Fənn: “Ailə təbabəti”

Yulaf: Lif baxımından zəngin olan yulaf, şəkərdə olan yüksək karbohidratları tarazlaşdırmaqda rol oynayır.
Paxlalılar: Lif baxımından zəngin olan paxlalılar, yalnız diabet xəstələrinin deyil hər kəsin həftədə ən az iki dəfə qəbul etməsi lazım olan qida qrupundadır,. Karbohidrat dəyəri az olan bu qidalar qandakı şəkər miqdarını tarazlaşdırır.
Brokoli: Bro koli 'şəkərli diabet üçün tərəvəz' adlandırmaq yanlış olmazdı. Təbii olaraq diabetlə mübarizə aparan bu tərəvəz qan şəkərini tarazlaymaqla yanaşı gündəlik C vitamini ehtiyacını da qarşılayır.

Şəkərli diabetin ağırlaşmaları

Diabetik koma
Şəkərli diabet qanda qlükozanın miqdarının həmişə yüksəlməsi (hiperqlikemiya), qlükozuriya, poliuriya, polidipsesiya, lipid, zülal və mineral mübadiləsinin pozulması və bir sıra ağırlaşmaların baş verməsi ilə xarakterizə olunan bir xəstəlikdir.
Xəstəliyin səbəbi mədəaltı vəzin B-hüceyrələrinin sekresiya etdiyi insulinin orqanizmdə mütləq, yaxud nisbi çatışmazlığıdır. Şəkərli diabet zamanı bir çox hallarda qlükaqonun və somatostatinin aktivliyinin yüksəlməsi qeyd edilir (insulin qanda qlükozanın miqdarını azaldır, qlükaqon - əksinə artırır, somatostatin isə insulin sekresiyasını endirir).
Birincili şəkərli diabetin iki əsas forması ayırd edilir:
- I tip insulindənasılı şəkərli diabet. Bu tip şəkərli diabet insulinlə müalicə olunmadıqda maddələr mübadiləsi pozğunluqları dərinləşir, ketoasidoz və diabetik koma inkişaf edir.
- II tip - insulindən asılı olmayan şəkərli diabet. Bu tip şəkərli diabetdə ketoasidoz olmur.
Ikincili şəkərli diabetə bir sıra dərmanları (B-adrenoblokatorlar, sidikqovucular,bəzi hormonlar) qəbul etdikdə və endokrin sistemin bir sıra xəstəlikləri (ItsenkoKuşinq xəstəliyi, feoxromositoma, akromeqaliya və s.) zamanı təsadüf edilir.
Şəkərli diabetin əsas əlaməti qanda qlükozanın miqdarının artmasıdır hiperqlikemiyadır (normada qanda qlükozanın miqdarı 3,8-6,7 mmol/l-dir).
Diabetik komanın iki formasına - hipoqlikemik və hiperglikemik komaya təsadüf edilir.
Hipoqlikemik komanın səbəbi şəkərli diabet zamanı insulinin yüksək dozada vurulması, xəstələrin pəhrizi pozmasi, yaxud karbohidratların az miqdarda qəbul edilməsidir. Həmçinin, hipoqlikemiya pankreasın 8- hüceyrələrinin şişi, həmçinin, endogen insulin sekresiyasının yüksəlməsi kimi hallarda da baş verə bilir. Qanda şəkərin miqdarı 50 mq%-dən az olduqda hipoqlikemiya meydana çıxır.
Hipoqlikemik koma qısa müddətdə, hətta bir neçə dəqiqə ərzində inkişaf edir. Komadan əvvəl xəstədə açlıq hissiyatı, ümumi zəiflik, çox tərləmə, hərəki oyanıqlıq, bütün bədənin titrəməsi, ürəkbulanma və dərinin avazımasi kimi hallar olur. Arterial təzyiq yüksəlir, taxikardiya qeyd edilir. Hipoqlikemiya psixomotordərinləşdikdə isə xəstə komatoz vəziyyətə düşür: huş itir, hərəki və oyanıqlıq, hallüsinasiyalar, qıcolmalar. Dəri nəm olub avazımış rəng alır və bəbəklər genəlir. Xəstənin tənəffüsü səthiləşir, arterial təzyiq enir və nəbzin sayı azalır (bradikardiya). Qanda qlükozanın miqdarı kəskin azalır, sidikdə şəkər və aseton olmur. Komatoz vəziyyətin başlandığı vaxtdan 3-5 saat sonra mərkəzi sinir sistemində üzvi dəyişikliklər baş verir.
İlkin həkiməqədər yardım:
• dərhal venaya 40-50 ml 40%-li qlükoza məhlulu yeridilir;
• huş bərpa olmazsa qlükozanın yeridilməsi təkrarlanır,
• huş bərpa olunandan sonra xəstəyə şirin çay verilir;
• ürək-damar dərmanları vurulur;
• dərin hipoqlikemiyada venaya 0,5-1,0 ml 0,1%-li adrenalin və 30-60 mq prednizalon yeridilir;
• xəstə təcili stasionara göndərilir.
Hiperqlikemik komanın səbəbi qanda insulin çatışmazlığı səbəbindən qlükozanın toxumalar tərəfindən tam mənimsənilməməsi və qanda onun miqdarının kəskin artmasıdır (hiperqlikemiya). Hiperqlikemiya fonunda qanın osmolyarlığı kəskin yüksəlir, karbohidrat, zülal və yağ mübadiləsi pozulur, metabolik asidoz və elektrolit pozğunluqları baş verir. Qanda çoxlu miqdarda keton cisimcikləri (aseton, oksiyağ turşusu və s.), sərbəst radikallar, qalıq azot, sidik cövhəri və ammonyak toplanır. Xəstələrdə qlükozuriya (sidiklə qlükozanın ifrazı) və poliuriya (sidiyin miqdarının artması) müşahidə edilir. Bu isə öz növbəsində hipovolemiyaya hüceyrəarası dehidratasiyaya və qanın mərkəzləşməsinə gətirib çıxarır. Getdikcə metabolik asidoz dərinləşir, asidoz orqanizmdəki kalium və natrium ionlarının ehtiyatını azaldır, belə bir vəziyyət isə öz növbəsində hidrogen ionlarının xaric olmasına maneçilik törədir. Eyni zamanda patenximatoz üzvlərin, böyrəküstü vəzlərin funksiyası kəskin pozulur, mərkəzi sinir sistemi zədələnir, hiperventilyasiya baş verir və koma inkişaf edir. Əksər hallarda komadan qabaq xəstələrdə yuxuculluq, yanğı hissiyyatı, iştahanın itməsi (anoreksiya), ürəkbulanma,qusma və baş ağrıları olur. Yanğı hissiyyatı və poliuriya artır, epiqastral nahiyədə ağrılar, dispeptik əlamətlər, yuxusuzluq və klonik qıcolmalar baş verir. Xəstələrin dərisinin turqoru azalır, göz almaları çuxura düşür, üzün cizgiləri dərinləşir, dəri və görünən selikli qişalar solğun və quru olur. Xəstələr halsızlaşır, əzələlər boşalır, vətər refleksləri zəifləyir və hətta,itir. Xəstənin ağzından aseton iyi gəlir və bu iy çürüyən alma qoxusunu xatırladır. Arterial təzyiq enir, nəbz tezləşir və zəif dolğunluqlu olur. Xəstələrdə tənəffüsün seyrəkləşməsi və Kusmaull tipli olması diqqəti cəlb edir. Qanda qlükozanın miqdarı 25-50 mmol/l-ə çatır, sidikdə qlükozuriyadan əlavə keton cisimcikləri aşkarlanır və qanda leykositlərin miqdarı yüksək hədlərə çatır. Kəskin böyrək çatmazlığı baş verdikdə isə uremiya və qanda kreatinin miqdarının yüksəlməsi müşahidə edilir.
İlkin həkiməqədər yardım:
- qanda qlükozanın miqdarı 35 mmol/l-ə qədər olduğu hallarda əvvəlcə əzələyə 16-20 v, sonra isə hər satdan bir 6-10 v insulin yeridilir;
- hiperqlikemiya yüksək olduqda isə venaya birdəfəlik 50-100 v insulin vurulur;
- venadaxilinə damçı üsulu ilə 400 ml Ringer, 4-8%-li 400 natrium hidrokarbonat (yaxud 2,5%-li 300 ml) və 400 ml fizioloji məhlul yeridilir;
-xəstəyə ürək-damar preparatları vurulur;
- xəstə təcili olaraq xəstəxanaya göndərilir.
Şəkərli diabet dispanser müşahidəsinin formaları və üsulları
Şəkərli diabet ömür boyu davam edən xroniki xəstəlikdir. İş qabiliyyətini qorumaq və əlillik yaradan ağırlaşmaların inkişafının qarşısını almaq üçün bu xəstələrin aktiv və sistemli tibbi müayinədən keçməsi lazımdır. Həm şəkərli diabet (DM) olan hər bir xəstənin ömrünü maksimuma çatdırmaq, həm də xroniki xəstəyə aktiv yaşamaq və işləmək imkanı vermək üçün çalışmaq lazımdır. Klinik müayinələr bütün şiddət dərəcələrində şəkərli diabet xəstələri və risk faktorları olan şəxslərə verilir. Bu, ən azı bəzi hallarda xəstəliyin açıq formalarının inkişafının və ya daha ağır formalara keçidinin qarşısını ala bilər. Şəhər və rayon klinikalarının endokrinoloji kabinetinin işi endokrinoloq və tibb bacısı tərəfindən təmin edilir; bir çox rayon mərkəzlərində və şəhər yerlərində bu problemləri həll etmək üçün ümumi praktik həkimlər xüsusi olaraq təyin edilir və onlara təlimlər keçirilir. Endokrinoloji kabinetin həkiminin funksiyalarına aşağıdakılar daxildir: ilkin və dispanser xəstələri qəbul etmək, xəstələrin tibbi müayinəsi üçün bütün tədbirləri həyata keçirmək; təcili göstərişlər olduqda və planlı şəkildə onların xəstəxanaya yerləşdirilməsinin həyata keçirilməsi. Diabetes mellitusun ağırlaşmalarını, mümkün müşayiət olunan xəstəliklərin müəyyən edilməsi və müalicəsi üçün endokrinoloji kabinetin həkimi eyni və ya digər müəssisələrdə çalışan əlaqəli peşələrin mütəxəssisləri (okulist, nevropatoloq, ginekoloq, stomatoloq, cərrah) ilə sıx əməkdaşlıq edir ( ixtisaslaşdırılmış dispanserlər və xəstəxanalar). Yeni diaqnoz qoyulmuş şəkərli diabet xəstəsi üçün kabinetdə saxlanılan ambulator kart (forma No30) verilir.
Diabetes mellituslu xəstələrin tibbi müayinəsinin əsas vəzifələri:
1. Bütün terapevtik tədbirlər daxil olmaqla və ailənin adi həyat tərzinə maksimum uyğun gələn xəstə üçün gündəlik rejim yaratmaqda köməklik.
2. Peşəkar oriyentasiyaya köməklik, xəstələrin işə qəbulu ilə bağlı tövsiyələr və göstəricilərə görə - əmək müayinəsinin aparılması.
3. Kəskin fövqəladə halların qarşısının alınması.
4. Diabetin damar ağırlaşmalarının qarşısının alınması və müalicəsi - gec diabetik sindrom. Bu problemlərin həlli əsasən aşağıdakıları müəyyənləşdirir:
1) şəkərli diabetli xəstələrin poliklinikada bütün lazımi terapevtik vasitələrlə sistematik təmin edilməsi (şəkər azaldıcı dərmanlar üçün tabletlər, müxtəlif növ insulinlərin kifayət qədər dəsti);
2) xəstəliyin gedişatına adekvat nəzarət (metabolik proseslərin kompensasiya vəziyyətinin monitorinqi) və diabetes mellitusun mümkün ağırlaşmalarının vaxtında aşkarlanması (xüsusi müayinə üsulları və mütəxəssislərin məsləhətləri);
3) xəstələrə dozalı fiziki fəaliyyət göstərmək üçün fərdi tövsiyələrin hazırlanması;
4) fövqəladə hallarda vaxtında stasionar müalicə, xəstəliyin dekompensasiyası, şəkərli diabetin ağırlaşmalarının aşkar edilməsi;
5) xəstələrə xəstəliyin gedişatına nəzarət etmək və özünü düzgün müalicə etmək üsullarını öyrətmək.
Xəstələrin ambulator müayinəsinin tezliyi diabet mellitusun növündən, xəstəliyin gedişatının şiddətindən və xüsusiyyətlərindən asılıdır. Şəkərli diabet xəstələrinin təcili xəstəxanaya yerləşdirilməsinin əsas göstəriciləri (çox vaxt bu, yeni diaqnoz qoyulmuş diabet xəstələrinə aiddir):
1. Diabetik koma, pre-koma (reanimasiya şöbəsi və reanimasiya, sonuncu olmadıqda - əsas biokimyəvi parametrlərin gecə-gündüz laboratoriya monitorinqi ilə multidissiplinar xəstəxananın endokrinoloji və ya terapevtik xəstəxanası).
2. Ketoz və ya ketoasidoz əlamətləri ilə və ya olmayan şəkərli diabetin ağır dekompensasiyası (endokrinoloji xəstəxana).
3.Diabetes mellitusun dekompensasiyası, insulin terapiyasının təyin edilməsi və / və ya düzəldilməsi ehtiyacı (endokrinoloji xəstəxana).
4. Müxtəlif şəkər azaldıcı dərmanlara qarşı allergiya, tarixdə polivalent dərman allergiyasının olması (endokrinoloji xəstəxana) zamanı hər hansı kompensasiya vəziyyətində şəkərli diabet.
5. Şəkərli diabetin təzahürünü təhrik edə bilən başqa bir xəstəliyin (kəskin pnevmoniya, xroniki xolesistitin kəskinləşməsi, pankreatit və s.) olması halında şəkərli diabetin müxtəlif dərəcədə dekompensasiyası, klinika üstünlük təşkil etdikdə və bu xəstəliyə çevrilir. əsas (profil xəstəxanada terapevtik və ya digər).
6. Angiopatiyanın aydın təzahürləri olduqda şəkərli diabetin müxtəlif dərəcədə dekompensasiyası: torlu qişada və ya şüşəvari cisimdə qanaxma, ayağın trofik xorası və ya qanqrenası, digər təzahürlər (müvafiq xəstəxanada xəstəxanaya yerləşdirmə).Yeni diaqnoz qoyulmuş, əsasən 2-ci tip şəkərli diabetli xəstələrin xəstəxanaya yerləşdirilməsi, əgər xəstənin ümumi vəziyyəti qənaətbəxşdirsə, ketoz hadisələri yoxdursa, qlikemiyanın nisbətən aşağı səviyyəsi (aç qarına və 11-12 mmol/l) olduqda isteğe bağlıdır. gün) və qlükozuriya və açıq şəkildə müşayiət olunan xəstəliklərin və müxtəlif diabetik angiopatiya təzahürlərinin olmaması, fizioloji pəhriz və ya tabletli diabet əleyhinə dərmanlarla (TSP) birlikdə pəhriz terapiyası təyin etməklə insulin terapiyası olmadan şəkərli diabet üçün kompensasiyaya nail olmaq imkanı. Bu cür xəstələrin ambulator müalicəsi kifayət qədər laboratoriya nəzarəti altında, müxtəlif lokalizasiyalı damarların vəziyyətini qiymətləndirmək üçün xəstələrin digər mütəxəssislər tərəfindən özünü monitorinqi və müayinəsindən istifadə etməklə mümkündür.
Artıq müalicə aldıqları açıq şəkərli diabet xəstələrinin xəstəxanaya yerləşdirilməsi üçün planda nəzərdə tutulmuş tibbi müayinədən əlavə, aşağıdakı hallar əsasdır:
1. Diabetik və ya hipoqlikemik komanın inkişafı, komatozdan əvvəlki vəziyyət (reanimasiya şöbəsində və ya endokrinoloji xəstəxanada).
2. Diabetes mellitusun dekompensasiyası, ketoasidoz fenomeni, insulin terapiyasını düzəltmək lazım olduqda, TSP-yə ikincili müqavimətin inkişafı ilə tablet şəklində şəkəri azaldan dərmanların növü və dozası.Ketoasidoz əlamətləri olmayan ketoz ilə (qənaətbəxş ümumi vəziyyət, nisbətən aşağı qlikemiya və gündəlik qlükozuriya, izlərdən asetona gündəlik sidiyin reaksiyası zəif müsbətə qədər) şəkərli diabet, xüsusən orta ağırlıqlı 2 tipli xəstələrdə başlaya bilərsiniz. ambulator şəraitdə aradan qaldırılması üçün tədbirlər. Ketoza səbəb olan səbəbi aradan qaldırmaq, pəhrizdə yağ miqdarını müvəqqəti məhdudlaşdırmaq, meyvə və təbii şirələrin istehlakını artırmaq, qələviləşdirici maddələr (qələvi içki, təmizləyici soda lavmanları) əlavə etmək tövsiyələri verilir. İnsulin müalicəsi alan xəstələr, 2-3 gün ərzində tələb olunan vaxtda (günorta, axşam) 6 ilə 12 IU dozada qısa təsirli insulinin əlavə inyeksiyasını əlavə edə bilərsiniz. Tez-tez bu fəaliyyətlər ambulator şəraitdə 1-2 gün ərzində ketozu aradan qaldırmağa imkan verir.
3. Müxtəlif lokalizasiya və polineyropatiyaların diabetik angiopatiyasının inkişafı. Şiddətli diabetik angiopatiya və xüsusilə mərhələli retinopatiya, mərhələli xroniki böyrək çatışmazlığı simptomları olan nefropatiya olan xəstələr göstəricilərə uyğun olaraq ildə 3-4 dəfə və daha tez-tez xəstəxanalarda müalicə edilməlidir. Şəkərli diabetin dekompensasiyası olduqda, endokrinoloji xəstəxanada şəkəri azaldan dərmanların dozasını düzəltmək məsləhət görülür, qalan kurslar isə ixtisaslaşdırılmış şöbələrdə aparıla bilər.
4. Diabetes mellitus hər hansı bir kompensasiya vəziyyətində və cərrahi müdaxiləyə ehtiyac (hətta kiçik miqdarda cərrahi müdaxilə ilə; cərrahi xəstəxana).
5. Diabetes mellitus hər hansı bir kompensasiya vəziyyətində və interkurrent xəstəliyin inkişafı və ya kəskinləşməsi (pnevmoniya, kəskin pankreatit, xolesistit, urolitiyaz və başqaları; müvafiq profilli xəstəxana).
6. Şəkərli diabet və hamiləlik (endokrinoloji və mamalıq şöbələri; müddətlər və göstərişlər müvafiq təlimatlarda tərtib olunur).