Atatürk üNİversitesi TÜRKİyat araştirmalari enstiTÜSÜ dergiSİ Sayı / Number 57 Güz / Autumn 2016
Yüklə 16,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Keywords
- Nazîm Yahya Çelebi
1664 * TAED
57
İsmail YILDIRIM
in its narration from the beginning to the end. There are also a gazelle and a rubaie which is written in conformity with the flow of the subject and to disrupt uniformity inside the mesnevi. And this study will primarily give information about Nazîm Yahya’s life and literary personality and then examine the abovementioned story and give the transcribed version of the mesnevi.
Arapça “ŝ, n, y” üçlü kökünden türeyen ve “ikişer ikişer” manasına gelen “mesnen” kelimesinin bir nisbet şekli gibi görünen mesnevi kelimesi, Arapçada kullanılmamıştır. 1 İştikakı itibariyle Arapça olan mesnevi tabiri, Farsçada genelleşerek yayılmış ve daha sonra Türkçeye geçmiştir. 2 Beyit sayısı bakımından hiçbir kısıtlayıcı kurala bağlı değildir. Gerek beyitler arasında kafiye bağlantısı bulunmaması, gerek beyit sayısının sınırlı olmaması, şairlerin işledikleri konuyu istedikleri kadar genişletmelerine imkân sağlamış; bu yüzden de çok kullanılan bir nazım şekli olmuştur. 3
meydana getirilen birçok eser görülür. Farklı konular etrafında kaleme alınan bu eserler kimi zaman aşk konulu, kimi zaman destansı, kimi zaman ahlâkî vs. temalar etrafında şekillenmiştir. Bu tarz mesnevilerin konuları çoğu zaman Arap ve Fars edebiyatından alınmakla beraber, şairlerimiz onları tercüme eder veya yeniden yazarken ekleme yahut çıkarmalar yapmış; böylece şiirdeki ustalıklarını ve hünerlerini göstermeye çalışmışlardır. Hatta şairler bu vadide beş mesnevi yazarak bir hamse 4
Nazîm Yahya (ö. 1727)’nın kaleme aldığı Dâstân-ı Hecr ü Visâl adlı mesnevi “iki
kahramanlı aşk
hikâyeleri” adı
altında değerlendirilebilir. Hikâyenin kahramanının Nazîm olduğu anlaşılan metinde, hikâye kahramanlarının başından geçen maceralar anlatılır. Klâsik Türk edebiyatının farklı dönemlerinde bu tür eserler kaleme alınmış olup, devrin genel vasıflarını yansıtan edebî eserler içinde aşk
1 Ahmet Ateş, “Mesnevî” İslâm Ansiklopedisi, MEB Yayınları, C. 8, İstanbul 1971, s. 127. 2 Âmil Çelebioğlu, Türk Edebiyatında Mesnevi [XV. Yüzyıla Kadar], Kitabevi Yay., İstanbul 1999, s. 21. 3 İsmail Ünver, “Mesnevi”, Türk Dili Türk Şiiri Özel Sayısı II (Divan Şiiri), S. 415-416-417/Temmuz-Ağustos-Eylül, Ankara 1986, s. 432. 4 Hamse hakkında geniş bilgi için bk. Mehmet Arslan, Türk Edebiyatı’nda Hamse, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C. 5, S. 9, 2007, s. 305-322; Tahsin Yazıcı-Cemal Kunaz, “Hamse” TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1997, C. 15, s. 499-500; Hüseyin Ayan, Divan Edebiyatında Hamseler, AÜ Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi, (Ahmed Caferoğlu Özel Sayısı), S. 10, Ankara 1979, s. 87-100.
Nazîm Yahya’nın Bir Aşk Hikâyesi: “Dâstân-ı Hecr ü Visâl”
TAED 57* 1665
mesnevileri ön planda tutulmuştur. Hamdullah Hamdi (ö. 1503)’nin Yûsuf u Züleyhâ’sı 5 , Fuzulî (ö. 1556)’nin Leylâ vü Mecnûn’u 6 , Şeyh Galib (ö. 1799)’in Hüsn ü Aşk’ı 7 üslup ve muhteva açısından dönemlerinin en yetkin aşk mesnevileri arasında yer alır. Aşk konusunun işlendiği bu hikâyelerin çoğu maddî aşkı ve bu uğurda âşıkların başından geçen maceraları konu alan mesnevilerdir. En güzel örnekleri XIV, XV ve XVI. yüzyıllarda kaleme alınan bu eserler arasında Yûsuf u Züleyhâ, Leylâ vü Mecnûn, Husrev ü Şîrîn, Ferhâd u Şîrîn, Varaka ve Gülşah, Cemşîd ü Hûrşîd, Vâmık u Azrâ, Süheyl ü Nevbahâr en çok işlenen hikâyeler arasında yer almaktadır. 8 Aşk mesnevileri iki âşık kahramanın aşk merkezinde yaşadıklarının konu edildiği vaka esasına dayalı eserlerdir. Vaka herhangi bir alakayla bir arada bulunan veya birbirleriyle ilgilenmek mecburiyetinde kalan fertlerden en az ikisinin karşılıklı münasebetlerinin tezahürüdür. 9
şairin başından geçen hadiseleri konu edinen bir hikâyedir. Mesnevi, İstanbul’da Takvîm-i Vakâyi’ Matbaası’nda 1257 (1841) tarihinde basılan ve beş ayrı divandan meydana gelen “Dîvân-ı Belâgat-unvân-ı Nazîm” 10 isimli külliyatın birinci divanının 145-150. sayfaları arasında yer almaktadır. Eseri incelemeye geçmeden önce meydana getiren şair hakkında bilgi vermek uygun olacaktır. Nazîm Yahya Çelebi İstanbul’un Kumkapı semtinde Gedikpaşa’da dünyaya gelen şair, bu sebeple Gedikpaşalı Nazîm diye anılmıştır. Kaynaklarda 11 Nazîm’in vefatında seksen yaşlarında olduğu belirtildiğine göre 1059 (1649) civarında doğduğu söylenebilir. Divanındaki bir tarih manzumesinden 12 anlaşıldığına göre babası 1103 (1692) vefat eden Ali Çelebi’dir. Şiir ve 5 Naci Onur, Hamdi, Yûsuf u Züleyhâ, Akçağ Yayınları, Ankara 1991. 6 Hüseyin Ayan, Leylâ vü Mecnûn, Dergâh Yayınları, İstanbul 2011. 7 Muhammet Nur Doğan, Hüsn ü Aşk, Ötüken Yayınları, İstanbul 2002. 8 Mustafa Uzun, “Aşk” (Edebiyat, Kültür ve Sanat), DİA C. 4, TDV Yay., İstanbul 1991, s. 19. 9 Şerif Aktaş, Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş, Akçağ Yayınları, Ankara 2005, s. 46. 10 Yahya Nazim, Divan-ı Belâgat-unvân-ı Nazîm, Takvîm-i Vakâyi’ Matbaası, İstanbul 1247. 11 Rûşen Ferit Kam, Bestegâr Şair Nazim, Hilâl Matbaası, İstanbul 1933, s. 4. 12 Nazîm girye-künân fevtine didüm târîh “Cihânda Kevser içe dembedem Ali Çelebi” (1103) [Divan, s. 144] Yüklə 16,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|