30
Aqliy hujum
(Xaritadan foydalanish orqali bu mamlakatlarn kursatish va ma`lumotlar berish
)
Sholi va tariq
- Sharqiy Osie
Bug`doy
-Hindiston, Evropa, Amerika, Avstraliya
maka
-Deyarli butun jahonda
Arpa
-Sharqiy Evropa
Jwxori
-Afrika va qisman G`arbiy Osieda
Guruch
-Italiya, Pireney yarim oroli, Hind va Tinch
okeani bwylab Evropaga kelgan
Urta Osieda nwxat, yasmiq, sabzi, paxta, bodom, wrik, zig`irpoya va boshqa qadimiy
ziroatchilik mahsulotlari yaratilganligini juda kwp olimlar, ayniqsa mashhur biolog N,N,vavilov wz
asarlarida isbotlab bergan. Uzbeklarning kwp qirrali qishloq xwjaligi asrlar osha twplangan
an`anaviy tajribaga tayanadi. Uzbekistonning hozirgi xududi tabiiy-geografik sharoitiga qarab uchta
qishloq xwjaligi zonalariga bulinadi.
Statistik ma`lumot
Uzbekstonning hozirgi xududining tabiy-geografik sharoitiga
qarap uch qishloq xwjalik zonasiga bulinadi`
-
Tog` va tog` aldi zonasi (20,5 protsent),
-
suwg`arma erlar zonasi (18,2 protsent)
sahro va jaylov-utloqlar (13,2 protsenti) erlaridan ibarat.
Uzbekiston xududidagi ziroatchilik sug`arish xususiyatlari va ekin turlari bilan ham
farqlangan. Masalan, sug`arma dehkonchilikni mahalliy aholi «suvli er», «Tirama» eki «Obikor»,
«Obi», sug`arilmaydigan erlarni «Lalmi» eki «Bahori» deb nomlaganlar. Fargonaliklar Tirma
ekinlarni yana ekkiga buladilar. Erta ekiladigan «oq» va kechiroq hosil beradigan «kwk» ekinlar.
Xorazmda ham Lolmikor sug`arma erlar «oq er» deb atalib ariqlardan ortgan qwyi oqimdagi suvli
erlarga sholi ekilib, unga «Sholikor er» deb nom berganlar.
Xorazmliklar qadimgi davrlardan suv chiqorishning boshqa usullarin ham bilganlar.
Ular qul kuchi bilan harakatga kelidigan «sepma», «dapma», «nova» kabi usullarni ishlatganlar.
Uzbekistondagi sug`orish shoqobchalari katta ariq eki arna, ariq eki er, wqariq eki
solma, oqava ariq va boshqalarga bwlinadi. Odatda bitta ariq bir qishloqni ta`minlaydi.
Siz bilasizmi?
1. 1939-yilda 270-km li katta kanal qay erda qurildi?
2. Urta Osiening eng katta Farhad GES ning qurilishining tarixiy ahamiyati nimada?
3. Hayvon kushi islatiladigan suvg`orma dihkonchilik Uzbekstonda qachon paydo bulgan?
Sovet hokimyati urnatilgannan keyin uzbekistonda suv xwjaligini takommillashtirish,
yangi kanallar qurish tadbirlari kwrilgan edi. Qashqadare viloyati tumanlarini suv bilan tamin qilish
maqsadida hashar ywli bilan (14 ming kishi ishtirok qilgan) Langar kanali qurilgan. 1939 yilning
bahorida 45 ta kanal hasharchilar yardamida bined etilgan. Usha yili ezda 270km li Katta Farg`ona
kanalining 1,5 oyda qurilishi uzbek xalqi mehnat jasoratining namunasi buldi. Katta Farg`ona
kanalini qurishga Uzbekistondan 160 ming, Tojikstondan 20 ming kishi qatnashgan. Urta Osieda
qore yili eng yirik bulgan Farqod GES ning qurilishi tarixiy ahamiyatga ega edi.
Uzbek ziroatchiligi asirimiz arafasida nisbatan qoloq moddiy texnika bazasiga ega bulgan edi.
Arxeologik ma`lumotlarga qaraganda bu erda ziroatchilik qurollarining kupchiligi, ayniqsa er
haydash va ekin urish qurollari ming yillar davomida uzgarmay hozirgacha etib kelgan.
Ziroatchiligda eng muxim mehnat qurollari omoch, ketmon, bel va uroq xisoblangan.
Uzbekistonda ziroatchilikning yirik sohalaridan biri g`allakorlik xisoblangan. Bu sohadagi bosh
ekin bug`doy, makka, arpa, oqjwg`ori, sholi, suli, tariq, mosh, lobiya va hakozalar dur.
Dehqonchilikda pillachilik, ipakchilik, savzavodyailik, bog`darchilik va Chorvachilikda
qorakulchilik, qwychilik, yilqichilik, tuyachilik, parrandachilik rivojlangan.
31
3 MAVZU
Jahon xalqlari klassifikatsiya tamoyillari
2 soat
3.1. Ma`ruzani olib borish texnologiyasi
Mashg`ulot shakli
Ma`ruza – vizuallastirish
Ma`ruza rejasi
1. Jahon xalqlarining geografik joylashuvi.
2. Jahon xalqlarining antropologik, lingvistik, klassifikatsiyasi
3. Jahon xalqlarining xwjalik – madaniy tiplari, tarixiy
etnografik oblastlar.
O’quv mashg`ulotining
maqsadi
-Mavzuning maqsadi- talabalarning bilim va kunlikmalarii
uqutuvchi boschiligida vajarish bulib xisoblanadi.
-har bir savol buyicha yangi bilimlarni mukommal urganish:
-mavjud
ma`lumotlarni,
jumladan
tarixiy
malumatlarni
urganish, aniqlosh;
-axborot manbalari va urinlaridan o’rinli foydalana olish;
-elektron o’quvliklar, adebietlar va ma`lumotlar banki bilan
ishlashish;
Tayanch tushuncha va
iboralar
Jahon
xalqlarining
geografik,
antropologik,
lingvistik,
klassifikatsiyasi. Xwjalik – madaniy tiplari, tarixiy etnografik
oblastlar.
Pedagogik vazifalar:
O’quv faoliyati natijalari:
Jahon xalqlarining geografik
joylashuvi
haqida
aytib
o’tiladi;
Jahon xalqlarining geografik joylashuvi haqida aytib bera
oladilar;
Jahon xalqlarining
antropologik, lingvistik,
lassifikatsiyasi haqida
tushuntiriladi;
Jahon xalqlarining antropologik, lingvistik, klassifikatsiyasi
haqida aytib bera oladilar;
Jahon xalqlarining xwjalik –
madaniy tiplari, tarixiy
etnografik oblastlar haqida
ma`lumot beriladi;
Jahon xalqlarining xwjalik – madaniy tiplari, tarixiy
etnografik oblastlar haqida ma`lumotlar bera oladilar;
O’qitish usullari
Ma`ruza, namoyish, blits-so’rov, aqliy xujum, klaster
O’qitish vositalari
Ma`ruza matni, komp`yuter texnologiyasi, slaydlar
O’qitish shakllari
Frontal, kollektiv ish
O’qitish sharoiti
Texnik vositalar bilan ta`minlangan, o’qitish usullarini
qo’llash mumkin bo’lgan o’quv xona
Monitoring va baholash
Kuzatish, og`zaki nazorat, yozma nazorat, o’quv topshiriq
Dostları ilə paylaş: |
