182
dəhşətə gətirdi. Bu ikinci ifadəni aydın görmək və ona səhvsiz
ad vermək olardı. Bu şəhvət ifadəsiydi. Sənanın ona – Mənim
gözəlimə baxan murdar gözlərində çirkin bir ehtiras, iyrənc
çılpaqlığını heç şeylə örtmək, bürümək istəməyən bir erkək
intizarı, pis söyüş kimi sırtıq, həyasız bir şey, yaxın nəşəyə qəti
əmin olan bir əxlaqsızın səbirsizliyi var idi.
Siz o dövrdə yaşamamısınız. O dövr barəsində sizə nə qədər
və necə danışsalar belə siz onu təmamilə anlaya bilməzsiniz.
Siz o qorxunu necə təsəvvür edə bilərsiniz, hər an, hər dəqiqə
uçurum qırağıyla yerimək, həm də taytıya–taytıya yerimək,
yanında səni hər dəqiqə sözsüz–danışıqsız girdaba itələməyə
hazır olan adamların addımbaaddım səni izləməsi, hər gələn
gecəni son bilmək, hər səhəri açanda yeni qarşıdan gələn
gecənin dəhşətini düşünmək – bütün bunları danışmaqla
anlatmaq olmaz.
Səsinin heç yerə çatmazlığını, haqsızlığın dəryasında
boğulduğunu, heç kəsə, anana, atana, arvadına belə
ürəyindəkiləri deməyi cəsarət etməməyi necə təsəvvürə gətirə
bilərsiniz. Ən dəhşətli özünü mühakimədən sonra belə
vicdanında bir təqsir görməyib hər an min günahla
təqsirləndirilə biləcəyini duymağın əzabını sən necə hiss edə
bilərsən? Bəziləri – günahsız olub müqəssirlikdə ittiham
olunanlardan bir çoxu böyük bir intizarla vicdanlarını arayıb
heç olmasa bir ləkə, bir təqsir tapmaq arzusunda olurlar. Onda
heç olmasa onların təsəllisi olardı. "Günahındı, çək".
Belələrindən bir çoxu vicdanlarını təmiz görüb məyuslaşır və
bundan sonra şüurlu, ya yarımşüurlu bir halda qəsdən, ya da
bəlkə yarımqəsdən bir qəbih iş görür, bir yasaq söz danışır və
cəzanı nisbətən asan qəbul edirdilər. "Cəzamdır çəkirəm". Bu
böyük təsəllidir. "Təqsirsiz getdimin" – zəhərindən yaxşıdır. O
dövrdə bir tək Kərim dayı xoşbəxt idi. Kərim dayıya qansız,
zülmkar, özgələrin dərdindən həzz alan bir adam demək
olmazdı. Çuğul da deyildi. Müsibətlərə yuxarıdan baxan filosof
da deyildi. Kərim dayı axmaq, ya səfeh də deyildi. Kərim dayı
downloaded from KitabYurdu.org
183
arsız idi. Kərim dayı bəxtiyar idi. Hər səhər yuxudan duran
kimi, çox vaxt da elə gecə vaxtı müəyyən məlumatlar toplayır
və arvadına belə xəbər verirdi:
–Eşitdin də, arvad, Əsgərlinskini də tutdular. O artist vardı
o, teatr çıxarırdı, "Şeyx Sənana" getmişdik ha, yadında? Hə,
bax o Şeyx Sənanı oynayanı da apardılar. Əmma əntiqə səsi
vardı ha? Öz aramızdı, vraq narod da olsa səsi qiyamətdi.
Kərim dayı qonşu həyətin xidmətçisini görəndə deyirdi:
–Nə var, nə yox? Məndə sağlığın. Yuxarı mərtəbədə hələ bir
ər–arvad qalıb. O urusu da apardılar. Pianino çalırdı o.
Ev sakinlərini görəndə ehtiyatla və şübhəylə, oğrun–oğrun,
müştəri gözüylə baxırdı. Görəsən bunların hansı haqqında və
haçan deyəcəkdi:
–Filankəs də belə getdi. Vay atonnan. Evin top dağıtmazdı.
Deyir, ay namərd dünya, Süleymana qalmadın kimə
qalacaqsan?
Kərim dayı nə təəssüf çəkirdi, nə də sevinirdi. O ancaq
maraqlanırdı və uşaq həvəsiylə demək olar ki, hər gün, ya
günaşırı müxtəlif adamlara:
–Eşitdiniz də, şairi tutdular, – deyirdi.
Onun müraciət etdiyi adamları elə bil ildırım vururdu,
Kərim dayıya rast gəlməməyə çalışırdılar. Kərim dayı arsız idi.
O bəxtiyar idi. Bütün bunları indi sizə anlatmaq əlbəttə
çətindir. Bilmirəm siz mənim o vaxtkı halımı və hərəkətlərimi
anlayacaqsınızmı? Məni qınamayın, o gün bulvarda mən
nəticəsi haqqında düşünmədən elə buradaca adamların içində
Sənanı boğub öldürmək istəyirdim. Bunu gəlişi gözəl deyilmiş
söz hesab eləməyin. Sizin yadınızdadır mən özüm də dəfələrlə
təkrar etmişəm ki, zəif, iradəsiz, bəlkə qorxaq adamam. Amma
siz bilirsinizmi ki, dəlicəsinə qoçaq hərəkətləri ən qorxaq
adamlar edir. İgidlik əlacsızlıq, çarəsizliyin, ümidsizliyin,
əlacsızlıq, ümidsizlik, çarəsizlik isə qorxaqlığın övladıdır.
Qorxaq və iradəsiz adam məhz qorxaq və iradəsiz olduğuna
görə səbir, dözüm igidliyinə qadir deyil, amma ani
downloaded from KitabYurdu.org
184
qəhrəmanlığı, ən xarüqəvi qəhrəmanlığı, ölümlə qurtara bilən
bir qoçaqlığı bacarır. Mən də o gün Sənanı öldürməyə qadir
idim. Çünki qorxurdum. Evə gedib yerimə girib, bütün yuxu
dərmanlarına baxmadan, yuxlaya bilməyib gecənin sükutunda,
qaranlığında, dəhşətində Sənanı gözləməkdən qorxurdum. Ani
bir tərəddüd Sənanın həyatını xilas etdi. Mən onu evdə
gözləyəcəm, gəlsə öldürəcəm – dedim. Amma dərhal bu işin
əbəsliyini, uşaqcasına mənasızlığını, axmaqlığını duydum, –
çünki bilirdim ki, o, gəlsə tək gəlməyəcəkdir. Bir adamı
öldürmək heç bir şeyi həll etməyəcəkdir.
Nə isə, biz evə tərəf gəlməyə başladıq. Nədənsə mən evə
getmək saatını dala atmaq istəyirdim. Nədənsə mənə elə gəlirdi
ki, axırıncı dəfə onunla Sahil bağını gəzirik. Mən nə xoşbəxtəm
deyirdim. Bağ belə yaxşı, dəniz belə gözəl, sevgilim, gözəlim,
yaraşıqlım mənimlə. O məni sevir, mən onu sevirəm,
səadətimizi heç nə pozmur. Biz nə bəxtiyarıq.
Mən heç bir şey haqqında düşünmək istəmirdim. Mən bu
dəqiqənin sevincini udmaq istəyirdim. Lakin məndən asılı
olmayaraq bu dəqiqələrin sevincinə qorxu zəhəri qatışırdı. Mən
heç bir şey haqqında, nə gecə, nə səhər, nə həyat və vaxt
haqtında düşünmədən, danışmadan, hər
şeydən
mücərrədləşərək bu xoşbəxt anları yalnız məcburən deyil,
məcburiyyətsiz, xoş, sevincli, səmimi, şən anlar kimi duymaq,
bu anları zamanın durmaz və müdhiş axınından dişimlə,
dırnağımla qoparıb saxlamaq istəyirdim. Lakin bu həyatımın
axırıncı xoşbəxt saatlarında da mən xoşbəxt deyildim. O, isə
xoşbəxt idi. O, hər şeyi duyurdu. Lakin o məndən güclü olduğu
üçün hər şeyi daha mətin keçirirdi. O, səadətçün yaranmışdı. O,
səadəti duya bilir, dolu ciyərlərilə, sevinclə nəfəs alır və
təlaşını, intizarını ürəyinin zirzəmilərində basdırırdı. Bəzən
mənə elə gəlirdi ki, o, hələ hər şeyi anlamır. Amma o hər şeyi
bilirdi. Mən fikirlərimi ondan gizlətməyə çalışırdım. Lakin bir
dəfə qeyri–ixtiyari olaraq söhbət həmin məsələdən düşəndə o
dedi:
downloaded from KitabYurdu.org
Dostları ilə paylaş: |