G e n d e r V ə İ n s a n h ü q u q u
Yüklə 0,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
məhdudiyyətləi' yaradır. 1998-ci ilin əvvəlində q a d ın la n n təhsil səviyyəsi belə idi; 24% ali; 33,7% o r t a ixtisas; 33,9% üm um i o rta təhsillilər idi. üm umi o rta təhsiH olm ayanlar 8,4% təşkil edirdi. 1999-cu il siyahıyaalm asm m nəticəsinə görə 15 yaş- dan yuxarı əhalinin sav ad h h q səviyyəsi q a d m la r arasm da 98%, kişilər üçün isə 100%-dir. 2000-2001-ci tədris ilinin ə w ə lin ə dövlət o r t a ixtisas məktəbləri şagirdlərinin tədris müəssisələrinin sahə ixtisaslaşması üzrə bölgüsünə görə 28400 q a d m cinsi və 12800 kişi cinsi təşkil edir və yaxud 69% q a d m , 31% kişidir. R əq əm lə r də göstərir ki, A zərb ay can q a d m m m üm um i təhsil səviyyəsi yüksəkdir. L akin m üharibə faktoru, o n u n nəticələri resp u b lik ad a təhsilin səviyyəsinə də mənfı təsir göstərmişdir. A zərbaycanm işğal olunm uş ərazilərin- də 12000 yerlik 242 uşaq bağçası və körpələr evi; 117000 şagirdin təhsil aldığı 616 ümumtəhsil məktəbi, 21000 yerlik 4 kollec, 34 m ək təb d ən k ə n ar müəssisə və ali məktəblərin fılialları itirilmişdir. 20000 -dən çox müəllim, o cümlədən, q a d m müəlUmə qaçqm dır. Beynəlxalq h u m a n ita r təşkilat- larm köməyi ilə çadır düşərgələrində, yığma evlərdə mü- vəqqəti m əktəblər yaradılmış, qismən də olsa çətinlik d əf o lu n m u ş s a da, təhsil prosesi t a m həJl edilm əm işdir. # ___ ___ » Y U N I S E F -in dəstəyi ilə çadırda m əskunlaşmış 3-6 yaşlı uşaqlar üçün yarı funksional mərkəzlər açılmışdır, eyni z a m a n d a , onlara psixoloji köm ək göstərilir. Dövlət Statistika K om itəsinin 1998-ci il m əlum atm a görə təhsil sahəsində çalışan q a d m və kişilərin nisbəti 66,9% və 33,1% təşkil etsə də, göstərdiyimiz kimi, inzibati idarəetm ə sahəsində əksinə, yenə kişilər üstünlük təşkil edir. R əhbərlik səviyyəsində təhsildə kişilər 6/1 nisbəti kimi üstünlük əldə etmişdir. AU m əktəblərə qəbul h ər 10000 nəfərə 148 təlabədən (1990) 112 tələbəyə (1999) enmişdi. Tələbələrin təxminən 41%-ni qadınlar, 59%-ni isə kişilər təşkil edir. A lim q a d m l a r m d a vəziyyəti k eçid d ö v rü n d ə mürəkicəbləşmişdir. 1998-ci ilin m ə lu m a tm a əsasən elmi- tə d q iq a t sahəsində məşğul o lan larm 40,8%-i q a d m , 59,2%- 1 kişi idi. 2000 -ci ilin axn-ma elm sahələri üzrə a s p ira n tla n n 35 % 0 -i q a d m , elmlər namizədlərinin 44%-i q a d m , 56%o-i kişi, elmlər d o k to r la rm m 7%-i qadm du'. Elm ə a y n la n x ə rc b rin azaldüm ası həm kişilərin, həm də q a d m la rm bu sahədən u z a q la şm a sm a gətirib çıxanr. Bu sahənin yüksək intelektual potensiala və təhsilə m alik o lan in s a n la n öz həyatı tələbatlarm ı, aldıqları əmək h a q q ı m üqabilində, b a z a r iqtisadiyyatm a uyğunlaşdıra bilmirlər. H ö k u m ə tin bu sahəyə ayn'dığı maliyyə vəsaiti islahatlar a p a rm a ğ a , yeni elnıi m ərkəzlər y a ra tm a ğ a İm kan verm ir. DÖvlət tərəfin d ən m aliyyələşən elmi tə d q iq a tla r , o cüm lədən g e n d e r, q a d m məsələsi və q a d m p r o b le m lə r in in də a ra ş d ırd m a s ı p rio rite t sahələrə daxildir. R e s p u b lik a d a g e n d e r a s s im e tr iy a s m m tədqiqi ilə ə la q ə d a r Q a d m Problem ləri üzrə Dövlət K om itəsində Elmi A ra ş d ırm a M ərkəzi y a ra d ılm a s m a zəruri ehtiyac v ard ır. Təhsilin b ü tü n p illələrin d ə u y ğ u n tə h s ila lm a i m k a n l a r m a yol açılması d a vacib amillərdəndir. Qadm və səhiyyə. İnsanlarm sa ğ lam h ğ m m q o ru n - m ası ə tr a f m ühitin mühafizəsi, işlə təm in olunm ası, tərbiyə və təhsil alması, q id a ilə təmin olunm ası, o n a tibbi və sosial y a rd ım göstərilməsi ilə şərtiənir. M əlum SQvet dövrünün səhiyyə s is te m in in d ağ ılm ası, m ü a lic ə - p r o fila k tik a sahələrinin lazmıi avadanlıq, d ərm an p re p a ra tla rı, m üasir texnika və eh tiy atlaıia təchiz o lu n m a m a sı və m üharibə amih də öz təsirini göstərir. Beləliklə, səhiyyənin real vəziy- yətini görürük. 2 0 0 1 -ci ilin son m ə lu m a tla rm a görə ölkədə 16400 q a d m . 10600 kişi həkim vardn', yəni 61%>-i q ad m , -------------------------------------- 72 ---- -------------------------- ---------- 39%-i kişi. Statistika göstərir ki, səhiyyə sistemi q a d m la n n peşə kimi seçdiyi əsas sahələrdən biridir. Ölkədəki iqtisadi və sosial dəyişikliklər, həmçinin m-üharibə amili q a d m la rm səhhətinə, əsəb sisteminə əsash mənfı təsir göstərmişdir. Təsadüfı deyildir ki, 2000-ci il m ə lu m a tm a görə 2430 nəfər q a d m d a X X əsrin bəlası hesab o lu n a n bədxassəli şiş xəstəliyi qeydə ahnmışdı. Bu da həm in xəstəliyə düçar olmuş insanlarm 51%-ni təşkil edir. I995-Cİ ildən ölkədə başlanan özəlləşmə prosesi tibbi xidməti də əhatə etdi. Ödənişli müalicə, tibbi xidmət yoxsulluq vəziyyətində olan əhali üçün heç də m ünasib deyildi. O n la r imkansızhq u c b a tm d a n yaxşı qidalanm adıq- la n n d a n , xəstəliyə tutulduqhu'i ilk a n la rd a n b u xəstəHyə qeyri-ciddi yanaşır, müalicə etdirə bilmir, so n ra d a ağır fə- sadlarla üzləşirdilər və bir-çox hallarda bu, ölümlə nəticələ- nirdi. R e s p u b l i k a d a q a d m l a r tərəfin d ən kontras-eptiv ü su llard an çox az istifadə o lu n d u ğ u üçün, hamiləHyin qar- şısı ad ətən ya abortla, ya da bəzi h allard a türkəçarə vasitələrlə ahnırdı. 2000-ci ildə 17500-ə qədər a b o r t halı qeyd o h m m u şd u . D oğuş zam anı a n a və u şa q Ölümünün vəziyyəti belədir: 1995>ci ildə a n a ölümü 37 nəfər idisə, I996-CI ildə - 44; 1997-ci ildə - 31; 1998-ci ildə - 41; 1999- cu ildə “ 43; 2000-ci ildə 38 nəfər olm uşdur. 1996-cı ilə nisbətən 2000 -ci ildə 6 nəfərin azalması u ğ u r olm asa d a hər h ald a müəyyən irəliləyişdir. U ş a q ölümü isə 1995-ci ildə 26 nəfər; 1997-ci ildə - 21; I998-ci ildə - 18; I999-cu ildə - 17 və 2000-ci ildə 14 nəfər olm uşdur. G etdikcə azalan nəfərlər az d a olsa yenə müsbət haldu'. Hamiləlik dövründə və d o ğ u şd an sonrakı dövr üçün işləyən q a d m la ra 126 təqvim günü (doğuşdan əvvəl 70 və d o ğ u ş d a n so n ra 56 təqvim günü) m üddətində ödənişli məzuniyyət verihr. İki və ya d a h a çox uşaq d o g u la n d a Yüklə 0,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|