A. G. Ibragimov, Z. R. Madaminova. M. E. Raxmataliyev

i
—
r )
—
+
r equity —
Tenglamaga asoslangan holda quyidagi natijani olishimiz 
mumkin:
WACC=0.03(1-0.35)*(0.4/1.00)+0.05*(0.6/1.00)=0.0378 yoki
3.78%
Yuqorida ta’kidlab o ‘tganimizdek, korporativ moliyaviy 
rejalashtirishni samarali tashkil etishda dividend siyosati va uni 
ishlab chiqish mexanizmi muhim sanaladi. Shundan kelib chiqqan 
holda quyida ushbu y o ‘nalishning ayrim jihatlariga to ‘htalamiz. 
Hozirgi kunda dividendlarni reinvestitsiya qilish rejasi ko'p 
korxonalar tomonidan aksiyador taklif etilmoqda. Bu reja, 
aksiyadorlar o ‘zlarining dividendini avtomatik ravishda reinvestit­
siya qilishlari mumkinligini nazarda tutadi. U shbu rejalarning 
qatnashchilari korxonalarda har xildir, chunki aksiyadorlar olgan 
dividendlarini o ‘z xohishlariga binoan pulda olishlari yoki ularni 
reinvestitsiya qilishlari mumkun. Dividend siyosatining faktorlari. 
Dividend to‘lash siyosatiga quyidagi omillar ta ’sir k o ‘rsatadi:
- imtiyozli aksiyalar bilan bog‘liq cheklovlar. Korxona imtiyozli 
aksiyalar bilan hisob-kitob qilmagunga qadar oddiy aksiyalar 
dividendini to ‘lab bermaydi.
- kapitalning erroziya qoidasi. Dividendlaming umumiy 
summasi, 
balansda 
k o ‘rsatilgan 
taqsimlanmagan 
foydaning 
summasidan oshib ketmasligi lozim.
- naqd pullaming mavjudligi. Pulli dividendlar naqd pulda 
to‘lanishi mumkin. Bu esa bankda hisob raqamda turgan pullar 
yetishmovchiligiga olib kelishi mumkin va dividend to‘lashni 
cheklashi mumkin. Ammo, foydalanilmagan zayom potensiali 
ushbu kamchilikni qoplab ketadi.
- noto‘g‘ri jam g ‘arilgan daromad uchun jarim a solig‘i. Boy 
fuqaro 
ja m g ‘argan 
daromadidan 
soliq 
to ‘lamaslik 
uchun 
korporatsiyalardan foydalanishlari mumkin. Shunga ko ‘ra ko'p 
mamlakatlar, masalan, AQShda noto‘g ‘ri jam g ‘arilgan daromadga 
qarshi qonunlar mavjud. Agar, soliq xizmati aksionerlarni ortiqcha

---

soliq yukidan ozod qilish uchun korxona divedendni atayin 
pasaytirib yozilganini asoslab bera olsa, korxonaga juda katta 
miqdorda jarim a solinadi.
Aksiyaiarni qayta sotib olish. 
Korxona aksiyadorlardan 
aksiyalarini dividend toUamasdan ularni qisman sotib olishi 
mumkin, bu aksiyalar portfeli deyiladi. Aksiyaiarni sotib olish 
jarayonida ularning muomaladagi hajmi kamayadi. Agar, bunday 
harakat korxonaning daromadiga zarar yetkazmasa, u holda bir dona 
alcsiyadan qoladigan foyda ham oshadi, bu esa aksiyani bozor 
narxini ko'tarilishiga olib keladi. Ushbu holatda dividend 
kapitalning osishi bilan almashayotganini ko‘rishimiz mumkin.
Masalan: Korxona 44 mln. so‘m daromad olish niyatida, 
summani 50%i(22 mln. so‘m) oddiy aksiya egalari oldida 
taqsimlanishi m o‘ljaliangan. Muomalada 1 100 000 dona aksiya 
mavjud. Korxona 22 mln. so‘mni 100 000 dona aksiyasini xarid 
qilishga ishlatishi mumkin, ularga 1 dona aksiya uchun 220 so‘m 
taklif qilishi, yoki 20 so‘mdan har bir aksiyaga dividend to‘lashi 
mumkin. Aksiyani joriy bahosi 200 so‘m. EPS (bitta aksiyaning 
qiymati)ni aksiyaiarni qayta sotib olishga ta’sirini quyidagicha 
aniqlaymiz:
EPC ningjoriyqiymati
= 
Umumiy daromad/ Aksiyalar soniga
=
-
44 mln. so 'rn / 1.1 mln.
= 
40 so ‘m.
P/Ening jo riy qiymati = 200 so'm / 40 so ‘m
= 
5 (o 'zgarmay
qoladi).
EPC100 000 dona aksiya sotib olingandan keyin = 44 mln.
so'm / 1 mln ~ 44so'm.
100 000 dona aksiyani sotib olgandan keying kutilayotgan
aksiyalaming narxi = EPC
*