Agarəhim Əsərlər Ana dilinin tədrisi metodikası

Ağarəhim Əsərlər 
21 
mantik vahidi deyildir. M.S.Kurduyumova oxu prosesində hecanın 
semantik yük daşımadığını göstərir. Savad təlimi dövründə uşaqlar 
sözlərin səs-heca quruluşunu tez və asanlıqla öyrənirlər. Belə bir 
bacarığa onlar tədricən didaktikanın asandan çətinə, sadədən mü-
rəkkəbə prinsipinə əsasən yiyələnirlər. Belə ki, təlimin ilk günlərin-
də uşaqlar ən sadə 
an, at, na, ta, tu 
və s. qapalı və açıq hecalar 
üzərində işləyir. Sonralar onlar müəyyən bilik və bacarıqlara yiyə-
ləndikcə işin xarakteri də, mürəkkəblik dərəcəsi (hecaların, sözlərin 
tərkibi) də dəyişir. Belə tədricən mürəkkəbləşmə oxu prosesində 
hiss olunmur. Uşaqlar sözün maddi qabığı (forması) ilə onun mə-
nası arasındakı vəhdəti görür, o zaman dilin səs materiyası oxuya-
nın fəaliyyət predmeti olur. Ona görə də oxu təliminin ilk vəzifəsi 
uşağa sözün formasını, dilin səs cəhətinin quruluşu xüsusiyyətlərini 
açmaqdır (M.S.Kurduyumova). Beləliklə, oxu təlimi dilin praktik 
fonetikasının sirlərini uşaqlara açıb göstərir. 
Bunun üçün müəllimdən böyük zəhmət, yüksək yaradıcılıq fəa-
liyyəti tələb olunur. Məlumdur ki, uşaqlar oxu vərdişlərinə fərdi 
qaydada yiyələnirlər. Bu prosesdə onlarda öyrənməyə, axtarmağa 
olan maraq, əhvali-ruhiyyə yüksəlir. L.S.Vıqotskinin təbiri ilə de-
sək, ―təlim inkişafın önündə getmiş olur‖. Ona görə də oxu prose-
sində müəllimin qarşısında uşaqlara fərdi yanaşmaq kimi mühüm 
və çətin vəzifə durur. 
3. Səs təhlil-tərkib üsulu 
Yaxın vaxtlaradək savad təliminin sintetik, analitik və analitik-
sintetik üsullarından istifadə olunurdu. Məktəb təcrübəsi və araşdır-
malar savad təlimi dövründə səs təhlil-tərkib üsulundan istifadənin 
daha səmərəli olduğunu göstərir. Bu üsuldan istifadə bir neçə cə-
hətdən əhəmiyyətlidir: a) səs təhlil-tərkib üsulu səs xüsusiyyəti ba-
xımından Azərbaycan dilinin quruluşuna və fonetik qanunlarına 
uyğundur; b) səs xüsusiyyəti hərfi əlamətlərə uyğun gəlir; c) uşaq-
ların idraki imkanlarnıı düzgün qiymətləndirməyə şərait yaradır; ç) 
şagirdlərin nitqinin xüsusiyyətlərini müəyyənləşdirməyə kömək 

---