Fuad İskəndərov
Yüklə 2,79 Kb. Pdf görüntüsü
|
“Slavyan-rus cəmiyyəti” vahid, bölünməz Rusiya uğrunda mübarizə məqsədilə Tiflis şəhərində yaradılmışdı. Cəmiyyətin birinci ümumi yığıncağının (1918-ci il 11 mart) sədri K.Lizqar, katibi M.Kozlov seçilmişdi. Bu yığıncaqda cəmiyyətin nizamnaməsi qəbul edilmiş və mart ayının 18-də təkrar toplaşmaq qərarına gəlinmişdi. Cəmiyyətin Tiflis dairə məhkəməsinin qeydiyyat şöbəsində 1918-ci ilin 14 martmda qeydiyyatdan keçmiş nizamnaməsində deyilirdi; “Cəmiyyət slavyan və rus əsilli və xristian məzhəbli vətəndaşların birliyi üçün təsdiq olunur. Birləşmə aşağıdakı məsələlər üzrə birgə işlə həyata keçirilir: milli, elmi, dini, məişət, texniki, tədris-tərbiyəvi. Bu məqsədlərə nail olmaq üçün cəmiyyət mövcud qanunlan rəhbər tutaraq, hər cür müəssisələr açır: müxtəlif tipli (pratiki və ümumtəhsil) məktəblər, yaşlılar və uşaqlar üçün bazar günü dərsləri, peşəkarlıq kursları, uşaq baxçaları, kitabxanalar və oxu zalları, uşaqlar üçün yasli və yetimxanalar, kilsələr, ambalatoriya və müalicə müəsisələri, klublar, koopertivlər, kredit idarələri, həkim, hüquqşünas, repatitor, tibb bacılan dəməkləri, cəmiyyət üzvdəri üçün işaxtarma bürolan, ağıllı əyləncə yerləri, mətbu orqanlar, mətbəə fəaliyyəti. Cəmiyyət milliyətindən asılı olmayaraq hamıya mədəni- maarifçilik və xeyriyyə köməyi göstərir.” “Slavyan-ms cəmiyyəti” vahid, bölünməz Rusiya uğrunda mübarizəyə başlayanda Rusiyada bir neçə ay qabaq hakimiyyət gəlmiş bolşeviklər vətəndaş müharibəsi ilə üzləşmiş, Zaqafqaziyada müstəqil respublikalar hələ yaranmamışdı. Əslində general Denikinin və Antanta qüvvələrinin gizli himayəsi ilə təsis edilmiş və gələcək fəaliyyətində buna bel bağlayan cəmiyyət bolşeviklərin öz ideyalarını keçmiş milli ucqarlarda yaymaları və burada hakimiyyəti ələ almalarına qarşı mübarizə məqsədi güdürdü. Bu məqsədlə də bütün slavyan və rus mənşəli şəxsləri öz ətrafına toplamağa çalışır, onları çar Rusiyasının hansı formadasa yenidən bərpası istiqamətində vahid güc mərkəzində təşkilatlandırmağa səy göstərirdilər. Təsadüfi deyildi ki, cəmiyyətdə bütün zümrələrin nümayəndələri təmsil olunmuşdular və onlann arasında onlarla 158 yüksək rütbəli zabit və bir neçə general var idi. Lizqarm istintaq işindəki sənədlərə istinadən deyə bilərik ki, general-leytenant Gennadi Nikolayeviç Tarxanov, general-mayorlar: Mixayil Fyodoroviç Ananyu, İvan Mixayloviç Vasilçenko, Aleksandr Dmitryeviç Boltunov və başqaları “Slavyan-rus cəmiyyəti”nin üz\öi olublar. Hətta həmin generallardan bir nəfəri - general-mayor Marian Savitski 1918-ci ildə Zaqafqaziya Yollar nazirinin müavini işləyib. Ona cəmiyyətin 682 saylı qeydiyyat vərəqi verilib. Rusiyada ağqvardiyaçı hərəkatda böyük nüRıza malik olan başqa bir Savitskinin bu şəxslə hansısa qohumluq əlaqəsi olub- olmadığını, yaxud eyni soyadı təsadüfən daşıdığım hələlik müəyyənləşdirə bilməmişik. Sözsüz ki, geniş sosial bazaya, hərtərəfli maliyyə imkanlanna malik belə bir cəmiyyətin sədri' olmaq Lizqarı birdən-birə Zaqafqaziya siyasi arenasına çıxarmış, təmsil etdiyi cəmiyyətin hesabına onu az-çox nüfuz sahibinə çevirmişdi. Taleyin hökmünə bax ki, Lizqara nüflız, şöhrət və hökumətdə yüksək post qazandıran cəmiyyətin sədrliyi, həm də onu bolşevik ölüm maşınının pəncəsinə sürükləyən ən başlıca səbəb sayılacaqdı. Ancaq hələ ki, Azərbaycanda ərzaq naziri Lizqarm da daxil olduğu milli hökumətin öz bəyannaməsinə əsasən üzərinə götürəcəyi vəzifələri yerinə yetirməsinə və qanlı bolşevik istilasının reallaşmasına xeyli müddət qalmışdı. Hələ ki, pomçik Lizqar Zaqafqaziya Xüsusi komitəsinin sərancamında idi və onun sədri olacağı cəmiyyət də yaradılmamışdı. 1918-ci ilin fevral ayı idi və Zaqafqaziya ərazisində qanmıi qüvvəyə malik Hərbi hökumətin Xüsusi Zaqafqaziya komitəsi Lizqara bu komitənin üzvü M. Y.Cəfərovun (müstəqillik dö\TÜndə Azərbaycanın xarici işlər naziri. Parlamentin sədr müavini. Gürcüstandakı diplomatik nümayəndə - L.Ş.) imzaladığı belə bir vəsiqə təqdim etmişdi: “Bu vəsiqə Zaqafqaziya Xüsusi komitəsinin sərancamında olan poruçik Lizqara verilir, ondan ötrü ki, o Xüsusi Zaqafqaziya komitəsi tərəfindən Göyçay icraiyyə komitəsinin və komissar Süleymanovun hərəkətlərini təhqiq etmək üçün Bakı quberniyasına ezam olunur. Bütün vəzifəli şəxslər və müəssisə və idarələr göstərilən şəxsə qanuni köməklik göstərməlidirlər.” 159 Növbəti tapşınqla o, tamamilə başqa istiqamətə göndərilirdi. Belə tapşırıqlardan biri isə K.Lizqara Zaqafqaziya komissarlığının ticarət və sənaye işləri üzrə komissarı L.Behbudov tərəfindən verilmişdi: “Bu tapşırığı alan kimi Ticarət və sənaye işləri üzrə Sizə verilmiş təlimata uyğun olaraq dərhal Batuma gedin. Təlimatda göstərilən işləri 25 fevrala qədər yerinə yetirmək lazımdır.” Lizqar aldığı tapşırıqlan məmuniyyətlə və lazımı qaydada yerinə yetirir, öz siyasi məqsədlərinə doğru inadla irəliləməkdə davam edirdi və bu yolda onunla həmfikir, həmməslək olan, gələcəkdə Azərbaycanın siyasi səhnəsinə çıxacaq bir neçə şəxs də vardı. Lizqar Bakıya torpaq naziri Xosrov Paşa Sultanovun çağrışı ilə, 1918-ci ilin oktyabr ayında gəlib. Bu barədə həmin ilin 16 oktyabrında AR-in Gürcüstandakı diplomatik nümayəndəsi M.Cəfərov “Slavyan-rus cəmiyyəti”nin sədri K.Lizqarm AR Torpaq nazirliyinin çağrışı ilə Tiflis şəhərindən Bakıya getməsini təsdiq edən vəsiqə imzalayıb. Bu vəsiqə və Xosrov Paşa kimi nüfuzlu dövlət adamı tərəfindən çağıniması onun Azərbaycanın hakim dairələrinə yaxınlaşmasına imkanı verən yaşıl işıq idi və çevik insan olan Lizqar bu imkandan məharətlə istifadə etdi. Həm də bunun nəticəsi idi ki, təqribən iki ay sonra onun hökumətdə topaq naziri kimi son dərəcə məsul vəzifə tutması məsələsi qaldırılanda müəyyən tərəddüdlər səslənsə də, heç bir ciddi etiraz eşidilməmişdi. Doğrudur, bunu həm də hökumətin koalisiyalı əsaslarda fonualaşdırılması və hər hansı ictimai-siyasi qurumun özünün irəli sürdüyü nümayəndəsinə cavabdehlik daşıması ilə izah etmək olar. Ancaq belə bir amil də nəzərə alınmalıdır ki, hökumətin təşkili üçün parlamentdə mandat almış hər hansı partiya, yaxud təşkilatın hökumətdə təmsil olunmasına etiraz edilməsə də, hər hansı konkret namizədin yüksək vəzifələrə təyinatı ilə bağlı belə etirazların eşidilməsi və müvafiq qaydada ölçü götürülməsi mümkün idi. Yəni K.Lizqann yerinə cəmiyyətin digər üzvünün namizədliyinin irəli sürülməsi məsələsinin qaldırılması da istisna edilə bilməzdi və onun cəmi iki aydan bəri Azərbaycan hüdudlarında yaşaması faktı da əsas gətirilə bilərdi. 160 Yüklə 2,79 Kb. Dostları ilə paylaş:
|