164
köpüklənə–köpüklənə vətəndən, xalqdan, millətdən danışaraq
şöhrət qazanan, hər havada yaxşı yaşayan, hər mühitə
uyğunlaşan xamelyonlardanmı və yaxud ağızlarına su alıb
içlərini yeyənlərdənmi? Heç kəs təqsirkar deyil. Bəs onda
günah kimdədir, hə, kimdədir? Elə düşünməyin ki, mən
dövrandan və yaxud quruluşdan şikayətlənirəm. Mən həmişə
əmin olmuşam və indi də əminəm ki, bəşəriyyət heç bir vaxt
kommunizm ideyasından yüksək bir fikrə çata bilməmiş,
bilməyəcəkdir. İnsan zəkasının şah əsəri olan bu idealın
parıltısı heç bir zaman mənimçün sönə bilməz. Mən sağ və sol
əyintilərdən danışmıram, əsas ideyadan – insanın insanı
istismar etmədiyi bir cəmiyyət ideyasından, kiçik–böyük
olmadan bütün millətlərin birliyi ideyasından, nemətlərin,
sərvətlərin yaradanların onların yiyəsi olması ideyasından
danışıram. Bu ideya bizim ölkədə həyata keçir. Mən bu ölkəni
hüdudsuz bir məhəbbətlə sevirəm.
Allaha and olsun, orada Sibir sanatoriyasının şaxta və əzab
müalicəxanaları içində biz hər xəbəri, dəmir barmaqlıqlar
arasından, yolu–rizi itmiş yerlərdən, yaşayan və yaradan
insanlardan gələn hər xoş xəbəri sevinc yaşlarıyla, qəlb
fərəhiylə qarşılayırdıq. Biz bilirdik ki, bəzi yerlərdə iş başında
olanların bütün azğınlıqlarına baxmayaraq, namuslu adamlar
bəlkə qapaz altında, bəlkə qorxa–qorxa, yan–yörəsinə baxa–
baxa işləyir, yaradır, qurur. Müharibə, xain hücum bizi sarsıtdı.
Bəzilərimizi cəbhəyə apardılar. Gedənlər ən qabaq eşelona,
cəza batalyonlarına, od və qurğuşuna sipər olmağa, ölməyə
göndərildiklərini bilirdilər. Amma hər bir dəhşəti görüb
ürəkləri qərtməklənmiş bu adamlar uşaq kimi kövrəlir,
sevincdən gülür, ağlayır, atlanıb–düşürdülər. Məsələ yalnız
onda deyil ki, bu adamlar dəhşətli sonu, sonsuz dəhşətdən
yaxşı bilib ölüb canlarını qurtarmaq istəyirdilər. Məsələ bir də
onda idi ki, bu adamlar ölərkən insanlar cərgəsinə qayıdıb,
nömrələr və "ey tı" əvəzinə adlarını qaytarıb, adam olub
ölməyə, adam kimi ölməyə, adamlıqlarını ölüm bahasına
downloaded from KitabYurdu.org
165
qaytarmağa gedirdilər. Onlar xoşbəxt idilər. Onlar vətəni
qoruyaraq, vətən yolunda döyüşərək öləcəkdilər. Bu labüd
ölümə gedənlər qalanlardan xoşbəxt idilər. Qalanlar – mən də
onların içində idim– hər şeyi unudaraq yalnız bir şey – döyüş,
qələbə haqqında düşünürdülər. Ən dəhşətli əziyyətlərdən sonra
belə incidənlərinə boyun əyməyən bu qaxac ürəkli adamlar
qürurlarını tapdalayaraq azadlıqla təması olan hər adama
yalvarır, itə sümük atılan kimi xəsis sözləri, xəbər qırıntılarını
bir-biriylə bölüşür, var qəlbləriylə sevinir, ya kədərlənirdilər.
Kiminsə, hardansa ələ keçirə bildiyi yeganə bir şüşə içkini
qoşunlarımız hər şəhəri alanda 200 adam arasında damla-damla
bölüb içirdik. Biz Vətənimizi sevirdik. Biz böyük Vətənimizi
sevirdik. Biz vətən xaini deyildik. Biz inanırdıq. Mən yenə də
inanıram. Mən inanıram ki, kommunizmi – xəyallarımızın
bayramını ləkəsiz, azad, gözəl cənnəti biz yaradacayıq. Lakin
neçin mənim kimi bu ideyaya məftun, onun yolunda ölümə
getməyə hazır olanlar, onun yolunda ölümə getməyə hazır
olduqları üçün öldürüldülər. Onun adıyla, lakin onun bayrağını
ləkələməkçün öldürüldülər. Cavabı kimdən alım? Lakin ən
dəhşətlisi bu deyil. Qoy olsun. Min, yüz min əsl insan, mətin
kommunist, gözəl yoldaş, həqiqi vətəndaş, istedadlı fərd nahaq
qana boyandı. Lakin bəs qalanlar? Mən yenə də bizim nəsildən
ilişib qalanları demirəm. Onlar qalsalar da bizim kimi
çeynənmiş, əzik, sönükdürlər. Bəs siz – gənclik? Sizi kim
çeynəmiş? Bizim pis üzünü görüb yaxşı üzünə inandığımız bir
şeyin siz neçin yaxşı üzünü görüb pis üzünə inanır, onu
axtarırsınız. Neçin siz inanmırsınız? Siz nəyə inanırsınız?
Suçlu–suçlu nəyi, kimi gözləyirsiniz? Sizin idealınız varmı?
Sizin fəlsəfəniz həyatdan bacardıqca artıq nəşə qopart, gününü
xoş keçirt fəlsəfəsi deyilmi? Ya da şəhvət, pozğunluq və
kütləvi cütlük. Balaca istəklər, xırda həvəslər, cırtdan
ehtiraslar, arzusuzluq, məqsədsizlik. Bu sizin sifətləriniz
deyilmi? İnamsızlıq, imansızlıq. Siz insanlığın hansı
dəyərlərini saxlamısınız?
downloaded from KitabYurdu.org
166
–Nə etməli? – dedim. – Bizim nəsil radiatsiya və
inamsızlıqla zəhərlənmiş bir dövrdə yaşamalı oldu. Artıq
adamlar, itkinlər nəsli olan kimi yəqin biz də bir nəsilik:
bezarlar nəsli, peşimanlar nəsli, inkisarı xəyala uğramışlar
nəsli, yorğunlar nəsli, inamsızlar nəsli. Bilmirəm bu
təyinlərdən hansı daha müvəffəqiyyətlidir?
–Yaxşı, onda bəs kommunizmi kim quracaqdır? Azad,
ləkəsiz, məqsədli, istəkli, alovlu, inamkeş, mətin, yorulmaz
həvəsli gənclik – 20–ci, 30–cu illərin gəncliyi hanı?
–Bilirsinizmi, mən xoşbəxt gələcəyə inanıram, – dedim. –
Atam bir dəfə qəribə bir sağlıq dedi. O, mənim sağlığıma içdi
və dedi ki, arzu edirəm ki, sən biz görənləri görməyəsən. Sən
daha xoşbəxt vaxtda yaşayasan. Mən buna inanıram.
–Yalan deyirsiniz. Siz buna zərrə qədər, bir an belə
inanmırsınız. Siz bircə ona inanırsınız ki, həmin bu sözləri öz
övladlarınıza deməli olacaqsınız.
–Yox, mən buna inanmaq istəmirəm. Mən bundan
qorxuram.
O sanki heç mən deyənləri eşitmədən öz fikirlərinə cavab
verirdi:
–Bilirsinizmi, orda sürgündə mən daha xoşbəxt idim. Mən
düşünürdüm. İntiqam saatını gözləyirdim. Azadlığa çıxacağım
saatı, insanlara "mən günahkar deyiləm" deyəcəyim saatı
gözləyirdim. Mən azadlığa çıxdım. Mən, "biz günahkar
deyilik" – deyə qışqırmaq istədim. Heç kəs qulaq asmadı.
"Şəxsiyyətə pərəstiş dövrünün təhrifləri" – bu bir cümlə ilə
həm bağışladılar, həm təsəlli verdilər, həm də bizi öz yerimizə
oturtdular. Bəs bu bir cümlə ilə minlərlə insanların faciəsini
necə ifadə etmək olar? Gərək bu barədə romanlar, poemalar
yazılsın, rəsmlər, filmlər çəkilsin, hər şey olduğu kimi hamıya
göstərilsin, hamı bunları anlasın, həzm etsin, düşündüyünü
desin, sonra bu ağır yaralar ox kimi ürəklərə sancılsın, sonra
yavaş-yavaş bu yaralarını sağaldan təmiz, ləkəsiz, azad insanlar
öz ləkəsiz gələcəyini qursunlar. Qoy iztirabın vicdanı gecələr
downloaded from KitabYurdu.org
Dostları ilə paylaş: |