03-Evliya Chelebiye Gore Guneybati Anadolu (Aydin, Denizli, Muyula)
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- El-Mevlâ Birgili Mehmed Efendi
- El-Mevlâ Mehemmed Bin Abdülkerim: “
- VI. Kuşadası Kazası
- 1. İdari Yapı
- 2. Fiziki Görünüm a. Kale
69 Seyyahımız ayrıca Birgi’de yedi sıbyan mektebi olduğunuda eklemektedir. Bu yapılar dışında Evliya Çelebi Birgi’de bulunan şu ziyaretgâhlardan da bahseder. El-Mevlâ Birgili Mehmed Efendi: “Ünlü bir bilim adamıdır tefsir, hadis alanında cildlerce kitap yazmıştı. Bunlardan bazıları Kitâb-ı Tarîkat-i Muhammediyye ve nahiv alanında İmtihân-ı Ezkiyâ, Izhâr-ı Avâmil adlı eserlerdir. Mezarlıkta ağaçlar arasına defnedilmiştir. Birgili Mehmed Efendi’nin hala halk arasında okunan Birgili Risalesi olarak bilinen bir risalesi vardır. Hatta bu risale okadar latif yazılmıştır ki hakkı batıldan ayırarak hakkı bulur ve kendi nefsini bilir. Birde akaid ile ilgili risalesi vardır. Sultan Süleyman döneminde yaşamıştır. Kabrinde kubbe yada başka bir şey olmasını istememiştir. Sadece kabrinin başı ve ayağı ucunda ismi yazılı taşlar bulunur. Halktan biri gibi defnedilmiştir. Kendisi halk arasında Mehemmed Çelebi olarak bilinir. Hatta Birgili mehmed Efendi’nin mezarı neresidir ? diye sorduğumda bilemediler. Mehemmed Çelebi’yi mi sorarsınız diye cevap verdiler ve mezarını gösterdiler”. 371 El-Mevlâ Mehemmed Bin Abdülkerim: “Birçok ilim alanında çeşitli risaleleri vardır. Birgili Mehmed Efendi’ye yakın bir yerde medfundur. Ayrıca El- Mevlâ Yûnûszade Mustafa’da buraya defnedilmiştir”. Erenler Sultân Ziyâreti: “Birgi ve Bozdağ yaylası yolu üzerinde bulunan bir Bektaşi âsitânesidir. Buradan bakıldığında bütün şehrin her tarafı ve vadi görülmektedir.” Evliya Çelebi Birgi ziyaretini tamamladıktan sonra ayan ve eşraftan Koca Derviş Ağa, Serdar Fıçine Hasan Ağa, Monla Çelebi ve Solakzade ile birlikte yiyecek ve içeceklerini alarak Bozdağ Yaylağına doğru yola çıkmıştır. VI. Kuşadası Kazası Evliya Çelebi harab hale gelmiş Bodrine Kalesi’nden yola çıkarak, bir saat batıya gidip kıble yönüne döndükten sonra eski zamanlarda Ayasuluk’a su götüren 371 Seyahatname, s.93-94 70 kemerleri seyrederek, üç saat daha bol mahsüllü köyler içinde yol alarak Kuşadası’na varmıştır. 372 1. İdari Yapı “Evliya Kuşadası’nın Kaptan Recep Paşa yönetiminde olduğunu, buranın Sığla Sancağı’nda Öküz Mehmed Paşa’nın müsellemden muaf evkafı olduğunu belirtir. Ayrıca yönetici olarak Voyvodası vardır, İkinci yönetici yüz yük akçeye mültezim olan Gümrük Emini’dir, üçüncü görevli yüz elli akçelik şerif Kadı’dır, dördüncü görevli Yeniçeri Serdarı, beşinci görevli ise emrinde yüz on asker bulunan Dizdar’dır. Kuşadası’nın Kethüdayeri yoktur. 373 Şer’i mahkemenin Kapudan Paşa binasına bitişik olduğunu Evliya belirtir.” 374 2. Fiziki Görünüm a. Kale Seyyahımızın belirttiğine göre kale Bağdat Fatihi Sultan IV. Murad tarafından inşa ettirilmiştir. Evliya kaleyle ilgili şu bilgileri vermeğe devam eder. “Denize bakan, dört köşe kargir, taştan yapılmış ve oldukça hoş görünüşlü bir binadır. Güney tarafı yokuş yukarı kayalar üzerinde olduğundan sağlam bir yerdedir. Kale etrafında hendek yoktur, duvarının yüksekliği ise on beş arşından fazladır. Kalenin üç kapısı var, biri batıya bakan İskele Kapısı, diğeri kalenin kıbleye bakan büyük kapısı olup bütün asker ve gümrük görevlileri burada bulunarak gelen geçenin mallarını kontrol ederler ve bir şey kaçırılırsa onların mallarına el koyarlar. Diğer kapı ise kale içindeki hanın izbe bir köşesinde bulunan ve güneye açılan kapıdır.” Evliya Çelebi, daha önce iç kale olarak inşa edilmiş ama daha sonra han şekline dönüştürülmüş bir yapıdan daha bahseder onun söylediğine göre; “burası Öküz Mehmed Paşa hayratıdır. Sonradan kaleye eklenen bu yapı kale gibi burçlu, mazgallı, top ve tüfekle donatılmış olup sağlam bir kapıya sahiptir. Hanın damları ise baştanbaşa kaldırım taşıyla donatılmıştır. İç kale hanı olduğu için kuşatma 372 Seyahatname, s.76 373 Seyahatname, s.76 374 Seyahatname, s.76 71 sırasında savaşmak için dam üzerinde mazgal delikleri de bulunur. İki kapısı olan bu hanın, kapılarının arasında ki mesafe kırk adımdır. Kapılarının biri batıya denize diğeri ise aşağı büyük kaleye bakar. Han içerisinde üst üste seksen ocak hücreler bulunur. Ortasında bir havuz ve tek katlı bir mescit vardır. Gümrük Emini, büyük zenginler ve tüccarlar bu han içerisinde otururlar”. 375 Kuşdası’nın etrafını kuşatan surların kuzeyde bulunan kapısı yıkılmış, güneydeki kalmıştır. Söke yolu üzerinde bulunan, şu anda polis karakolu olarak kullanılan kesme taştan yuvarlak kemerli kule Evliya Çelebi’de adı geçen kale kapılarından biridir. Karakolun kuzeyinde yine moloz taşından çokgen gövdeli bir de burç vardır. 376 Öküz Mehmet Paşa tarafından iç kale olarak inşa ettirilmiş olan bu yapı Evliya’nın da söylediği gibi han olarak kullanılmıştır. Kitabesi olmadığından tam olarak ne zaman inşa edildiği bilinmemekte 1612-1613 lerde yapıldığı tahmin edilmektedir. Osmanlı dönemi kervansaraylarında esas olan kare ya da kareye yakın dörtgen revaklı avlu şeması burada da uygulanmış, ancak burada iki katlı olarak yapılmıştır. Bina yapımında moloz taş, tuğla ve kesme taş kullanılmıştır yüksekliği 10 m’ye ulaşan duvarlar dendanlarla sonbulur. Cephelerde bir sıra sırlı sivri tuğla kemerli, dikdörtgen pencereler kullanılmıştır. Üst kata iki taş merdivenle çıkılır, her iki katta içlerinde birer ocak ve niş olan tonozla örtülü 28’er oda yer alır. Dış duvarlarda şehrin korsan saldırılarına karşı savunması amacıyla yapılmış top delikleri görülür. 1966’da baştanbaşa onarılmış bina günümüzde otel olarak kullanılmaktadır. 377 Evliya aşağı kale içinde üç mahalle ve yüz seksen kiremit örtülü tek veçift katlı evler bulunduğunu, bütün sokakların baştanbaşa kaldırımlı ve temiz olduğunu söylemektedir. Ayrıca burada iki yüz dükkân, bir hamam, bir han, yedi çeşme, yedi mektep, bir medrese, bir cami ve birde Kaptan Paşa binası olduğunu ve bedesteninin olmadığını Seyyahımız eklemektedir. 378 375 Seyahatname, s.77 376 Yurt Ansiklopedisi, “Aydın”, s.1082 377 Yurt Ansiklopedisi, “Aydın”, s.1083 378 Seyahatname, s.77 Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|