F. I. Haydarov, N. I. Xalilova psixologiya fanlarini qitish metodikasi

shakllaotirish darsi seminar, amaliy, ekskursiya, mustaqil ishlar hamda 
laboratoriya amaliyoti k rinishida olib boriladi. 
4. Umumlashtirish va tizimlashtirish darsi fanni t Iiq 
zlashtijish uchun muhim ahamiyatga ega b lgan dasturning asosiy 
masalalari b yicha quv materialining katta qismlarini tizimli 
takrorlashga qaratilgan. Bunday darsni tishda qituvchi quvchilar 
oldiga muammoni q yadi, q shimcha ma'lumotlar olish manbalarini 
k rsatadi hamda xshash masala va amaliy mashqlar beradi, 
topshiriqlar va ijodiy xarakterdagi ishlarni topshiradi. Bunday dars 
paytida quvchilaming uzoq vaqt davomida — chorak, yarim yillik, 
quv yili davomida bir necha mavzular b yicha bilim, mahorat va 
k nikmalari tekshiriladi, baholanadi. 
5. Bilim, mahorat va k nikmalarni nazorat qilish hamda tuzatish 
darsi qitish natijalarini baholash uchun, quvchilarning bilim 
darajasini diagnostika qilish, quvchilarning z bilimlarini q llashga 
tayyorliklari, qitishning turli vaziyatlarida mahoratlari va 
k nikmalarini tekshirish uchun m ljallangan. Bunday darslarning 
k rinishlari o zaki yoki yozma s rov, diktant, masala va misollarni 
ifoda etish yoki mustaqil yechish, amaliy ishlarni bajarish, imtihon, 
mustaqil yoki nazorat ishi, test olish b lishi mumkin. Yakuniy dars 
natijalariga qarab keyingi mash ulot odatiy xatolarni, bilimdagi 
kamchiliklarni tahlil qilishga, q shimcha topshiriqlarni belgilashga 
ba ishlanadi. 
Maktab amaliyotida darsning boshqa turlaridan — dars muso-
baqa, maslahat, bir-birini t ldirish ma'ruzasi, fanlararo dars, yin 
kabilardan foydalaniladi. 
Har qanday ma'ruzaning umumiy tuzilishini asosi — bu mavzuni 
bayon etish, rejani va mustaqil ishlash uchun tavsiya etiladigan 
adabiyotlami k rsatish, keyin esa - k rsatilgan ishning rejasiga qafiy 
amal qilishdir. Ma'ruza qishga q yiladigan asosiy talablar sifatida 
quyidagilar shart deb hisoblanadi. 
• Ifoda etilayotgan ma'lumotlaming yuksak ilmiy darajadaliligi, 
odatdagidek dunyoqarash ahamiyatiga egaligi. 
• Zamonaviy ilmiy ma'lumotlarning aniq tizimlashtirilgan va 
metodik qayta ishlab chiqilgan hajmlari. 
• Bildirayotgan fikr-mulohazalarining isbotlanganligi va 
asoslanganligi. 
• Keltiriladigan ishonchli isbotlar, misollar, tekstlar va 
hujjatlarning yetarhcha b Ushi. 
39 

---

• Fikrlari aniq, tushunarli bayon etilishi va eshituvchilar 
fikrlashlarini faollashtirish, muhokama etilayotgan muammolar 
b yicha mustaqil ishlar uchun savollarning q yilishi. 
• Q yilgan muammoni hal etish uchun turli nuqtayi nazarlarni 
keltirib chiqarish, xulosalarni ifoda etish. 
• Kiritilayotgan termin va nomlarni tushuntirish: fikr-
mulohazalarni talabalarga eshitishga, fikrlash va ma'lumotlarni 
qisqacha yozib olishga imkon berish. 
• Auditoriya bilan pedagogik aloqa rnatish mahorati. 
• Tekst, konspekt, bloksxemalar, chizmalar, jadvallar, grafiklar, 
asosiy materiallarini q llash.