Фуат рясулов
Yüklə 3,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Üçüncüsü, daşınmalar zamanı münasib deyil, kifayət qədər bircinslidir, bölünən deyil, uzunömürlüdür. Dördüncüsü
- Beşincisi
- ayaq- dəri qabı dəri duz
145 Bəs nə üçün insanlar adı çəkilən əşyaların çoxunun pul rolunda qalmasından imtina etdilər? Yaxşı mübadilə vasitəsi olmaq üçün pul rolunda çıxış edən əşyalar müəyyən tələblərə cavab verməlidir. Belə ki, pul: - insanların hamısı tərəfindən qəbul edilməlidir, yəni alqı-satqı əməliyyatları zamanı insanlar onu pul kimi qəbul etməyə hazır olsun; - rahat daşınan olmalıdır ki, həm böyük, həm də kiçik sövdələşmələrdə istifadə etmək mümkün olsun; - dəyərinin saxlanılması baxımından elə olmalıdır ki, uzun müddətli dövrdə alıcılıq qabiliyyəti azalmasın; - kompakt, bircinsli və bölünən olmalıdır; - uzunömürlü və daimi dəyərə malik olmalıdır. Gəlin müxtəlif dövrlər üzrə pul rolunu oynamış əşyaların adını sadalayaq və onların yuxarıdakı tələblərə uyğunluq dərəcəsini nəzərdən keçirək. 1. İri buynuzlu mal-qara 2. Duz 3. Daş təkərlər 4. Hisə verilmiş balıq 5. Qızıl 6. Mis sikkələr 7. Kağız əskinaslar Birincisi, kompakt deyil, bircinsli sayılmır (məsələn, inəklərin eləsi var ki, iridir, eləsidə var ki, nisbətən xırdadır, bəziləri kök-piyli, digərləri isə arıq- sümüklüdür), uzunömürlü deyil (onlar müxtəlif səbəblərdən, o cümlədən xəstəlikdən ölə bilərlər), bölünmür (inəyi lazım gələrsə bir neçə hissəyə bölüb, sonra da birləşdirə bilməzsən). İkincisi, kompakt olsa da, daşımaq üçün çox da münasib deyil, dağıla, yaş ola bilər, bircinslidir, kifayət qədər uzun ömürlüdür, bölünən olsa da kristalları çox kiçik old uğundan qeyri-münasiblik yaradır. Üçüncüsü, daşınmalar zamanı münasib deyil, kifayət qədər bircinslidir, bölünən deyil, uzunömürlüdür. Dördüncüsü, bir neçə cinslidir, kompakt deyil, kifayət qədər uzun ömürlüdür, bölünən deyil. Beşincisinin əsas nöqsanı odur ki, iri sövdələşmələr zamanı böyük çəkini ifadə edir. Altıncısı, böyük miqdarlarda kompaktlığa malik deyil. Nəhayət, yeddincisi, bütün göstəricilər üzrə uyğun gəlir. Yəqin ki, yuxarıda sadaladığımız müxtəlif əşyalar arasında bu tələbləri daha dolğun ödəyənin məhz kağız əskinaslar olması fikrinin geniş izaha ehtiyacı yoxdur. Lap qədimlərdən bəri pul 3 başlıca funksiyanı yerinə yetirib. Belə ki, pul: 1) tədavül vasitəsidir; 2) əmtəə və xidmətlərin dəyər ölçüsüdür; 146 3) sərvət toplanması vasitəsidir. « Tədavül vasitəsi» adı altında nə başa düşürük. Bunu misalla aydınlaşdırmağa çalışaq: Fərz edək ki, pul mövcud deyildir! Bütün istehsalçılar öz məhsullarını bazara çıxarırlar. «A» firmasının nümayəndəsi satışa ayaqqabı təklif edir və onun əvəzinə istəyir ki, dəri məmulatları alsın. «B» firması dəri məmulatları satır, lakin istəyir ki, bazardan duz alsın. «C» firmasının nümayəndəsi bazarda duz satır, onun da ürəyindən özünə ayaqqabı almaq və saçını kəsdirmək keçir. Bərbər isə istəyir kiminsə saçını kəsib, əvəzinə ondan öz uşağı üçün oyuncaq alsın. Belə siyahını sonsuzluğa qədər uzatmaq olar, elə bil ki, iqtisadiyyatda gözəgörünməyən əllər vardır, onlar vasitəsilə, firmalar, insanlar öz aralarında bir şəbəkə qururlar. Gəlin bu şəbəkəni sxem vasitəsilə təsvir edək. ayaq- dəri qabı dəri duz Şəkil 36. Mübadilənin natural forması Sizcə, satıcılar bu çətin problemin öhdəsindən necə gələ bilərlər? Təsəvvür edin ki, «C» firmasının nümayəndəsi öz müəssisəsinin istehsal etdiyi duzu «B» firmasına satır və əvəzində ona lazım olmayan dəri məmulatları alır. Sonra o gəlir «A» firmasına və əldə etdiyi dəri məmulatlarını ona təklif edir, əvəzinə ona lazım olan ayaqqabını alır. Bundan sonrakı mərhələdə ona daha mürəkkəb kombinasiyanı həll etmək qalır: saçlarını kəsdirmək, lakin onun bərbərə təqdim etməyə oyuncağı yoxdur. İndi, yəqin ki, Sizlərə pulun (burda, kağız əskinaslar nəzərdə tutulur) istehsalçılar və istehlakçılar arasında əmtəə mübadiləsi aparmaq üçün əhəmiyyətli dərəcədə işləri asanlaşdırmaq qabiliyyəti oldu. Əmtəə və xidmətlərin biri-birinə bu cür əvəzlənməsinə iqtisadiyyatda tədavül deyilir. А Б Д Ъ Г Е Yüklə 3,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|