 24. Yüklə 351,5 Kb. Dostları ilə paylaş:
|