03-Evliya Chelebiye Gore Guneybati Anadolu (Aydin, Denizli, Muyula)
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yayacı (Yayalar) Mahallesi
- Saray Mahallesi
- Tatar Mahallesi
- Kale Camii
- Kurşunlu Camii
105 mahallelerde de olduğu gibi, ikinci ismin ön plâna geçmesi ve diğerinin düşmesiyle sâdece Kurabaş şeklinde kaydedilmiş olup, aynı isimle varlığını ancak, XVII. asrın yarısına kadar muhafaza etmiş bir mahalle olarak tesbît edilmektedir. 556 Yayacı (Yayalar) Mahallesi: 557 Sâdece XVI. yüzyıl tahrir defterlerinde kayıtlı olan bu mahallenin sonraki tarihlerde ismine rastlanamamaktadır. 558 Kuramaz Mahallesi: Bu mahallenin ismine ilk defa 1675-76 tarihli avarız defterinde rastlanmaktadır. XVIII. asrın sonlarına kadar aynı isimle varlığını devam ettirmekle beraber, sonraki dönemlerde adına rastlanmayan bu mahalle tahminen bugünkü Karaman Mahallesi’nin bulunduğu yerde olmalıdır. 559 Saray Mahallesi: Diğerlerinin, şehre merkez teşkil eden, iç- kalenin güneyinde gelişmiş olmalarına rağmen, mezkûr merkezin güney-doğusunda vâki İnançoğullarının sarayının burada bulunmasından dolayı Saraytepe nâmıyla meşhur olan mahalde teşekkül etmiş olması hasebiyle bu ismi almış ve zamanla küçük bir değişiklikle Saraylar'a dönüşerek zamanımıza kadar varlığını devam ettirebilmiş, XVIII. asrın sonlarına doğru giderek, şehir platformundaki ağırlığını artırmış olduğuna hükmetmek mükündür. 560 Tatar Mahallesi: Bu mahalleye ise XVII. yüzyıl kayıtlarında tesadüf edilmektedir. 561 Buraya kadar verdiğimiz bilgilerde, Evliya Çelebi’nin sadece sayı olarak bize verdiği mahalleleri farklı kaynaklardan tespit ederek Denizli yerleşimi hakkında daha somut ve anlaşılır bir sonuca ulaşmaya çalıştık. 556 Gökçe, a.g.e. s.85 557 BOA-TD-438, s.47; TKGM-KKA-TD-48, v.104b 558 Gökçe, a.g.e. s.85 559 Gökçe, a.g.e. s.86 560 Gökçe, a.g.e. s.86 561 Gökçe , a.g.e. s.87 106 c- Dini ve Sivil Yapılar Seyyahımız Denizli’de bulunan sosyal hayatın geçtiği dini ve sivil yapılar hakkında da bilgiler vermektedir. Evliya Çelebi Denizli şehri’nin tamamının elli yedi mihraptan oluştuğu bilgisini bize ulaştırmaktadır. 562 Bu ibadethaneler hakkında ise verdiği bilgiler şu şekildedir. Kale Camii: Evliya Çelebi Kala Camii’nden bahsederken “Ama bunlar içinde cemaati en fazla olan Kala Camii’dir” diye belirtmektedir 563 . Yeni Camii: Kale Camii’nden taşra çıkıldığında, Yeni Camii bulunur. Kıble kapısı üzerinde tarih şöyle yazılmıştır: “Fi eyyami Sultanü’l-azam Giyasü’d-dünya ve’d-din Keyhüsrev Bin Kılıçarslan haledellahu mülkehu, sene seb’in ve seb’i mie (770)” 564 Kurşunlu Camii: Evliya Çelebi buradan, “Kurşunlu Camii latif bir binadır” 565 şeklinde bahseder. Diğer kaynaklardan edindiğimiz bilgiye göre, şehrin en eski mabedlerinden olan camii, Saltak Caddesi üzerinde, Hastane Caddesi’nin dört yol kavşağı üzerinde bugünde aynı adla anılan camiinin yerinde bulunuyordu. 566 Ulu Camii: Ulu camii kurşunla örtülü, eski bir camiidir aynı zamanda makam-ı sıddıktır. 567 Şeklinde bu camiden bahseder. Burasıda şehrin en eski mabedlerindendir, muhtemelen Cami-i Kebir mahallesi ismini buradan almış, zaman içerisinde birçok zelzele sonucu zarar görmüşse de her defasında hemen hemen yeniden inşa edilmiştir. Günümüzde ismen de olsa varlığını İstasyon-Atatürk Caddesi’ndeki yerinde muhafaza etmektedir. 568 Uzunçarşılı bu camiye ait olduğu kanaatiyle yayınladığı kitabede dış tesirler neticesinde bazı bölümleri yıpranmış beş satırlık kitabede: “Es-Sultânü'l-â'zâm Gıyâseddünyâ ve'd-dîn 'alâi'l-İslâm ve'I- müslim [ın]... Ebû'I-feth Keyhüsrev bin Key [Kûbâd]. 569 Bu bilgiden anladığımıza 562 Seyahatname, s.102 563 Seyahatname, s.102 564 Seyahatname, s.102 565 Seyahatname, s.102 566 Gökçe, a.g.e. s.119 567 Seyahatname, s.102 568 Gökçe. S.116 569 Uzunçarşılı, Kitâbeler, II, s.192 107 göre Alâaddin Keykûbâd’ın oğlu II. Gıyaseddin Keyhüsrev (M.1237-1246) zamanında inşa edilmiş olmalıdır. Keza, câmînin tecdîden inşâsı esnasında temlelde bulunmuş olan bir çeşme kitâbeside, inşâ târihi hakkında önemli bir fikir vermektedir. Buna göre, çeşme, İzzeddin Keykâvus bin Keykûbâd tarafından, H.645 (M. 1247) târihînde, Karasungur bin c Abdullaha yaptırılmıştır. Bu da gayet açık sûretde, Câmi'nin Seyfeddin Karasungur tarafından, II. Gıyâseddin Keyhüsrev zamanında, şehrin ilk geniş çaplı îmâr ve inşâ faaliyetleri çerçevesinde, en geç 1247 târihine kadar inşâ edilmiş olduğunu göstermektedir. 570 Diğer camilerden ise Evliya Çelebi şu şekilde bahseder. “Saray Camii eski bir camiidir. Tabaklar Camii yakın zamanda bina olunmuştur. Çömlekçi Camii ‘de bu tarzda yapılmış oldukça mamur bir camiidir. Kaleden taşraya meşhur camilerin bunlardan ibaret” olduğunu belirten Seyyahımız bunlardan geri kalanların ise otuz yedi mescit olduğunu belirtmektedir. 571 Evliya’nın Denizli’yi ziyaret ettiği XVII. yüzyılın son çeyreğinde Denizli’de yedi medrese bulunduğunu, bunlardan en önemlisinin ise Saray Cuması Medresesi olduğunu söyler, medresenin (…) adet ulemasının bulunduğunu belirtmesinin ardından, burada görev yapacak ulemaların “paye-i âli” olması şart koşulduğunu yazmaktadır. Ayrıca Seyyahımız Denizli’de Darü’l-hadis ve yedi sıbyan mektebi olduğunu söyler. 572 Evliya’nın haber verdiği medrese dışında şehirde ki önemli bir eğitim kurumları ise İshak Bey Medresesi ve Nureddin Cedid Muallimhanesi’dir. 573 Evliya Çelebi ilk olarak Ahi Evrân hakkında şu bilgileri verir. “Hacı Bektaş-ı Veli, Monla Hünkar, Şems-i Tebrizi, Sadrettin Konevi hazretleri ile dost ve arkadaş olmuş ulu sultandır. Birçok kerameti görülmüştür. Bu kerametlerinden biride şudur. Kayseri’de debbağlık ederken “Miriye öşür vermez” diye biri hakime şikayet eder. Derhal hacibler gelerek Ahi Evrânı bağlamaya kalkınca dükkân içinde bir evrân belirir ve haciblerin üzerine hücum eder. Hacibler hakime gelerek durumu 570 Gökçe, a.g.e. s.116-117 571 Seyahatname, s.102 572 Seyahatname, s.102 573 Gökçe, s.130-131 Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|