271
orqanizm hüceyrələri yeniləşir və bərpa olunur. Orqanizmdə zülalı
maddələrin çatışmazlığı zamanı çox
erkən qocalma simptomu baş
verir.
Yaşlı insanın bağırsağında sorulma prosesi tez-tez pozulur.
Bəzi dərman preparatlarının uzun müddət qəbul edilməsi, sağlam-
lıq üçün vacib olan qida maddələrinin çatışmazlığına səbəb olur.
Məlumdur ki, antiboitiklər bakteriya florasını məhv edir, bakteriya
florası tərəfindən sintez olunan vitaminlərin əmələ gəlməsinin
dayanmasına səbəb olur (məsələn, K-vitamini və ya bəzi B qrupu
vitaminlərindən H və B
12
). Spazmolitik vasitələrin və ya barbitu-
rantların qəbul edilməsi foli turşusunun çatışmazlığına gətirib
çıxarır ki, bu da ciddi xəstəliklərə (qanazlığı) zəmin yaratmış olur
(cədvəl 4.1).
Qidalanma ilə əlaqədar olan pis vərdişlər və faydalı qidalanma
qaydalarının bilməməzliyi xəstəliklərə gətirib çıxara bilir. Buna
görə də qida ləzzətli, ətirli, cəlbedici olmalı və gözəl şəkildə təq-
dim olunmalıdır.
=
Cədvəl 4.1
Yaşlı insanların gündəlik qida normaları və onların qida
dəyəri
Qida maddələri
Yaş
və cinsi
60-74 yaş
75 yaş və yuxarı
kişi
qadın
Kişi
Qadın
Zülal, q: cəmi
69
63
60
57
o cümlədən
heyvan mənşəli
38
35
33
31
yağlar, q
77
70
67
63
Karbohidratlar, q
333
305
290
275
Vitaminlər, mq:
Tiamin
1,4
1,3
1,2
1,1
Riboflavin
1,6
1,5
1,4
1,3
Niasin ekvivalent
15
14
13
12
Askorbin turşusu
58
52
50
48
Enerji dəyəri,
kkal/kDj
2300/9623
2100/8786
2000/8368
1900/7950
Yaşlı insanlar üçün nişasta və asan mənimsənilən oliqo və
272
monosaxaridlərin, xüsusilə şəkərlərin məsləhət görülən nisbətinə
əməl olunması vacibdir. Onları gün ərzində 35-50q-dan artıq
istifadə etməyə icazə verilmir, həm də bu doza 3-4 dəfəyə veril-
məlidir. Qənnadı məmulatlar, şirin şirələr (üzüm və s.) və asan
mənimsənilən karbohidratların istifadəsi məhdudlaşdırılmalıdır.
Şirələrin lətlə birlikdə rasiona daxil edilməsi daha məqsəduy-
ğundur. Nişasta mənbəyi kimi yarma və un məmulatları, həmçinin
ballast maddələri (məsələn, qarabaşaq, yulaf və s.) kobud üyünmə
ununun çörəyi (əgər mədə-bağırsaq xəstəliyi yoxdursa) istifadə
edilə bilər. Yaşlı insanların rasionunda qiymətli karbohidrat mən-
bəyi təzə və ya bişmiş
formada olan meyvə, tərəvəz və giləmeyvə
ola bilər. Belə ki, onlar maddələr mübadiləsini stimullaşdıran və
toxumalarda xolesterinin toplanmasına əks təsir göstərən bir sıra
komponentlərə malik olur.
Yaşlı insanlarda vitaminlərə olan təlabat artmış olur. Bu qida
maddələri yaş artdıqca maddələr mübadiləsinin aktivləşdirilmə-
sində və orqanizmin müdafiə sisteminin stimullaşmasında daha
böyük əhəmiyyət kəsb edir. Yaşlı insanların qida rasionuna sərbəst
oksidlıəşdirici radikalların toplanmasına mane olan antioksidləş-
diricilərin (askorbin turşusu, bioflavonoidlər və tokoferolların)
daxil edilməsinə xüsusi diqqət verilməlidir.
Bir çox vitaminlər antisklerotik (askorbin turşusu, piridoksin,
kobalamin, foli, panqam, pantoten turşuları, xolin, inozit) təsirə
malik olur.
Yaşlı insanların qidalanmasında vitaminlərin qiymətli mənbə-
yi itburnu həlimidir.
Yaşlı insanların mineral mübadiləsində çox vaxt pozulmalara
rast gəlinir. Qan damarlarının divarlarında, oynaqlarda, qığırdaq-
larda, digər toxumalarda kalsium duzlarının toplanması müşahidə
olunur. Bu zaman sümüklərin bu mineral maddələrlə kasadlaşması
baş verir. Nəticədə sümüklər məsaməli və kövrək olurlar. Bu
pozulma sümüyün kalsium ilə zülal əsası arasındakı uyğunluğun
pozulması və eyni zamanda insan orqanizminin bu elementi qida-
dan mənimsəmə qabiliyyətininin aşağı düşməsi ilə əlaqədardır.
Kalsiuma olan gündəlik təlabat 800 mq təşkil edir. Yaxşı olar