G9az(titul)
Yüklə 4,35 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şәkil üzrә iş LAYİHƏ 141 • V fəsil •
- Mәtn vә şәkil üzrә iş LAYİHƏ 143 • V fəsil •
- Leptis-Maqna şәhәrinin qalıqları.
140 D EBAT DƏRS. AZƏRBAYCAN: AVROPA, YOXSA ASİYA? Azərbaycan öz ərazisinə görə kiçik bir ölkədir. Burada formalaşmış bir mə- dəniyyət mövcud olub ki, o da özünü insanlarıın həyat tərzində, məişət və incə- sənətində xüsusilə qabarıq göstərir. Avropa və Asiyanın qovşağında yerləşən Azər- baycan Respublikasında zaman-zaman Şərq və Qərb ənənələrinin vəhdəti yaranmış- dır. Müasir dövrdə Azərbaycanın Avropa, yoxsa Asiya ölkəsi olması haqqında fərqli fikirlər mövcuddur. 39 – Azərbaycana aid olan şəkillərdən hansılar Şərq, hansılar isə Qərb təsirinin təzahürüdür? İçərişəhər qapıları Bakı şəhər İcra Hakimiyyətinin binası Təzəpir məscidi Lüteran kilsəsi Xalq çalğı alətləri ansamblı “Nəfəs alətləri” orkestri Şәkil üzrә iş LAYİHƏ 141 • V fəsil • Qədim və müasir sivilizasiyalar • 5 Azərbaycanın Avropa, yoxsa Asiya ölkəsi olmasına dair aşagıdakı mülahizələrlə tanış olun və öz mövqeyinizi müəyyənləşdirin. Əlavə dəlillər gətirərək debatda işti- rak edin. I Azәrbaycan Qәrbә üzünü tutmalıdır: – Ölkәdә әn qәdim zamanlardan qeyri- müsәlman xalqlar rahat yaşamış, heç bir tәzyiqә mәruz qalmamışlar. – Azәrbaycanda Avropa sivilizasiyasının tәrkib hissәsi olan demokratiya, insan haqları, intellektual potensial, elmi- mәdәni yenilik vә texnologiyaları, çox- partiyalılıq prinsiplәri mәnimsәnil- mişdir. – Azәrbaycan dövlәti vә cәmiyyәti Qәrb dünyasına daha yaxındır. Müasir azәrbaycanlılar dünyagörüşünә görә Avropaya meyillidirlәr. II Azәrbaycan Şәrq dövlәtidir: – Coğrafi mövqeyinә görә Şәrqin mәrkәz bölgәsi olan Azәrbaycan, islam ölkәlәri ilә dini vә mәdәni birliyә malikdir. O, islam sivilizasiyasının bir parçasıdır. – Azәrbaycan şәrq dövlәti olmaqla möhkәm ailә strukturlarını saxlamaq imkanına malikdir, bu isә sosial problemlәrin qarşısını almağa imkan verir. – Azәrbaycanın Şәrqә üzünü tutması qәdim tarixi köklәrә malik olan ölkәlәr ilә mәdәni, iqtisadi әlaqәlәrin güclәnmәsinә imkan verә bilәr. Mәtn üzrә iş Debat 1. Siz Azərbaycanın gələcəyi üçün ən mütərəqqi inkişaf yolunu necə təsəvvür edirsiniz? ? LAYİHƏ 142 T ARİXİ-COĞRAFİ REGİONLARIN MÜASİR VƏZİYYƏTİ Aralıq dәnizi və ya Mediterrana 3 qitəni əhatə edən tarixi regiondur. Sahəsi 4 mln. km 2 -ə qədər olan bu ərazi oxşar coğrafi xüsusiyyətlərə malikdir. Dənizsahili ərazilərdə isti və quru yay, mülayim və rütubətli qış müşahidə olunur. 40 • Bizim eraya qədər Aralıq dənizinin sahilləri qədim məskunlaşma mərkəzlərindən biri olmuşdur. Re- gion daxilində ərazilərin iqtisadi inkişaf səviyyəsi təqribən eyni idi. • XX əsrədək müxtəlif tarixi vaxtlarda bu region imperiyalar arasında hərb meydanına çevrilmiş- dir. Regionda Qədim Roma, Bizans, Ərəb, Os- manlı imperiyalarının mədəniyyət izləri hələ də qalmaqdadır. Sonradan müxtəlif dinlərin yayıl- ması regionda yaşayan əhalinin həyat tərzində kəskin fərqlərin yaranmasına səbəb oldu. Müzakirә edin: – Tarixən eyni inkişaf səviyyəsinə malik olan Aralıq dənizi regionunun inkişafında kəskin fərqlərin yaranmasına səbəb nədir? • Aralıq dənizi sahili regionları əvvəllər olduğu ki- mi, müasir dövrdə də əhalinin ən sıx məskunlaş- dığı regionlardan biridir. Lakin eyni tarixi köklərə malik olan bu region ölkələri müasir dövrdə iqti- sadi, sosial, etnik, mədəni, iqtisadi, dil, din fərq- lərinə görə kəskin seçilir. Mәtn vә şәkil üzrә iş LAYİHƏ 143 • V fəsil • Qədim və müasir sivilizasiyalar • 5 Aralıq dənizi ən qədim dövrlərdən gəmiçiliyin inkişafı ilə seçilmişdir. Uzun müd- dət regionun hər tərəfində inkişaf səviyyəsi təqribən eyni olmuşdur. Regiondakı tikililər memarlıq baxımından oxşar olmuşdur. Ticarət əlaqələri regionun hər tə- rəfində güclü satış bazarlarının yaranmasına, istehsal alətlərinin, kənd təsərrüfatı məhsullarının mübadilə edilməsinə şərait yaratmışdır. Baş verən hakimiyyət dəyişiklikləri, irimiqyaslı müharibələr, yaranan dini fərqlər regionun inkişafının zəifləməsinə, yəni ölkələrin tәnәzzülә uğramasına səbəb ol- muşdur. Hazırda Aralıq dənizi sahilində iqtisadi-siyasi, sosial fərqlərinə görə – Cә- nubi Avropa, Cәnub-Şәrqi Avropa, Cәnub-Qәrbi Asiya və Şimali Afrika olmaqla 4 region mövcuddur. Cәnubi Avropa ölkәlәri – İtaliya, İspaniya, Yunansıtan, Monako, San-Marino iqtisadi inkişaf səviyyəsinə görə regionun ən qabaqcıl ölkələridir. Mineral ehtiyat- larla zəif təmin olunmasına baxmayaraq, bu regionda sənayenin müxtəlif sahələri, xüsusilə də avtomobilqayırma, cihazqayırma, yüngül və yeyinti sənayesi güclü inki- şaf etmişdir. Şərabçılıq bu ölkələrin ənənəvi sahələrindən biridir. Əkinçilik, xüsusilə də sitrus meyvəçiliyi, zeytun və üzümçülük geniş yayılmışdır. Ölkələr turizmdən xeyli miqdarda gəlir əldə edir. Şimali Afrika ölkәlәri – Əlcəzair, Misir, Liviya və Tunis əhalinin həyat səviyyə- sinə görə aşağı – yəni, geridә qalmış ölkələrdir. Lakin bu ölkələr iqtisadiyyatın inki- şafına görə Afrikanın digər ölkələrindən daha irəlidədir. Bu onların Avropa regionu- na yaxınlığı ilə izah olunur. Şimali Afrika ölkələri zəngin neft-qaz ehtiyatlarına malik olub dünya bazarına xammal ixrac edir. İqlimin quraq olması əkinçiliyə mane olur; bu regionda heyvan- darlıq (qoyunçuluq, dəvəçilik) inkişaf etmişdir. Leptis-Maqna şәhәrinin qalıqları. Liviya. Qәdim Romanın memarlıq abidәlәri. İtaliya. Müxtəlif regionlarda yerləşən tarixi memarlıq abidələrinin qalıqları onların çox oxşar olduğunu əks etdirir. Müzakirә edin: 1. Liviya və İtaliyada oxşar memarlıq abidələrinin olmasının hansı tarixi əsası ola bilər? 2. İtaliyadakı abidələrə ildə yüz minlərlə turist axını olduğu halda, nə üçün Liviyada hazırda bu abidələr baxımsızlıqdan məhv olur? Şәkil üzrә iş LAYİHƏ Yüklə 4,35 Kb. Dostları ilə paylaş:
|