03-Evliya Chelebiye Gore Guneybati Anadolu (Aydin, Denizli, Muyula)
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ahî-Dudu Mahallesi
- Alaca-Mescid Mahallesi 518 : Merkezinde bulunan aynı adlı mescidin adıyla anılır. Asıl Beg Mahallesi 519
- Câmî-i Kebîr Mahalles
- Debbağlar (=Tabaklar) Mahallesi 523
- Ece (=Eceler) Mahallesi 525
- Gazurlük (KizirIik) Mahallesi
- Gide-Mestan Mahallesi
99 Şehirleşme evvela kale çevresinde meydana gelmiş XIV. asırda en parlak dönemini yaşamış olduğu anlaşılan Lâzıkıyye, zaman zaman vâki olan ve bilhassa XVIII. asrın başlarında meydâna gelmiş olan zelzelelerin tahribatı vesâir faktörlerin etkisiyle, giderek, merkezîn daha dışında bağ ve bahçelerden oluşan daha geniş bir sahaya kaymış ve buna bağlı olarakta, bilhassa merkezden uzaklaştıkça, yeşillikler arasında, seyrek bir yapılaşmayla karakterize olan bir bahçe-kent görünümü kazanmıştır. Umumiyetle, bu hususiyetleri hâiz olan şehrin genel yerleşim düzeni de, yukarıda da îfâde olunduğu üzere, zikrolunan diğer unsurlarla beraber, daha ziyâde üç istikâmetten bağlı olduğu ve kale içersine kadar uzanan yol şebekelerine göre gelişmiştir. Aynı zamanda, her ne kadar kaynaklarda yeterli malumat yok ise de, genel iskân düzeninin gereği olarak, bağ ve bahçe içersindeki meskenleri, genellikle merkezi teşkil eden kale kapılarına doğru uzanan esas sokak ve yol şebekelerine bağlayan çıkmaz sokakların yaygın olduğunu da belirtmek gerekir. Gene, bu sokakların, umumiyetle yüklü hayvanların geçebileceği genişlikte, nisbeten oldukça dar olduğunu tahmin etmek mümkündür. 513 Evliya Çelebi’nin burada verdiği mahalle sayısı kırk dört ama Katip Çelebi bu sayının yirmi dört olduğunu belirtmektedir. Bu sayı arşiv kayıtlarına göre kontrol edildiği taktirde bu sayının oldukça abartılı olduğunu söyleyebiliriz. XVI. asırda şehrin mahalleleri ve nüfusuyla ilgili esaslı değerlendirmeye müsait biri 1534 tarihli İcmal diğeri de 1571 tarihli mufassal olmak üzere ancak iki deftere sahip bulunmak- tayız. Buna göre, Lâzıkıyye şehri, 1530'larda genel olarak yukarıda zikredilmiş olan hususiyetleri hâiz, 21'i müslüman ve l'i gayr-ı müslim olmak üzere toplam 22 mahalleden mürekkebdir. Keza, 1571'de de şehrin mahalle sayısı değişmediği gibi, isimlerin de, bâzı küçük değişikliklere rağmen, büyük ölçüde muhafaza edilmiş olduğu görülmektedir. 514 Keza, XVIII. asrın son çeyreğine âit olup, elimizde bulunan şer'iyye sicillerinde ki ilgili kayıtlarda, mezkûr asrın sonlarına kadar, şehirdeki mahalle sayısının değişmediğini göstermektedir. Nitekim, bunların ilkine nazaran, 1775 tarihinde şehir, sırasıyla Ahtoy, Meydân, Kürekciler, Kurşunlu, Saray, Câmi-i Kebîr, 513 Gökçe, a.g.e, s.69 514 Gökçe, a.g.e, s.75 100 "Abdülkuddüs, Kuramaz, Debbağlar, Zımmiyân, Kayacık, Asılbeg, Eceler, Alaca- mescid, Cârullah, Kizirlik, Gâzi-Emir ve Gide- Mestan isimleriyle mâruf toplam 18 mahalleden müteşekkil idi. Diğer üç defterden tâkib edilebildiği kadarıyla, XVIII. asrın sonlarına kadar devam etmiş olan bu durumun 1830'larda önemli bir değişkiliğe uğramış olduğu anlaşılmaktadır. 515 XVI. asırdaki tahrir defterleri esas alınarak mahallelerin isimlerini şu şekilde tesbit edebiliriz. Ahî-Dudu Mahallesi 516 : Ahi zaviyesinin kurucusunun ismiyle anılmıştır. Şehin en eski teşekküllerinden olan bu mahalle, XVI. Asır boyunca aynı isimle anılmış, XVII. Asrın başlarından itibaren Ahi-Toy şekline dönüşmüş, XVIII. Yüzyıl kayıtlarında ise Ahtoy şeklinde varlığını günümüze kadar devam ettirmiştir. 517 Alaca-Mescid Mahallesi 518 : Merkezinde bulunan aynı adlı mescidin adıyla anılır. Asıl Beg Mahallesi 519 : Muhtemelen şehrin ilk meşhur sakinlerinden birisinin adıyla XVI. Ve XVIII. Asırlar boyunca varlığını muhafaza etmiş, 1830’lardan itibaren Sabık Müfti ismiyle anılmaya başlayan bu mahalle, bugünkü Eski Müftü mahallesine esas teşkil etmiş olmalıdır. 520 Câmî-i Kebîr Mahallesi 521 : Daha önce de zikrolunduğu üzere, ismine esâs teşkil eden şehrin en eski yapılarından birisi olan câmî etrafında teşekkül etmiş olması hasebiyle, şehrin en eski kesitlerinden birisi olma özelliğini taşıyan bu mahalle, aynı zamanda, XVIII. yüzyıl sonlarına kadar, hiçbir değişikliğe mâruz kalmaksızın, aynı isimle varlığını devam ettirmiş olan nâdir mahallelerden birisidir. Bugünkü Denizli'de aynı isimle herhangi bir mahalleye tesadüf edilememekle 515 Gökçe, a.g.e, s.77 516 BOA-TD-438, s.47; TKGM-KKA-TD-48, v.105-a 517 Gökçe, a.g.e. s.78 518 BOA-TD-438, s.47; TKGM-KKA-TD-48, v.105-b 519 BOA-TD-438, s.47; TKGM-KKA-TD-48, v.107-a 520 Gökçe, a.g.e. s.78 521 BOA-TD-438, s.47; TKGM-KKA-TD-48, v.103a-103b 101 beraber, vaktiyle bu mahallenin İstasyon- Atatürk Caddesi'nde kain Ulu Câmî civarında, mahalle îtibâriyle de, bugünkü Uçancıbaşı mahallesi hudutları dâhilinde olduğunu belirtmek gerekir. 522 Debbağlar (=Tabaklar) Mahallesi 523 : Şehirde, bünyesinde barındırdığı nüfûsun ekseriyetini teşkil eden esnaf zümresinin ismiyle mâruf olan mahallelerden birisi olarak, aynı isimle varlığını XVIII. yüzyıl sonlarına kadar devam ettirmiş, 1830'lardan îtibâren ismine tesadüf edilemeyen bu mahalle, şehirde bugünkü Uçancıbaşı mahallesi hudutları dâhilinde, eski debbağhâne tâbîr edilen yer civarında olmalıdır. 524 Ece (=Eceler) Mahallesi 525 : XVI. yüzyıl tahrir defterlerinde ve 1623 tarihli avârız defterinde Ece, XVII. yüzyıla tarihli diğer kayıtlarda ise Eceler şeklinde zikredilmiş olan bu mahalle de, şehrin XVIII. asrın sonlarına kadar aynı isimle mahfuz yerleşim birimlerinden birisidir. XIX. yüzyılın ikinci yarısından îtibâren ismine rastlanâmayan bu mahallenin, şehirde, bugünkü Saraylar mahallesi hudutları dâhilinde bulunduğu tahmin edilmektedir. 526 Gazurlük (KizirIik) Mahallesi: 527 Bu mahalle de, XVI ve XVII. asırlarda, 1675'lere kadar Gazurlük XVIII. asrın sonlarına kadar ise Kizirlik şeklinde kaydedilmiş olan ismiyle şehrin bir ünitesi olarak varlığını devam ettirmiştir. Günümüzde böyle bir mahalle bulunmamakla beraber, bu mahallenin, bugünkü Gürcan mahallesinin bulunduğu yerde olduğu tahmin edilmektedir. 528 Gide-Mestan Mahallesi: 529 İlk sakinlerinden olup, muhtemelen mahallenin teşekkülü ve gelişmesinde mühim rol oynamış olan zâtın ismine izafeten verilmiş 522 Gökçe, a.g.e. s.79 523 BOA-TD-438, s.47; TKGM-KKA-TD-48, v.108a-108b 524 Gökçe, a.g.e. s.79 525 BOA-TD-438, s.47; TKGM-KKA-TD-48, v.107b 526 Gökçe, a.g.e. s.79 527 BOA-TD-438, s.47; TKGM-KKA-TD-48, v.106b-107a 528 Gökçe, a.g.e s.80 529 BOA-TD-438, s.47; TKGM-KKA-TD-48, v.107a-107b Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|