F u s m o n o V, R. I s o m o V, B. X o ‘ j a y e V matematikadan


-§. N isbat va proporsiya. Protsent



Yüklə 8,88 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə14/246
tarix26.10.2023
ölçüsü8,88 Mb.
#131672
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   246
Usmanov F. Matematikadan qo\'llanma

6-§. N isbat va proporsiya. Protsent
6.1. 
T a ’ r i f .
a sonning b songa nisbati deb a sonni b songa
bo 'lishdan hosil bo ‘Igan bo ‘linmaga aytiladi va quyidagicha yoziladi:
°b — a :b = m ■
Bunda a nisbatning oldingi hadi, b keyingi hadi, m
esa nisbat deyiladi.
M i s o l . 15 : 2 5 = ^ = ! = 3 : 5.
N isbat bu bir sonning (m iqdorning) ikkinchi sondan (m iqdor- 
dan) necha m arta ortiq yoki kamligini ifodalaydi.
N isbat quyidagi xossaga ega: 
a g a r n is b a tn in g o ld in g i va 
keyingi h a d in i b ir v a q td a n o ld a n fa rq li so n g a k o ‘p a y tirils a
y o k i b o ‘lin sa , u h o ld a n is b a tn in g q iy m a ti o 'z g a rm a y d i.


6.2. 'Г a-’ r i f. 
Ik ki miqdordan birining к marta orlishi (kama-
yisbi) bilan ikkinchisi bam к marta ortsa (kam aysa), ular to'g'ri
proporsional miqdorlar deyiladi.
Agar -j == 
к
b o is a , u holda 
у

k x
b o ia d i. Bu yerda 
к - pro-
porsionallik koeffitsiyenti
deyiladi.
Sonni berilgan sonlarga to‘g‘ri proporsional boiaklarga bo‘-
lish uchun uni berilgan sonlar yigindisiga boiish, so‘ngra natijani
berilgan sonlarning har biriga ko'paytirish kerak.
M a s a l a . Uzunligi 81 sm b o ig a n kesmani 4 : 5 nisbatda b o iin g.
81 
81
Y e c h ilis h i. 1)4 + 5 = 9; 2 ) ---- 4 = 3 
6
3) — 5 = 45 sm.

9
J a v o b : 36 sm; 45 sm.
6.3. T a ’ r i f .
Agar ikki miqdordan birining ortishi (kamayishi)
bilan ikkinchisi kamaysa (ortsa), и holda bunday miqdorlar teskari
proporsional miqdorlar deyiladi.
Bunday m iqdorlar k o'paytm asi o'zgarm as bo'ladi. A gar 
x y

к
к.
bo'lsa, bundan 
у — —.
Masalan, poyezdning ikki shahar orasidagi masofani bosib o'tishi 
uchun ketgan vaqti poyezd tezligiga teskari proporsionaldir. Agar 
poyezd 40 km/soat tezlik bilan yursa, Toshkent va Urganch shaharlari 
orasidagi masofani 25 soatda, 50 km/soat tezlik bilan yursa, 20 soatda
bosib o'tadi. Demak, tezlik Щ = - | nisbatda ortsa, masofani bosib
o'tish uchun ketgan vaqt xuddi shu ^ nisbatda kamayadi.

Yüklə 8,88 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   246




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə