Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî
601
Bu yolarda hârlık-zârlık derkâr ermiş
Tesbih tehlil, roze, namaz bî-kâr ermiş
Yalgançıdın Hüdâ Resûl bîzâr ermiş
Yalğan namaz namaz riyâlarnı taşlasam ermiş
Bu horlanma ağlama kârlı imiş
Tesbih, tehlil, oruç, namaz kâr etmezmiş
Yalancıdan Allah, Resulü şikayetçi imiş
Yalan namaz gösterişini bıraksam ben
11
1.1.2.1. Ahmed-i Yesevî ve Kendini Denetleyebilme
Insanın kendini denetlemesi esasen duygularının denetlenmesidir. Psika-
nalizmin bilinçaltını keşfetmeye başlamasıyla birlikte bilinçaltının ne derece
karmaşık ve o ölçüde tehlikeli bir alan olduğu anlaşılmaktadır. Yesevîlik’te
olduğu gibi bütün tarikat eğitimlerinde murakabe denilen iç denetim kişinin
kendisini denetlemesidir. Sadece bu eğitimde değil modern eğitimde de kişi
kendisiyle yüzleşebilmeli, kendisini sorgulayabilmeli ve kendi hayatına eleş-
tirel bakabilmelidir.
Ahmed-i Yesevî tahta üzerinde yani tabutta beden ile canının ayrı olmasını
kendini denetlemede bir gösterge olarak kullanır. Bu sahneyi imge olarak şi-
irleştirmesi, esasen kendini denetlemesi içindir ve duygusal zekânın özbilinç
değeridir. Kişi bu mısralarla mahşer gününü hatırlar ve o da kendisini aşırılı-
ğa sürükleyecek kötü duygularını denetlemeye yönelir.
Cânım cüdâ bolğanda tenim munda kalğanda
Tahta üzre alğanda ne kılğaymen Hudâ yâ
Kul Hâce Ahmed sen bende nefs eklide şermende
Mahşer küni bolğanda ne kılğaymen Hudâ ya
Canım ayrı olduğunda, bedenim burada kaldığında
Tahta üzerine aldığında ne eylerim Allah’ım?
Kul Hoca Ahmed sen kul, nefs elinde pişman
Mahşer günü olduğunda ne eylerim Allah’ım?
12
11
Hoca Ahmed, age., s.70.
12
Hoca Ahmed, age., s.47.
602
Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî
1.1.2.2. Ahmed-i Yesevî ve Güvenirlik
Ahlaklı, dürüst ve tutarlı olmak güvenilir olmakla eşdeğerdir. Bilindiği
gibi emin olmak Hz. Peygamberin peygamberlik öncesindeki en önemli vas-
fıdır. Güvenilir olma duygularla ilgilidir, insanlara emin olmayı öğretmektir,
benden sana zarar gelmez, bana her bakımdan güvenebilirsin diyebilmektir.
Kişinin özünün sözünün, söylemiyle eyleminin bir olmasıdır.
Ahmed-i Yesevî Allah adını anmanın güven kaynağı olduğuna ve bu gü-
venle büyüklenmenin yıkılacağına içten inanır. Bu güvenle şeyhlerin tekkeler-
de zikir halkaları düzenlediğini ve kendisinin de o halkada olmak istediğini,
Allah diyerek kötülükten iyiliğe yöneleceğini ifade eder.
Allah yâdı tekebbürni üyin buzdı
Meşâyıhlar bu halkanı görklük düzdi
Çün hu dedim ma’siyetler tüzge tozdı
Men hem teki ul halkada bolgum kelür
Allah yâdı tekebbürün evini bozdu
Şeyhler bu halkayı görkemli düzenledi
Çünkü hu dedim kötülükler doğruluğa yöneldi
Ben dahi o halkada olasım gelir
13
1.1.2.3. Ahmed-i Yesevî ve Öfke, Stres ve Zaman Yönetimi
Öfke, stres duyguların bir yansımasıdır ve insanî boyutta herkesin yaşa-
yabileceği anlardır. Ahmed-i Yesevî önce insanı ruhsal bakımdan rahatlatıyor.
Insanla hayvan arasındaki fark dert kavramının anlamlandırılmasındadır. Yani
hayvan, bir canlı olarak derdi bilmez, anlamaz; insan ise dertsiz olmaz, derdi
vardır, derdini aklıyla çözer, duygularını ifade eder. Sadece aklıyla değil, aşk
ile çözer. Bilindiği gibi sevgi sahibi anneler evlat aşkı gibi aşkın en sade biçimi
olan çocuklarının en karmaşık dertlerine katlanır ve asla bunalmazlar.
Ahmed-i Yesevî öfkesini, stresini yönetmede insana aşk sahibi olmasını
öneriyor. Daha ileri giderek gönlünde aşk olmayan kimselere acır ve kendi
gerçek aşkı olan Allah aşkını tanıması, idrak etmesi için gerçek aşkını ona
vermeyi vaat etmez , “hediye eyledim” diyerek ifadesine kesinlik kazandırır.
Böylece duygusal zekâ yoluyla insan düşünce ve duygu planında bütünleşir,
duygu ona kanat olur:
13
Hoca Ahmed, age., s.68.
Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî
603
Dertsiz âdem âdem ermes, muni anlang
Işksız âdem hayvan cinsi munı tınglang
Könglüngizde ışk bolmasa menge yığlang
Giryanlarğa hâs ışkımnı atâ kıldım
Dertsiz insan insan değil, bunu anlayın
Aşksız insan hayvan cinsi, bunu dinleyin
Gönlünüzde aşk olmasa, bana ağlayın
Ağlayanlara gerçek aşkımı hediye eyledim
1.1.2.4. Ahmed-i Yesevî ve Denetim Odağı İçinde Olmak
Kişinin çok yüksek sorumluluk anlayışıyla kendisini denetlemesi duygusal
zekânın değerlerindendir. Tarikatlardaki murakabe terimini de bu çerçevede
anmak gerekir. Günümüzde kişinin egosunu kontrol altında tutmasıyla eşde-
ğerdeki bu kavram Yesevî’nin hikmetlerinde sık sık geçmektedir. Duygusal
zekâ sorumluluğa değer verir, bireyin başkalarını suçlamak yerine hatada payı
olup olmadığını sorgulaması ve bu duyguyu içselleştirmesi çok önemlidir.
Bu bakımdan aşağıdaki hikmette Ahmed-i Yesevî kendini kontrol ettiği halde
hatalı olabileceğinin kaygısını duyar ve affı için Allah’a yalvarır.
İzzet u ikrâm-ı Kur’annı becâ keltürmesem
Bî-edeplik bî-ibâlığ mendin ötse afv kıl
Hazretingde men kebi kulnı hatâsı köb erür
Rosiyalık her hatâlar mendin ötse afv kıl
Kur’an’ın izzet ve ikramını yerine getirmesem
Edepsizlik, akılsızlık benden geçse affeyle
Hazretinde ben gibi kulun hatası çoktur
Yüz karası her hatalar benden geçse affeyle
14
1.1.3. Ahmed-i Yesevî ve Motivasyon
Motivasyon, yani şevk kişinin amaçlarına ulaşmak için kendini, duyguları-
nı harekete geçirerek hedefe odaklanıp eyleme geçmesidir. Motivasyonda bir
idealin olması gerekir, kişi ideallerinin gösterdiği hedefe doğru eyleme geçer.
14
Hoca Ahmed, age., s.49.
Dostları ilə paylaş: |