Az ərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ az ərbaycan diLLƏr universiteti Kİfayət ağayeva abş-da gender
Yüklə 2,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ABŞ-da gender m əsələləri 135
- Tələbə-müəllim münasibətində gender stereotipləri.
- Ki̇fayət Ağayeva 136
- ABŞ-da gender m əsələləri 137
ABŞ-da gender m əsələləri 135 luq dərəcəsi almaq sahəsində irəliləmişlər. Təhsil Departamenti- nin məlumatına görə qadınlar 1978-ci ildən başlayaraq bakalavr dərəcəsini, 1982-ci ildən bəri maqistr dərəcəsini, 2009-cu ildən sonra isə doktorluq dərəcəsini almaqda xeyli irəliləmişlər. Demək olar ki, qadınlar bütün sahələrdə PhD dərəcəsi almaqda faizlə irəli çıxmışlar. Təkcə riyaziyyat sahəsində bu artım (29.2%-dan 28.4%-ə enmişdir) o qədər də ürəkaçan olmamışdır. Riyaziyyat və kompüter elmləri, Təbiət elmləri və Fiziki elmlər sahəsində maqistr və bakalavr pillələrində də qadınların təmşilçilik faizi aşağı düşmüşdür. Tələbə-müəllim münasibətində gender stereotipləri. Müəllimlər oğlan tələbələrdən daha çox dərs soruşurlar; oğlanla- rın dərslərdə fəal olmaqlarına şərait yaradırlar. Belə qeyri-mütə- nasib yanaşmaya kolleclərdə də təsadüf edilir. Tələbələrin yarısı dərs zamanı müəllimlə daha az ünsiyyət qurmaq istəyir, bu sa- kit tələbələrin əksəriyyəti də (təxminən üçdə biri) qızlar olurlar. Audi toriyadakı oğlan tələbələrlə qız tələbələr arasında serqreqa- siya olur və müəllimlər səs-küylü oğlan tələbələrin diqqətini dər- sə cəlb etmək üçün daha çox cəhd göstərirlər. Dərs zamanı gender-mənşəli diskriminasiya aşağıdakı kimi olur: * Yuxarıda qeyd olunduğu kimi müəllimlər oğlan tələbələrı qız tələbələrdən daha çox danışdırır, onlar öz aralarında danışanda müəllimlər onlara az irad bildirir, onların şərh- lərinə daha çox önəm verirlər. * Müəllimlər qadınların sosial və ya professional rolların- dan nümunə gətirəndə gender-stereotipləşmiş misallara üstünlük verirlər. * Oğlan tələbələrə “kişilər”, qız tələbələrə “qızlar” deyə mü- raciət edirlər. * Qızların fiziki görünüşünə, oğlanların intellektual qabil- yyətlərinə şərhlər verilir. Ki̇fayət Ağayeva 136 Tədris ocaqlarında rol modellərin və mentorların (tələbə məs- ləhətçisi) arasında qadınların az olması və ya heç olmaması yuxa- rida qeyd edilən problemlərin meydana çıxmasına şərait yaradır. Dərsliklər. Dərsliklərdə kişilərin xeyrinə gender tərəfkeşliyi, gender stereotipləri, qadınların az təbliğ olunması, daima diqqətin “qəhrəman kişi” üzərinə yönəlməsinə təsadüf olunur. Dərsliklər- də həmçinin etnik azlıqların həyatı ilə bağlı tarixi məqamlara az yer verilir və ya bu məsələlərə heç toxunulmurdu. Bir afro-ame- rikalı qız demişkən “on iki il məktəbdə oxudum, özüm haqqında heç bir şey öyrənmədim” (American Association of University Women, 1992: 61). Dərsliklərdə dolayısı ilə qızlara daha uğurlu gələcək karyera planlarından imtina etmək təlqin olunurdu və bunun onlar üçün çox çətin olması fikri beyinlərinə yeridilirdi. Müəllimlər məktəblərdəki dərsliklər vasitəsilə şagirdlərə gender ismarıclarını ötürürlər. Fənnindən asılı olmayaraq, ibtidai siniflərdə istər ingilis dili, istər oxu dərsi olsun, qız-qadınlar dərs- liklərdə lazımi şəkildə təqdim olunmurlar. Son dövrlərdə dərslik- lərin dilinin gender neytral olması istiqamətində müəyyən işlər aparılsa da, dərsliklərdə qız-qadınlardan az bəhs olunur, onlar köməkçi qismində, tabeçi statusunda təqdim olunurlar. Beləlik- lə də, kitablarda kişilərin xeyrinə tarazlıq pozulur (oğlanlar ma- cəra axtaran, qızların xilaskarı qismində, qadınlar kişilərə qayğı göstərən, onlardan kömək uman, onlar üçün işləyən icraçı qis- mində təqdim olunurlar). İbtifai sinif üçün tərtib edilən dərsliklərə nəzər salınanda, orada qadınların çox az olduğu nəzərə çarpır. Universitet Qadın- ları Amerika Assosiasiyası (UQAA) hesab edir ki, bu çox ciddi, təxirəsalınmaz və çözülmək üçün vacib problemdir. “Fənnindən asılı olmayaraq (ingilis dili, oxu, tarix, təbiət elmləri və sairə), qadınlar, xüsusən də azlıqlardan olan qadınlar bu dərsliklərdə yox dərəcəsindədir. Tarixin bəzi səhifələrində afro-amerika qadınla- rının aktiv iştirakına baxmayaraq, tarix kitablarında onların adı ABŞ-da gender m əsələləri 137 ümumiyyətlə yoxdur, onların adı yalnız ənənəvi tarixi kontekstdə çəkilir (Vətəndaş Müharibəsi, qaradərililərin vətəndaş hüquqları hərəkatı, qadınların sufrajist hərəkatı və s.) ya da onlar məşhur kişi qəhrəmanların həyat yoldaşı kimi təqdim olunurlar”. Amerika feminist alimi Elein Şovalter iddia edir ki, qadın və kişilərin mənsub olduqları həyatların konteksti fərqli olduğu kimi onların yazıb-oxumaları da fərqlidir. Müəllif qeyd edir ki, bunun belə olması səbəbsiz deyildir, bütün bunlar dərsliklərdən qaynaqlanır, çünki dərsliklərdə qadınlar çox vaxt daha görünməz, tabeçilik statusunda, kişilər daha cəsur, dominant statusda təqdim olunurlar. Bəzən dərsliklərdə olmayanda da dərs deyən müəllim- lər dərsin təqdimatını gender tərəfkeşliyi prizmasından interpre- tasiya edirlər (Tierney, Helen., 2008: 555). İllər keçsə də, uşaq kitablarında kişilər qayğıkeş, tərbiyə verən kimi deyil, əmr edən, çörək qazanan, ailənin müdafiəçi- si kimi təsvir olunur. Artıq real həyatda evdə qalan, təkcə ərinə və uşağına qayğı göstərməklə kifayətlənən qadınlara az təsadüf olunur, onlar ərləri ilə bərabər işləyir, pul qazanır və axşamlar onlarla eyni saatda evə dönürlər. Hazırda evdə qalıb ödənişli işdə çalışmayan qadın tapmaq çox çətindir və uşaqların qayğı prose- sində kişilər də iştirak edirlər. Bütün bunlara baxmayaraq, hələ də hekayə kitablarında pul qazanan, ov ovlayan, baliq tutan, evdə az vaxt keçirən ənənəvi kişilər daha çox təsvir olunurlar. Hekayələr- də evdə oturmayan qadınlardan bəhs olunsa da, evə dönən kişilər- dən bəhs olunmur. Təhsil Tədqiqatı və Təlimi Milli Şurası hələ 1982-ci ildən dərsliklərdəki gender tərəfkeşliyinin ləğv edilməsi və dərsliklərdə gender neytral mövqenin saxlanılmasını israrla tələb edirdi. Düz- dür, əvvəlki illərlə müqayisədə bunun qarşısı nisbətən alınmışdır, lakin hələ də dərsliklərdə gender diskriminasiyası mövcuddur (Blumberg, Rae Lesser 2007:12). Tədqiqatçıların araşdırmalarına görə məktəblilərin dərsliklə- rində ən azı 30-dan çox peşə təqdim olunur. Adətən verilən peşələr Yüklə 2,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|