Filasofiya az: filosofia qxd
Yüklə 4,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
| İohann Qotlib Fixte
(1762-1814-cü illər) təhkimçilik hüququnun ləğv edilməsinə, vətəndaş azadlıqlarının müəyyən edilməsinə, Almaniyanın dirçəldilməsinə və birləşdirilməsinə tərəfdar idi. Fixtenin idealı ən yüksək bəşəri dəyər olan azad - lıqdır. O yazırdı: “Özünü başqalarının ağası hesab edən hər kəs özü kölədir. Əgər o, həqiqətdə həmişə belə olmasa da, onun ruhu kölə ruhudur və özündən daha güclü, onu kölə vəziyyətinə sala biləcək hər kəsin qarşısında o, iyrənc şəkildə sürünəcəkdir. Yal - nız o kəs azaddır ki, ətrafındakı insanların hamısını azad etmək istəyir”. Bu, hadisələrin həqiqi mahiyyətinə dərin fəlsəfi nüfuz etmək nümunəsidir. Fixte öz təlimini bütün bəşəri biliklərin əsas cəhətlərini əxz edən “elmi təlim” kimi şərh edirdi. 154 R a m i z M e h d i y e v downloaded from KitabYurdu.org Fixte varlığın dərkinə qəti əmin idi. O, Kantın dərkedilməz “özündə şey” konsepsiyasını bir kənara ataraq, idrakın müxtəlif formalarını bir başlanğıcdan hasil etməyə çalışırdı. V.Asmus göstərir ki, Fixte düşünülə biləcək hər şeyi özündə ehtiva edən fəal subyekti və ya “Mən”i nəzərdə tuturdu. “Mən”in fəaliyyəti başlanğıc vəziyyətdən əks vəziyyətə, oradan isə ilk iki vəziyyətin vəhdəti (və ya sintezi) olan üçüncü vəziyyətə doğru hərəkət kimi başa düşülür. Bu halda ilkin “Mən”dən başqa hansısa “qeyri- Mən” də olmalıdır, hansı ki, nəinki mövcud olan, həm də “Mən”ə təsir göstərən və müəyyən mənada onun fəaliyyətini təyin edən varlıq kimi qəbul edilməlidir. “Mən”in ona qarşı duran “qeyri-Mən” tərəfindən müəyyən “təkan” göstərildiyini hiss etməsi zəruridir. Bununla belə, Fixte vurğulayırdı ki, biz “qeyri-Mən” tərəfin - dən verilən “təkan”ın bizi “Mən”in fəaliyyətini necə təyin etdiyini anlayışlar vasitəsilə dərk edə bilmərik. “Qeyri-Mən” tərəfindən “təkan”ın bu təsirini biz bilavasitə hiss edirik, lakin dərk etmirik. Onda belə çıxır ki, nəzəri fəaliyyətin əsasını qeyri-şüuri fəaliyyət təşkil edirmiş. Fixte “Mən”in fəaliyyəti dedikdə, ilk növbədə, subyektin əxlaqi davranışını başa düşür. İnsan fəaliyyətinin məqsədi əxlaq qanunlarının icra edilməsi, borcun yerinə yetirilməsidir. Fixteyə görə, insanın təbii meyil- ləri bu qanunların icrasına mane olur. Həmin meyillərin mən- bəyi insanın bütün dünya ilə bağlı olan fiziki təbiətidir. “Mən”ə qarşı duran və onu fəaliyyətə sövq edən “qeyri-Mən” elə budur. Yüklə 4,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|