Az ərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ az ərbaycan diLLƏr universiteti Kİfayət ağayeva abş-da gender
Yüklə 2,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ki̇fayət Ağayeva 98
- ABŞ-da gender m əsələləri 99
- Ki̇fayət Ağayeva 100
Ki̇fayət Ağayeva 98 yançağına bənzəyir, döşləri böyük olur, cinsiyyət orqanları böyü- mür, sperma hasil etmirlər, səsləri dəyişib kobudlaşmır, normal erkəklərdə olan kimi onların üzlərində və digər lazımi yerlərin- də tüklər əmələ gəlmir. İnsanlarla münasibət qurmaqda çətinlik çəkirlər, utancaq olurlar, qadınlarla münasibət qurmaqda maraqlı deyillər. XXY xromosomlu erkəklər XY xromosomlu erkəklərdən emosional və sosial xarakterlərinə görə kəskin fərqlənirlər. Maraqlı sindromlardan biri də XYY xromosomu ilə doğulan erkəklərdir. Bu insanların vücudu çox böyük olduğuna görə bəzən onları asanlıqla kriminal aləmin insanları hesab edirlər. Bu insan- lar XY xromosomu ilə doğulan erkəklərdən fiziki cəhətdən çox böyük olduqlarına görə nəzər-diqqəti öz üzərilərinə tez çəkirlər. Fəslin əvvəlində qeyd edildiyi kimi, Y xromosomu, əsasən, seks hormonu olan testesteronu ifraz edir, testesteron hormonu hər za- man aqressivliklə assosiasiya olunur. Bu ikinci əlavə Y xromoso- mun olması belə bir hipotezaya əsas verir ki, bu tip insanlar daha aqressiv ola bilərlər. Hətta belə güman olunur ki, bu insanlar daha çox cinayət törədə bilərlər. Aparılan tədqiqatlar göstərir ki, bu xro- mosomla doğulan erkəklər xırda cinayətlərə meyilli olsalar da, gü- man edildiyi kimi normal XY xromosomu ilə doğulanlardan çox aqressiv deyillər. Bildiyimiz kimi, bu anomaliya halları kasıblar arasında daha çox təsadüf olunur, bunun da səbəbi qeyri-düzgün qi- dalanma, vitamin çatışmamazlığı, adekvat qayğı ilə əhatə olunma- malarıdır. Onların boylarının hündür olması onlara daha təhlükəli görünüş verir. Əlbəttə, bunlara olan münasibətdə sosial tərəfkeşlik də öz işini görür. Cəmiyyətdə formalaşan fikrə görə aşağı sinfin nümayəndələri arasında cinayət hallarına daha çox təsadüf olunur. XYY erkəklərin intellektual səviyyələrinin aşağı olması da ehtimal olunan iddialardandır. O zaman bütün bu hipotezalar bizə bioloji və sosioloji əlaqələrin güclü olmasından xəbər verirmi? Biz sadə- cə, təkcə bioloji determinizmə etibar edə bilmərik. Çox nadir hal sayıla bilən sindromlardan biri də psevdoher- mafroditizmdir. Psevdohermafroditizm sindromlu fərdlər o in- ABŞ-da gender m əsələləri 99 sanlar hesab olunurlar ki, onların cinsi diferensiasiyası qarışıq və ya natamamdır. Onlarda həm yumurtalıq, həm də xaya olsa da, onlar nə funksional sperma, nə də yumurta hasil etmə qabiliyyə- tinə malikdirlər. Money və Ehrhardt (1972) belə bir maraqlı məqamı da müşa- hidə etmişlər. Xromosomu və fiziki quruluşu normal olan iki əkiz oğlan sünnət olunurkən onlardan birinin cinsiyyət orqanı tama- milə zədələnir. Valideynləri onu bu vəziyyətdən çıxarmaq üçün cərraha müraciət edirlər və on yeddi aylıq oğlan cərrah tərəfindən rekonstruksiya olunur. Cərrahi əməliyyatdan sonra həkim oğlana ömürlük hormon müalicəsi tövsiyə edir. Həmin oğlan qız kimi böyüdülür və qız kimi uğurlu sosializasiya olur. Təbii, o, qız ge- yimləri geyinir, qız oyuncaqları ilə oynayır və əkiz tayından fərqli olaraq çox təmiz, səliqəli gəzib-dolanır və anasına ev işlərində yardım edir. Daha sonralar, bu məqamla digər tədqiqatçılar da maraqlanmağa başlayırlar və onun üzərində müşahidə aparırlar. On üç yaşına çatanda bu yeniyetmə ciddi problemlərlə üzləşir, belə ki, o ciddi emosional problemlər yaşayır, maskulin görkəm alan yeniyetmə tay-tuşları tərəfindən cırnadılır. Cırnatmalardan bezən yeniyetmə yenidən cərrahi əməliyyat olunur və bu dəfə də erkək olmağa üstünlük verir (Diamond M.A., 1982). Bu hadisəni müşahidə edən tədqiqatçılar gender identifika- siyasının bioloji köklərinin güclü olması faktını vurğulayırlar. Bunu da qeyd etmək yerinə düşərdi ki, fərdin identifikasiyası bi- oloji və sosioloji amillərin bir-birinə olan təsirindən də çox ası- lıdır. Yetkinlik yaşında əkiz tayının görünüşünün maskulin for- maya düşməsi, tay-tuşların onunla deviant (hamı kimi olmamaq, qeyri-normal hesab edilmə) kimi rəftar etmələri və onun psixoloji stres keçirməsi belə təsirdən doğan bir məqamdır. Bu onun öz qız tay-tuşlarından fərqli yetkinlik dövrü yaşaması, aybaşı olmaması ilə də izah oluna bilər. Valideynləri on üç yaşlı yeniyetməyə hələ də uşaqlıqda sünnətlə bağlı başına gələn xoşagəlməz hadisə barə- də bir kəlmə söyləməmişdilər. Beləliklə, gender identifikasiyası- Ki̇fayət Ağayeva 100 nın inkişafının bioloji və ya sosioloji amillərlə əlaqəsi bizə çox şey deməyə imkan verir. Bəs bu prenatal xətalar bizə gender haqqında nələr söyləməyə imkan verir? Yuxarıda müzakirə olunan prenatal xətalar az tədqiq olunduğundan, həmçinin çox nadir hallarda təsadüf edilən xətalar olduğundan bu barədə ümumiləşdirmələr aparmaq çətindir. Təd- qiqatçılar hər zaman kiçik qeyri-tipik qruplarla tədqiqat aparmış və onların verdiyi informasiyaya əsaslanmışlar. Məsələn, AGS sindromlu qızlarla aparılan tədqiqat o qədər də obyektiv hesab edilə bilməz, çünki onlar artıq klinikalarda bu tip qızlarla yaxın- dan tanış idilər və onlarla normal qızların fərqləri haqqında müəy- yən bilgilərə malik idilər. Bütün bu və digər çətinliklərə baxmayaraq, bu tədqiqat bizə xromosom və hormonların genderlə əlaqəsi barədə mühüm dərs verir. Tədqiqatçılara görə maskulin və feminin kimi inkişaf üçün XY və ya XX xromosomların olub-olmamasının əhəmiyyəti yoxdur və bundan asılı olmayaraq, gender identikliyi tamamilə müstəqildir. Tədqiqatçılar bir daha əminliklə qeyd edirlər ki, nə cins (təkcə dişi-erkək kimi bölünmür), nə də gender (təkcə fe- minin-maskulin kimi bölünmür) dixotomik deyildir. Cinsdən da- nışanda xromosom cinsi, hormonal cins, qonadal və ya genital cins də bura şamil olunmalıdır. Bəzi fərdlərdə dişi və erkəklik kateqoriyası daimi olsa da, tədqiqat bunların bəzən qeyri-daimi olduğunu da sübut edir. Cinsin dixotomik münasibətli, birxəttli xarakterindən bəhs olundu. Maskulinlik və femininlik adlandırı- lan gender özündə geniş spektrli, bütün həyat boyu dəyişikliklərə məruz qalan münasibət, davranış və sosial gözləntiləri ehtiva edir. Sözsüz, bizim qadın və kişi kimi kim olmağımızda biologiya rol oynayır, fərdin cinsindəki komponentlər (xromosom, hormon, gonad və genitallar) fərdin genderi ilə hər zaman üst-üstə düşmür (məsələn, XX xromosomu ilə dünyaya gələn dişi hər zaman fe- minin, XY xromosomu ilə dünyaya gələn erkək hər zaman mas- kulin olmur). Tədqiqatların göstərdiyi kimi, daha önəmli olan Yüklə 2,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|