Fənnin məQSƏd və VƏzifəLƏri onun ixtisas fəNLƏri ilə ƏlaqəSI. Neft qədim akkad dilində "napatum"

QAZMA MƏHLULLARI, ƏSAS FUNKSİYALARI VƏ TƏSNİFATI QAZMA MƏHLULUNUN NÖVLƏRİ.
Həll olunan maddə (maddələr) və həlledici mühitdən ibarət qarışıq məhlul adlanır.Məsələn, qəndin, şəkər tozunun, yaxud duzun suda həll edilməsi nəticəsində məhlul alınır. Qaz mada həll olunan maddə dispers faza, həlledici mühit isə dispers mühit adlanır. Qazmada əsasən dispers fazanı gil, dis­pers mühiti isə su təmsil edir. Məlumdur ki, gil suda həll ola bilməz, o daha xırda hissəciklərə ayrıla bilər. Odur ki, qazı­ma məhlulu dedikdə, gillə suyun qarışığı başa düşül­mə­lidir.
Geotexniki mühəndislikdəqazma məhlulu torpaqdakı buruq quyularını qazmağa kömək etmək üçün istifadə edilir. Qazma mayesi tez-tez istifadə olunan neft və təbii qaz və həmçinin də kəşfiyyat qazma quyusunda artezian quyularındakı kimi çox sadə buruq quyularında istifadə olunur.Qazma mayesi tez-tez gilli məhlul da adlandırılır. Qazma mayesinin üç əsas növü var:su əsaslı qazma məhlulu (hansı ki, dipers və qeyri-dispers ola bilir) , adətən neft əsaslı gilli məhlul adlanan qeyri sulu məhlullar və qazların geniş çeşidi istifadə oluna bilən qazəmələgətirici qazma məhlulu.
Qazma məhlulunun əsas funksiyaları və təsnifatı
Qazma məhlulunun əsas funksiyası aşağıdakılardan ibarətdir:
-quyu lüləsinə daxil olan lay mayelərinə olan təzyiqin qarşısını almaq,(hidrostatik təzyiq yaratmaq)
-qazma zamanı qazma baltasınıtəmiz saxlamaq və soyutmaq;
-qazma suxurlarını həlqəvi fəza ilə çıxarmaq;
-quyu divarını şirələmək;
-məhlul dövranı dayandıqda qazılmış süxur hissəciklərini öz daxilində saxlamaq;
qazma turbini ilə qazdıqda turbini hərəkətə gətirmək.
Qazma şəraitinin dəyişgənliyi müxtəlif növ qazma məhlullarından istifadə olunmasını tələb edir. Müxtəlif qazma şəraitləri üçün qazma məhlulunun seçilməsini asanlaşdırmaq məqsədilə onların təsnifatı tərtib edilir. Məsələn, pH-ın qiymətinə nəzərən, dispers fazaların növləri və tərkibinə görə, kimyəvi reagentlərdən istifadəyə görə və s. ölkəmizdə qazma məhlullarının təsnifatını tərtib etməyə ilk dəfə professorlar S.M.Quliyev və B.S.Filatov cəhd etmişlər:
-su əsaslı qazma məhlulları;
-neft əsaslı qazma məhlulları;
-havavə yaqazhalındaişçiagentlər.