Eylül 2016 İstanbul/Türkiye

Ö

n

 

sÖz

Y

ahYa

 K

emal

, hemen hemen yüzyıl önce Fuat Köprülü’ye “Şu Ahmet Yesevî kim? Bir 

araştırın, göreceksiniz. Bizim milliyetimizi asıl onda bulacaksınız” der.  Bu bir ilmî tetkik so-

nucu söylenmiş söz müdür veya bir şair sezgisi midir? Bilinmez. Ancak, bir hakikatin ifadesi 

olduğu muhakkaktır. Köprülü, bunun üzerine “Edebiyatımızda İlk Mutasavvıfları” yazar. El-

bette bu, tam Yahya Kemal’in  arzu ve maksadına tam uygun değildir. Ama bir başlangıçtır.

Aradan geçen yüz yıl içinde, Ömer Lütfi Barkan “Kolonizatör Dervişleri” yazmış v e 

bizim  fütühatımızda,  Yesevî    yolcularının  etkilerine,  başka  açıdan  işaret  etmiştir.  “Hora-

san Erenleri”, “Baciyân-ı  Rum”, “Abdalân-ı Rum” kavramları değişik vesilelerle, dilimizde 

dolaşsa, nutuklarımızı süslese de, Yahya Kemal’in işaret ettiği o, “Bu Ahmet Yesevî Kim?” 

sorusu tam ve kâmil şekilde cevaplandırılamamıştır. 

Gerçi, tasavvuf geleneğimiz, bütün asırlar boyunca devam etti. Batı Türklerinin kültür 

coğrafyasının vatanlaştıran, milletimizin mayalanmasını sağlayan Hacı B:ektaş-ı  Veli, Hacı 

Bayram-ı Veli, Yunus Emre, Mevlâna, Sarı saltık, Gül Baba ve daha nice Ahmet Yesevî 

‘nin mânevî  evlâdı hâlâ Anadolu’da ve Balkanlar’da diridir. Onlarla münasebetimiz, bizim 

Ahmet Yesevî ile irtibatımızın devamını sağladı. Fakat bu şuurlu değildi.

Demir  Perde’nin  çöküşü  ve  yeni  Türk  devletlerinin  bağımsızlaşması,  Türkiye’nin  bu 

yeni  devletlerle alâkasının artması sonucunu getirdi. Bu çerçevede Kazakistan’ın  Türkistan 

(Yesi) şehrinde  “Ahmet Yesevî Üniversitesi” adı ile  Kazakistan-Türkiye ortak üniversitesi 

kuruldu. Bu, Ahmet Yesevî’nin de yoğun bir şekilde yeniden gündeme gelmesini sağladı. 

Hikmetlerin basımı, bunlar üzerine araştırmalar arttı. Ama, bizce, bu da yeterli değildi.      

Nihayet, Unesco tarafından 2016 senesi “Ahmet Yesevî Yılı” ilân edildi. Böylece, Ah-

met  Yesevî    hakkında,  Türk  Dünyası’nın    hemen  her  köşesinde  toplantılar  düzenlendi. 

Hikmetler’inden seçilen şiirlerin güftesi olduğu beste yarışmaları yapıldı. 

İstanbul Türk Ocağı olarak biz de, İstanbul Üniversitesi ile, Uluslararası Türk Akademisi 

ve Kazakistan Abay Üniversitesi’nin destek ve iştirakleri  ile bir sempozyum düzenledik. 

Burada Ahmet Yesevî , muhtelif yönleri ile ve olabilen en geniş şekli ile ele alındı. Ama en 

önemlisi,  çok daha farklı alanlarda ve çok daha fazla araştırmaların yapılması zarureti de 

anlaşıldı.

---

Ümit edilir ki, bundan sonra çalışmalar iki alanda yoğunlaşacaktır. Birincisi, Yahya Ke-

mal’in işaret ettiği, “O’nda bulacağımız milliyetimiz” hakkında olacaktır. Gerçekten millet 

olarak topyekûn İslâm dinini kabulümüzden yüz yıla geçmeden Yesevî’nin eski örf ve tö-

remizi nasıl İslamlaştırdığı, cesaret ve şecaatimizin nasıl gazâ ruhuna döndüğünü,  cihan-

girliğimizin aynı zamanda bir sulh ve adalet sağladığını, “Türk Müslümanlığı” da denen 

millileşmiş din yaşayışımızın esaslarını böylece anlayacağız.

İkincisi,  bugün  insanlığın  içinde  bulunduğu  buhrandan  çıkması,  özellikle  Müslüman 

dünyasınında akan kan ve gözyaşının durması  maksadıyla yapacağımız faaliyet, göstere-

ceğimiz gayret için ihtiyaç duyduğumuz enerjiye ve heyecana sahip olmak için Yesevî  nasıl 

bir hareket noktası olabilir? Sorusunun cevabını aramaktır. 

Bu yüzden, bundan sonraki çalışmalara başlangıç olması bakımından İstanbul’da üç  

gün süren sempozyumda  ifade edilen hususların, faaliyetin yapıldığı salonlarda kalmaması 

gerekiyordu. Yani basılması, kütüphanelerdeki yerlerini almaları, başka araştırıcıların istifa-

desine sunulması lâzımdı. Bu zaruret;  tebliğleri kitaplaştırmamızı icap ettirdi.

Sempozyum tertip heyetimizin üyeleri titiz çalışmaları ve ısrarlı tâkipleri sonunda  teb-

liğler toplantı. Açılış ve  kapanış oturumlarındaki irticali konuşmalar yazıya geçirildi. Ötü-

ken Yayınevi’nin değerli üyeleri Fatma Konal kitabın tertibini, Zafer Yılmaz kapağını hazır-

lardı. Üsküdar Belediyemiz,  maddî destek sağladı. Böylece, bu eser vücut buldu. Emeği 

geçen ve destek veren herkese  teşekkürlerimizi sunuyoruz. Allah’tan niyetimizin bereketli 

şekilde gerçeklestirmesini niyaz ediyoruz.

Cezmi Bayram

---

İ

ç

I

ndek

I

ler

A

çılış

 K

onuşmAlArı

Prof. Dr. Hayati DEVELİ ............................................................................................................................... 12

Dr. Cezmi BAYRAM  ...................................................................................................................................... 13

Prof. Dr. Fikret TURAN ................................................................................................................................ 18

Gabit KENJEBAYEV ...................................................................................................................................... 20

Darhan KIDIRALİ 

adına

  ............................................................................................................................ 22

Mustafa GÜLER  ............................................................................................................................................ 24

Hilmi TÜRKMEN ........................................................................................................................................... 26

Anar RIZAYEV  .............................................................................................................................................. 28

B

İ

ld

İ

r

İ

ler

Altın Orda ve Osmanlı Devleti’nin Yükselişinde Türk Tasavvufu ve 

 

Yesevîliğin Rolü Üzerine Bazı Düşünceler

Abdullah GÜNDOĞDU  ......................................................................................................................... 31

Ahmet Yesevî “Menkıbe”leri ile “Şaman Anlatıları” Üzerine Mukayeseli Bir İnceleme

Abdulselam ARVAS ................................................................................................................................ 49

Özbekistan Eğitim Sisteminde Ahmet Yesevî

Abdumurad  TİLAVOV ........................................................................................................................... 63

Ahmet Yesevî Felsefesi

Adnan ÖMERUSTAOĞLU ..................................................................................................................... 68

İrfanın Anlam Kaybı ve Belirsizliği – Yesevîlikte Sofra Tutmak

Ahmet TAŞĞIN  ...................................................................................................................................... 81

Hoca Ahmed Yesevî’nin Divân-ı Hikmet’inde Hz. Peygamber Tasavvuru

Ahmet YILDIRIM ........................................................................................................................... 99

Ahmed Yesevî’nin St. Petersburg Devlet Üniversitesi, Doğu Fakültesi Kütüphanesi’nde

 

Muhafaza Edilen Yazma Eserleri

Akif  FARZALİYEV ...................................................................................................................... 128

О наиболее древних (аутентичных) частях сборника стихов 

Ходжи Ахмада Йасави «Диван-и хикмат»

Aleksei PYLEV ............................................................................................................................. 138

Güney Kazakistan’da Hoca Ahmet  Yesevî Soyuna Bağlı Yatırlar/Türbeler

Ali Abbas ÇINAR ......................................................................................................................... 148

Tasavvufi Tefsire Ciddi Bir Katkı: Yesevî’nin Hikmet Temelli Kur’an Yorumu

Ali Rıza GÜL ................................................................................................................................ 156

XOCA  ƏHMƏD  YƏSƏVİNİN  ÖYRƏNİLMƏSİNİN  QADAĞAN  EDİLMƏSİNİN  VƏ  ONU 

ARAŞDIRANLARIN GÜLLƏLƏNMƏSİNİN SƏBƏBLƏRİ

Ali SHAMİL .................................................................................................................................. 172

ƏLİŞİR  NƏVAİNİN  “NƏSAİM  ÜL-MƏHƏBBƏT”  TƏZKİRƏSİNDƏ  XOCA  ƏHMƏD  YƏSƏVİ 

İZLƏRİ

Almaz ÜLVİ (BİNNATOVA) ........................................................................................................ 184

---