Az ərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ az ərbaycan diLLƏr universiteti Kİfayət ağayeva abş-da gender
Yüklə 2,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ABŞ-da gender m əsələləri 95
- Ki̇fayət Ağayeva 96
- ABŞ-da gender m əsələləri 97
ABŞ-da gender m əsələləri 95 keçirmələri, gələcək məqsədləri və s. Onlar androgen sindromu ilə doğulmuş qızları normal qızlarla müqayisə etmişlər. And- rogen sindromlu qızlar normal doğulmuş qızlarla nisbətdə daha oğlansayağı oyunlar oynamağa üstünlük verirlər, onlara məxsus geyimləri, məsələn, dondansa şalvar və şortlar geyməyi çox se- virlər. Oğlanlar üçün olan oyuncaqlar onlar üçün daha maraqlıdır. Onlar öz karyeraları barədə daha çox düşünürlər. Bu sindromla doğulan qızlar heç də aqressiv deyillər, romantik hisslərə yer ve- rirlər, evlənməyə və ana olmağa həvəslidirlər (Baker S.W., 1980). Sonralar da, bu sindromla doğulan qızların həyatını müşahidə etməkdə davam edən tədqiqatçılar iddia edirlər ki, müsahibədə iş- tirak edən qızların dediklərinə görə onların əks cinslərlə bağlı heç bir problemi olmamışdır. Müsahibədə iştirak edən qızlardan dördü normal ailə həyatı qurub, ana olmuşdu. Sadəcə, qızlardan bəziləri oğlanlarla gec münasibət qurmağa başlamışlar. Alim-tədqiqatçılar heteroseksual qızlarla, androgen sindromlu qızların davranışı ara- sında belə bir ciddi fərqin olduğunu qeydə almamışlar. Bəs androgen sindromlu oğlanlar haqqında nə deyə bilərik? Bu oğlanların erkəyə məxsus XY xromosoma malik olmalarına baxmayaraq, onları bəzən XY dişilər qrupuna aid edirlər. Onların daxili cinsiyyət vəziləri normal erkəklərdəki kimi olsa da, xarici cinsiyyət orqanları dişilərdən az fərqlənir. Onlar doğulandan qıza bənzədiklərindən valideynləri tərəfindən elə qız kimi də böyüdü- lürlər, lakin onlarda olan XY xromosomu onları kişiliyə meyilli edir. Tədqiqatçı-alimlərə görə, bu oğlanlar çox feminin olurlar, hətta onlarda olan femininlik XX xromosomlu qızlardan daha çox olur. Bu cür sindromlu oğlanlar qızlara məxsus hesab edilən oyuncaqlarla, məsələn, gəlinciklərlə oynayırlar, qızların geyimlə- rini geyməyə üstünlük verirlər (Brooks-Gunn, J., and Matthews W.S., 1979). Digər bir disfunksiya 5-alfa-ferment çatışmazlığı (5-alpha-re- ductase deficiency) sindromu ilə doğulan uşaqlardır. Bu sindrom da prenatal xətalar sırasına daxildir. Bu tam mənada androgen Ki̇fayət Ağayeva 96 sindromu olmasa da, qismən androgen sindromu hesab olunur. Bu sindromla doğulan fərdlərdə, dihidrotestesteron (DHT) hormonu üçün lazım olan ferment qeyri-normal dərəcədə ya az olur, ya da bu həmin fərddə bu ferment ümumiyyətlə olmur. Qeyd etdiyimiz kimi, DHT o hormondur ki, erkəklərin xarici cinsiyyət orqanları- nın formalaşmasına təkan verir. Xarici cinsiyyət orqanlarına görə, dişilərə bənzəyən ferment çatışmazlıqlı sindromlu oğlanlarda, ye- niyetməlik dövründə testesteron hormonu çox hasil olunduğuna görə onların xarici cinsiyyət orqanları inkişaf edib fiziki olaraq normal oğlanlardan fərqlənməsə də, onlarda eyakulasiya sidik kanalında baş verir. Spermatozoidlərin inkişafı da mümkündür (Hoyenga, K.B., and Hoyenga K.T., 1993). Alimlər ferment çatışmazlığı sindromlu oğlanlardakı hormon- ların onların gender identifikasiyasına necə təsir etməsi məsələsi ilə ciddi maraqlanıblar. Adətən, bu sindromla doğulan erkəklər dişilər kimi böyüdülüb tərbiyə olunurlar. Bu cür sin dromla dün- yaya gələn oğlanları araşdıran tədqiqatçılar iddia edirlər ki, on- lar yeniyetməlik dövründə böyük çətinliklər çəkirlər. Birdən-birə xarici cinsiyyət orqanlarının maskulinləşməsi onları çaş-baş və- ziyyətə salır. Yetkinlik dövrünə qədər özlərini dişi hesab edən bu erkəklər kişi olmaqlarını çox qorxu hissi ilə qarşılayırlar. Uzun illər dişi kimi (9-11 il) sosializasiyaya gedən fərdlər üçün bir- dən-birə erkək kimi davranmaq məcburiyyətində qalmaq, onları çox çətin vəziyyətə salır. Bəzi hallarda, erkən yaşlarında vali- deynlər bu sindromu hiss edirlər, lakin bunun tam mahiyyətini anlamadıqları üçün övladlarının cinsiyyət orqanlarında kosmetik əməliyyat etdirməklə işlərini bitmiş hesab edirlər. Lakin yeniyet- məlik dövründə üzləşdikləri vəziyyət onlarda çaşqınlıq yaradır. Bu sindromlu erkəkləri başqa sözlə, məçihembra (kişi-arvad) da adlandırırlar. Tibbdə digər xromosom anormallıqları da mövcuddur ki, onlar da tədqiqatçıların nəzərlərindən qaçmamışdır. Bu dis- funksiyanın mənbəyi qeyri-düzgün sperma hasil etməklə başla- ABŞ-da gender m əsələləri 97 yır. Məsələyə daha spesifik yanaşsaq, onda bizim üçün bir çox məsələlər aydın olar. Sperma hasilatı zamanı xromosomlar iki mərhələli proses zamanı bölünür və çoxalırlar (meiosis prose- si). Bu zaman iki növ sperma hasil olunur – bunların bəziləri Y xromosom daşıyıcısı və bəziləri isə X xromosom daşıyıcısı olur- lar. Bəzi hallarda sperma düzgün şəkildə bölünmür və bu nekroz fokusu ətrafında canlı toxumaların olmaması (mitoz vaxtı xro- mosomların parçalanmaması) problemidir. Bu problem birinci mərhələdə (reduksion bölünmə) baş verirsə, iki növ sperma hasil olunur: ya həm X və Y, ya da nə X, nə də Y. Əgər bu spermalardan biri normal yumurtanı mayalayarsa, nəsil ya XXY, ya da XO ola- caqdır. Əgər nekroz fokusu ətrafında canlı toxumaların olmaması problemi ikinci mərhələdə (reduksion bölünmə) baş verirsə, üç növ sperma hasil edilir: XX, XY və ya heç bir cins xromosomu olmayan. Bu spermalarla mayalanan yumurtalardan XXX, XYY və ya XO xromosomlu nəsil alınacaqdır. XO xromosomlu fərdləri Turner sindromlular adlandırırlar. Y xromosomu olmadığına görə onlar erkək kimi inkişaf edə bil- mirlər. İkinci X xromosomu olmadığına görə cinsiyyət vəzisinə məxsus toxumaları olmur və onlar heç bir cins xromosomu hasil etmirlər. Onlar qız kimi böyüdülürlər, cünki onların xarici cinsiyyət orqanları dişilərdə olduğu kimidir. Cins hormonun çatışmazlığına baxmayaraq, Turner sindromlu dişilərin tədqiqi göstərir ki, onların davranışı həddən artıq feminin xarakterlidir. Bu fərdlər davranışla- rında qız kimi davranmağa və bəzək-düzəkli paltarlar geyinməyə çox üstünlük verirlər (Money J., and A.A.Ehrhardt, 1972). Artıq X xromosomu olan (XXX və XXY) qadın və kişilər də fərqlidirlər. XXX xromosomlu qadınlarda qeyri-normal əlamətlər azdır, sadəcə onlar çox hündür olurlar. Bundan fərqli olaraq XXY xromosomlu (bu Klaynfelter sindromu adlanır) erkəklərdə kifayət qədər fiziki anomaliya hallarına təsadüf olunur. Onların xarici cin- siyyət orqanlarının az inkişaf etməsinə baxmayaraq, onlar daha çox erkəyə bənzəyirlər. Yetkinlik dövründə onların yançaqları qız Yüklə 2,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|