Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî
607
olmadan aşk ateşiyle seher vakti kalkar, iman nurunu yakar ve ruh kuşunu
uyandırır. Bu başkalarını bir geliştirme tarzıdır.
Ne huş tatlık Hak yâdı seher vakti bolğanda
Baldın suçuk Hû atı seher vakti bolğanda
Seher vaktı tuğranlar cannı fedâ kılğanlar
Işk otıda küygenler seher vaktı bolğanda
Seher vaktı huş sâat turğanga bolğay râhat
Açılur devlet saâdet seher vaktı bolğanda
İman şemin yandursanğ ruh kuşunı küydürseng
Hudâyınga sığınsang seher vakti bolğanda
Ne hoş tatlık Hakk yâdı seher vakti olanda
Baldan tatlı Hû adı seher vakti olanda
Seher vaktı kalkanlar canı fedâ eyleyenler
Aşk ateşinde yananlar seher vakti olanda
Seher vakti hoş sâat, kalkana olur râhat
Açılır devlet, saâdet seher vaktı olanda
İman nurunu yandırsan, ruh kuşunu tutuştursan
Allah’ına sığınsan seher vaktı olanda
19
1.2.1.2. Ahmed-i Yesevî ve Hizmete Yönelik Olmak
Sosyal hayatta karşılık beklemeksizin bir çıkar gütmeksizin hizmet etmek,
duygusal zekâ bağlamında sosyal bilinçtir. Kişi tam bir feragat ile sırf iyilik
uğruna hizmet etmekten memnun kalır ve mutluluk duyar. Ahmed-i Yesevî
sosyal bilinç denilen bu kavrama her zaman bir değer olarak vurgu yapar,
çileli ve sıkıntılı hayat sürmenin kötü olmadığını söyler, iyi insanlara hiz-
met etmenin manevi değerini hatırlatır. Esasen Islamiyet sosyal hayatı çok
önemser, iyilik etmenin faziletini her zaman teşvik eder, çünkü din sosyal
hayatta bilinçlenmeyi ve bilinçlendirme kazandırmayı emreder; iyiliği, iyilik
etmeyi, doğruluğu sürekli önerir. Ahmed-i Yesevî, Yesi’de yaşadığı süreçte
çevresindeki göçebe Türklere merhamet duymuş, hizmet etmiş, sosyal bilinç
kazandırmak için teşvik etmiştir:
19
Hoca Ahmed, age., s.119.
608
Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî
Bu dünyada fakirlikni âdet kılgan
Hârlık tartıp meşakkatnı rahat bilgen
Kul Hâce Ahmed yahşılarga hizmet kılgan
Kıyamet kün andag kişi sultan bolur
Bu dünyada fakirliği âdet kılan
Hakirlik çekip meşakkati rahat bilen
Kul Hâce Ahmed iyilere hizmet kılan
Kıyamet günü öyle kişi sultan olur
20
1.2.2. Ahmed-i Yesevî ve Sosyal Beceriler
Kişisel beceri kadar sosyal beceri de önemlidir. Birey kendi yeteneklerini
geliştirerek hayatını kolaylaştırmak için bilgi ile beceriler elde edebilir. Aynı
zamanda sosyal hayatın gereği geniş ölçekte bilgi ve beceriler de elde edebi-
lir. Sosyal beceriler toplumsal fayda sağlar ve insanlık için çok da gereklidir.
Kültürel hayatta herkes herkese muhtaç bir hayat sürdürür. Bu aynı zamanda
bir dayanışma, bir yardımlaşmadır, birinin ürettiğini diğeri tüketebilir ve bu
işbirliği sayesinde sosyal hayat belli bir ahenk içinde sürer:
1.2.2.1. Ahmed-i Yesevî ve İletişim
Birey olarak kişiler karşılıklı şekilde birbirlerini anlama çabasına girerler.
Fikirlerini, görüşlerini karşılıklı şekilde birbirlerine iletirler, uzlaşma sağlar-
lar, çatışmadan dövüşmeden, savaşmadan dünyada yaşarlar. Bu iletişimdir
aynı zamanda…
Ahmed-i Yesevî muhatabıyla iletişim kurmada Belagat ilminin “muktezâ-
yı hâl” yani durumun gereğine göre konuşma ilkesine uygun şekilde davran-
mıştır. Bu çerçevede onun göçebe ve ümmî Türk topluluklarıyla en girift kav-
ramları anlatma noktasında zorlanmadığı ve iletişim kurduğu bilinmektedir.
Duygusal zekânın bu boyutu onun şiirlerinde çok önemlidir ve ikna etmede
çok tercih ettiği bir yoldur. Aşağıda cennet ve cehennem gibi iki dini kavra-
mı anlamada ve hangisinin üstün olduğu konusundaki söylemlerinde dikkat
çekici özellikler vardır. O, bu iki zor kavramı halka anlatmada zorluk çekmez,
iletişim kurmada engelle karşılaşmaz:
20
Hoca Ahmed, age., s.175.
Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî
609
Behişt duzah talaşur talaşmakda beyan bar
Cennet cehennem çekişir, çekişmekte beyan var
Duzah aytur: Men artuk mende Firavn Hâman bar
Sende Fir’avn bolsa mende Yûsuf Kenân bar
Behişt aytur: Ne dersen sözni bilmey aytursan
Cennet der: Ne dersin sözünü bilmez söylersin
Duzah der: Ben üstün bende Firavun Hâman var
Sende Fir’avun olsa mende Yûsuf Kenân var
21
1.2.2.2. Ahmed-i Yesevî ve Etki Yaratma, Etkileme
Sosyal becerilerden birisi de sosyal hayatta etki yaratma ve kişileri etkile-
medir. Bu bir motivasyon ve işbirliğini geliştirmedir. Ahmed-i Yesevî sadece
dini emir ve yasakları anlatan bir mürşit olmamıştır. O aynı zamanda duygusal
zekâya önem vererek etki yaratmada, istek uyandırmada, heyecan yaratmada
çok mahirdir. Aşağıdaki mısralarda sohbete katılım sağlamak maksadıyla Hz.
Peygamber’in peygamberliğin manevi tacını bir kenara bırakarak arkadaşla-
rıyla sohbet etmesine ve onlara hizmet etmesine telmihte bulunması bir et-
kilemedir. Hz. Peygamber’in insanlara faydalı olmak için böyle bir davranışta
bulunması etki yaratmada bir ölçüdür. O, ashabıyla bulunduğu bir ortamda
kalkıp onlara hizmetçilik yaparken kibri, büyüklenmeyi öldürmüş; eşitliği,
tevazuu teşvik etmiş, toplumsal huzuru sağlamıştır:
Ashâblar murad taptı dervişler sohbetide
Resul’e vahy keldi baştan tacınını aldı
Kibr ü hasedler öler içige manâ tolar
Koptı hâdimlik kıldı dervişler sohbetide
Dostlar murat buldu dervişler sohbetinde
Resul’e vahiy geldi, başından tacını aldı
Kibir ve hasetler ölür içine manâ dolar
Kalktı hizmetçilik yaptı dervişler sohbetinde
22
21
Hoca Ahmed, age., s.182, 183.
22
Hoca Ahmed, age., s.118.
Dostları ilə paylaş: |