F. R. Xolboyev, D. A. Azimov, E. Sh. Shernazarov z o o g e o g r a f I y a

shaydi va o ‘z sonini oshirish qobiliyatiga ham ega bo‘ladi. Bunday
turlarga 
0
‘zbekistonda va boshqa joylarda keng tarqalishga va yuqori
zichlikka ega bo‘lgan kulrang kalamush, uy sichqoni, mayna, dala
chumchug‘i, go ‘ng qarg‘a va ko‘pgina hasharot turlarini misol qilish
mumkin. Ayrim sinantrop turlar esa bevosita inson x o ‘jalik yurita-
digan joylardagina uchraydi (suvaraklar, to‘shak qandalasi, uy pash-
shasi, qishloq qaldirg‘ochi, uy chumchug‘i, yer kalamushlari va shu
kabilar).
Ayrim turlaming vaqtinchalik yoki doimiy yashash uchun tabiiy
landshafflardan madaniy landshaftlarga ko‘chib o ‘tish jarayoni ham
keng tarqalgan hodisadir. Bunda yangi sharoitga nisbatan moslashish
natijasida tur ekologiyasi va etologiyasida muayyan o ‘zgarishlar pay­
do bo‘lishi mumkin. Inson tomonidan yaratilgan madaniy landshaftlar
(qishloq, shahar, agrotsenoz) o‘zlarining tarkibida tabiiy landshaft-
58

---

laming ayrim elementlarini saqlaydi. Bu elementlar suv havzalari,
o ‘rmonlar, tog‘, dasht, cho‘l va boshqalarga o ‘xshash bo‘lib, ularda
tabiiy landshafitlarga xos bo‘lgan turlar uchraydi.
Yuqorida qayd etilganidek, faunistik majmualarga inson tomoni­
dan ko‘rsatiladigan har qanday ta’sir ba’zida inson manfaatlariga
mos kelsa-da, deyarli hamma vaqt fauna uchun salbiy ahamiyatga
ega bo‘ladi. Muayyan hududda uzoq evolutsiya natijasida shakllan­
gan, shu joyning barcha biotik va abiotik omillariga moslashgan va
muvozanatlashgan faunaning har qanday elementi inson tomonidan
ko'rsatiladigan har qanday ta’sirdan o ‘zgarish xususiyatiga ega. Ay-
niqsa, aborigen fauna elementlarining bunday ta’sirlardan o ‘zgarishi