A. A. Axmedov ijtimoiy pedagogika

Empatiya
 mexanizmi
, ya’ni boshqa odamning hissiy holatiga hamdard 
bo‘lish. Shaxsning muammo, qiyinchiliklarini yengishga yordam berish 
hisiyotga boy shaxslarning ijtimoiylashuvida muhim ahamiyatga ega; 
Qiyin holatlarda 
intellektuallashuv
mexanizmi
ishga tushadi. Katta 
yoshdagi tarbiyalanuvchi abstrakt fikrlay boshlaydi va vaziyatdan chiqib 
ketish yo‘lini o‘zi uchun emas, go‘yoki boshqa odam uchun 
qidiriyotgandek tuyuladi. Bu mexanizm tarbiyalanuvchi hayotiy muhim 
muammolarga (kasallik, boshqa maktabga O‘tish, institutga kirish) 
duchor bo‘lganda namoyon bo‘ladi. 
Ratsianallashuv
 
mexanizmida
tarbiyalanuvchi 
o‘z 
xatti 
-
harakatlarining mantiqiy xulosasini chiqaradi. Yosh ratsianalizatorlar 
odatda maqsadning diskreditatsiyasini qo‘llashadi. Fikr, hissiyot, 
harakatlarni susaytirish uchun 
harakatlarni bekor qilish
mexanizmi 
qo‘llaniladi. Tarbiyalanuvchi kechirim so‘raganida, uning harakatlari 
kechirilishi va sof vijdon bilan harakat qila boshlashiga ishonadi. Ko‘p 
shaxslar shu tarzda komillikka erishishadi. 
2. I.V.Mudrikning fikricha psixologik va ijtimoiy psixologik 
mexanizmlarga quyidagilarni kiritsa bo‘ladi:
 
Imprinting
 
(xotirada saqlab qolish) insonga ta’sir qiladigan hayotiy 
muhim obyektlarni eslab qolishi. Bu mexanizm odatda go‘daklik davrida 

---

50 
ko‘p qo‘llaniladi. Biroq keyingi yosh davrlarida ham imprintingni 
kuzatishimiz mumkin. 
Eksiztensial
 bosim mexanizmi
tilni o‘zlashtirish 
va munosabatga kirishganda kerak bo‘ladigan ijtimoiy xulq - atvor 
normalariga anglamagan holda ega bo‘lish. 
Taqlid
-biror bir namunaga 
o‘xshashga harakat qilish. Bu holat insonning ijtimoiy tajriba 
to‘plashining ixtiyoriy va asosan ixtiyorsiz yo‘llaridan biridir.