Etimoloji nedir ne değİLDİr ve iSİmden iSİm yapan +ay /+ey eki ÜzeriNE
Yüklə 351,5 Kb. Pdf görüntüsü
|
Sertkaya, Osman Fikri 61
Osmanlıcadan Türkçeye Söz Karşılıkları. Tarama Dergisi. Türkçeden Osmanlıcaya İndeks ’te ise kuzey karşılığında “saye, şimal” anlamı verilmişti. 31
Kılavuz Komisyonu, “şimal” yönüne karşılık olarak verilen bu on anlamdan 2. sırada verilen kuzey karşılığını seçmiştir ve Cep Kılavuzlarında da birebir olarak yayımlamıştır.
, İstanbul, [Haziran] 1935, s. 297 “şimal = kuzey”.
, İstanbul, [Eylül] 1935, s. 205 “kuzey = şimal”. Ancak nedendir bilinmez 30’lu yıllarda tahsil görenler Kuzey kelimesini ünlü uyumu ile kuzay şeklinde telâffuz etmişlerdir. Merhum Hocamız Sâdettin Buluç derslerinde kelimeyi kuzay şeklinde telâffuz edenlerdendi. 7. güney < kün+ey. Osmanlıcadan Türkçeye Söz Karşılıkları. Tarama Dergisi ’nde cenup kelimesi için şu sekiz karşılık bulunmuştu. 32
2. Kün (Uyg. «İnd.»); 3. Kündünki bulun (Oğ. Uyg.; Der. O. A.); 4. Kün ortusu [ortası] (Or.); 5. Tislik (Rad. III. «Kar.»); 6. Tuş (B. T. L., «Çağ. Kaz.»; Rad. III «Uyg. Çağ. Tar.»; Kar. T. Alt., Şor., Tob.,
) 7. Tüşlük (Kar.); 8. Yırı «Or.» Osmanlıcadan Türkçeye Söz Karşılıkları. Tarama Dergisi. Türkçeden Osmanlıcaya İndeks ’te ise güney karşılığında “şark, şemsâbat” anlamı verilmişti. 33
31 Osmanlıcadan Türkçeye Söz Karşılıkları. Tarama Dergisi. Türkçeden Osmanlıcaya İndeks , İstanbul 1934, s. 1117a. 32 Osmanlıcadan Türkçeye Söz Karşılıkları. Tarama Dergisi, İstanbul 1934, s. 169a. 33 Osmanlıcadan Türkçeye Söz Karşılıkları. Tarama Dergisi. Türkçeden Osmanlıcaya İndeks , İstanbul 1934, s. 1031a. Etimoloji Nedir - Ne Değildir ve… 62 Kılavuz Komisyonu, “cenup” yönüne karşılık olarak verilen bu sekiz anlamda bulunmayan güney karşılığını seçmiş ve Cep Kılavuzlarında birebir olarak yayımlamıştır. Osmanlıcadan Türkçeye Cep Kılavuzu , İstanbul, [Haziran] 1935, s. 297 “cenup = güney”.
, İstanbul, [Eylül] 1935, s. 205 “güney = cenup”. Tuncer Gülensoy, Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü (I, A-N Ankara, 2007, s. 397b)’ndeki güney “güney, cenup” maddesinde “gün+ey < gün+e-gi < *kün+e-gi” etimolojisini yaparak isimden isim yapan +ey ekini +e-gi şeklinden getirmiş! s. 585b’deki “kuzey şimal, güney karşıtı” maddesinde de “kuz+ay
şeklinden getirmiştir. Bu etimolojilere göre oñ+ay < oñ+a-gı; kol-ay <*kol+a-gı; il+ey <
gibi yıldızlı şekillerden gelmiş oluyor!
ve sevimlilik” fonksiyonundaki -y ekinin getirilmesi ile atay “babacık” şeklinde teşekkül etmiştir. (Yapısı için, akrabalık ile ilgili kelimelerde, bk.
vs).
34
Kelime Eski Uygur Türkçesi metinlerinde atay ve aday imlâları ile kullanılmıştır. Atatürk’ün yakın çevresinden Falih Rıfkı Bey de Atatürk’ün kendisine “çocuğum” şeklindeki hitabını esas alarak kendisine “küçük Ata, küçük Atatürk” anlamında olan Atay kelimesini soyadı olarak almıştı. Ancak “namzet” karşılığında olan aday kelimesi Konya ağzından derlenmiştir. Osmanlıcadan Türkçeye Söz Karşılıkları. Tarama Dergisi’nde namzet kelimesi için şu yedi karşılık teklif edilmiştir. 35
34 Sertkaya, Osman Fikri , “Çince Tay “büyük” kelimesi ile yapılan Damla, Dayı, Teyze, Dede kelimeleri üzerine”, Türk Dili, Ağustos 2008, Sayı 680, s. 150-159. 35 Osmanlıcadan Türkçeye Söz Karşılıkları. Tarama Dergisi. Türkçeden Osmanlıcaya İndeks , İstanbul 1934, s. 613b. Sertkaya, Osman Fikri 63
1. Adaklı (Dede.; Türkmen.; Der: Bayazıt, Bolu); 2. Aday (Der: Konya); 3. Atağ (Rad. I «Çağ.»); 4. Oruntak [yerine geçecek man(asına)] (Der: Antalya); 5. Terküllü (Der: Çankırı, Havza, Dereköyü «Kırklareli»); 6. Tevkül, Tevkür (?) (Der: Gelibolu «Çanakkale», Vezirköyü «Samsun»); 7. Yavuklu (K. T. Mif.) [Bk. Nişan, nişanlı].
’te ise aday karşılığında “namzed” karşılığı verilmiştir. 36
, İstanbul, [Haziran] 1935, s. 250 “Namzed = 1. Aday = Candidat; 2. Sözlü, yavuklu = Financé”. Türkçeden Osmanlıcaya Cep Kılavuzu , İstanbul, [Eylül] 1935, s. 4 “Aday = Namzed = Candidat”. Dolayısıyla Yusuf Çotuksöken’in kelimenin ad isminden ad+ay şeklinde türetildiği görüşünü de düzeltmek gerekiyor. 37 Çünkü aday kelimesi türetilmemiş, Konya ağzından derlenmiştir. kutay ve uzay kelimelerinin etimolojisi 9. kutay : < Çin. ko-tay. Eski Türkçede Köl Tigin ve Bilge Kağan yazıtlarında geçen ve Sir G. Clauson tarafından EDPT 607b-608a’da Çince “ipek (fabrikası (?)” olarak anlamlandırılan kutay kelimesi hakkında Mehmet Ölmez “Eski Türk Yazıtlarında Yabancı Ögeler (3)” 38 başlıklı araştırmasında bilgi veriyor. M. Ölmez kelimenin ikinci hecesi tay’ın Sir G. Clauson tarafından Giles 10.554’e dayanılarak “girdle [kemer, kuşak]” şeklinde teşhis edildiğini, ancak kelimenin Çince “ipek, ipekli kumaş” anlamına geldiğini ve gao-day şeklindeki Çincesine göre Eski Türkçedeki şeklin ko-tay okunması gerektiğini yazmaktadır.
36 Osmanlıcadan Türkçeye Söz Karşılıkları. Tarama Dergisi. Türkçeden Osmanlıcaya İndeks , İstanbul 1934, s. 856a. 37 Yusuf Çotuksöken, Türkçe’de Ekler , Kökler - Gövdeler, İstanbul, Mart 1980, s. 25. 38 Türk Dilleri Araştırmaları, 8, İstanbul 1999, s. 60-61. Yüklə 351,5 Kb. Dostları ilə paylaş:
|