Az ərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ az ərbaycan diLLƏr universiteti Kİfayət ağayeva abş-da gender
Yüklə 2,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ABŞ-da gender m əsələləri 129
- Ki̇fayət Ağayeva 130
- Qadınlar təhsildə: kollec və universitetlər.
- ABŞ-da gender m əsələləri 131
- Sfera və genderinə görə bakalavr pilləsi, 2014 Sfera Kişi Qadın İncəsənət və humanitar elmlər 44.6% 54.4%
ABŞ-da gender m əsələləri 129 hurlaşmaq istəyirlər. Lakin qızlar üçün bu şəkildə prestij və pop- yularlıq maraqlı deyil, bu onlara qeyri-feminin gəlir. Onlar üçün bu yaşda ən maraqlı məşğuliyyət tanınmış bir oğlanla dostluq et- məkdir. “Qız yaraşıqlı, nüfuzlu, səriştəli, cəlbedici ola bilər, lakin onun yanında oğlan sevgilisi yoxdursa, onun sosial qiymətləndi- rilməsi ürəkaçan olmayacaqdır” (Lott, B., 1987:71). Yuxarı siniflərdə qızlar da gələcəklərini planlaşdırır, lakin oğ- lanlar gələcək planlarında daha qətiyyətli olurlar. Uzun illərdir tədqiqatçılar on beş-on altı yaşlı qızların özünə əminlik hissinin aşağı olması faktı ilə maraqlanırlar və bunun səbəbini tapmağa çalışırlar. Matina Hornerə (1972) görə, qadınlar gələcəkdə qa- zanacaqları uğurdan qorxurlar, çünki onlar oğlanlarla rəqabətə girməkdən çəkinirlər. Elmdə böyük uğur qazanmaq uzun illər cəmiyyət tərəfindən qeyri-feminin xüsusiyyət hesab olunmuş- dur. Akademik uğur qazanmaq cəmiyyət tərəfindən kişilərə aid xüsusiyyət kimi qəbul olunmuşdur. Hətta qızlar elmdə uğur əldə etsələr də, onlarda belə bir inam var idi ki, uzun illər kişi dominant- lığı ilə müşayiət olunan bir çox karyera sahələrində onlara yer ta- pılmayacaq və onlar gələcəkdə çətinliklərlə üzləşəcəklər (Horner. M,S., 2010). Necə deyərlər, ambisiyalı qızları həvəsdən salmaq üçün onlara heç bir zaman “görünməz tavan”ı qıra bilməyəcəkləri fikri təlqin olunur. Qızlara uşaqlıqdan bəri bir fikir təbliğ olunur ki, oğlanlar təbiətən intellektual səviyyəli olurlar, heç bir zəhmə- tin, cəhdin sayəsində qızlar onlara çata bilməzlər. Həm valideyn- lər, həm də müəllimlər oğlanların uğur qazanmamasını “talesizlik” kimi qiymətləndirirlər. Onlar həmçinin zəkalı oğlanların yalnız ağ- dərili, orta və elit sinfin təbəqəsində olması fikrini də təbliğ edirlər. Onların fikrincə, heç vaxt qaradərili amerikalı ağdərili amerikalı qədər istedadlı ola bilməz. Beləliklə, bu fikirlərdə klassizm, ra- sizm, seksizm kimi neqativ elementlər yer alır. Məktəbin təşkilatı fəaliyyətində də şagirdlərə gender isma- rıcı verirlər. Bir çox kişi müəllimlər, bəzən qadın müəllimlər də müəyyən məktəb fəaliyyətlərində cinsi separatçılığa yol verirlər. Ki̇fayət Ağayeva 130 Məsələn, komandaların təşkil olunmasında oğlan və qızlar ay- rı-ayrı düzülürlər və cinslərinə uyğun tapşırıqları yerinə yetirirlər. Bu, nələrə səbəb olur? Cinsi separatçılıqla müşayiət olunan fəaliyyət oğlan və qızların birlikdə fəaliyyət göstərməsinə mane olur, bununla da onlar əks cinsin maraq və fəaliyyətindən xəbərsiz olurlar. İkincisi, cinsi separatçılıq onlara yalnız öz cinslərindən olan insanlarla işləmək vərdişi verir və böyüyəndə digər cinsin də nümayəndələri olan qarışıq qruplardan ibarət kollektivlərdə işləmək onlara çətin gəlir. Cinsi separatçılıq gender stereotipləş- məsinə səbəb olur və bu da cinslərin özlərinə uyğun işgörmə qa- biliyyətini inkişaf etdirdiyi halda, qeyri-ənənəvi işləri görə bilmə qabiliyyətini aşağı salır. Sonda, uşaqlar məktəbin onlara təbliğ etdiyi kimi, mənsub olduqları genderlərə uyğun ismarıclar alırlar. Qadınlar təhsildə: kollec və universitetlər. Təəccüblü deyil ki, qızlara məxsus özünüqiymətləndirmə xüsusiyyəti məktəbdən kollec və universitetlərə qədər davam edir. Oğlan həmyaşıdla- rından da yüksək akademik nailiyyətlər əldə edən kollecdəki qa- dınlar özlərinə inam məsələsində hələ də oradakı kişilərlə müqa- yisədə kompleksli hisslər yaşayırlar. Özlərinə belə yanaşma on- lara kollecdə özünü göstərməklərinə və gələcək karyeralarındakı planlarına mane olur. Onlar üçün əsas gələcək, ailə ilə bağlı olan gələcəkdir. Amerikalılar son 40 il ərzində təhsilə daha çox önəm ver- məyə başlamışlar. 1970-ci illərlə müqayisə edəndə tam orta məktəbi bitirib kolleclərdə oxuyan tələbələrin sayı xeyli artmış- dır. Demək olar ki, 25 yaşdan yuxarı gənclərin yarısından çoxu tam orta məktəbi bitirəndən sonra təhsillərini davam etdirirlər. Bu illərdə bakalavr dərəcəsini alanların sayı 11 %-dən 30 %-ə qədər yüksəlmişdir. Demək olar ki, hər üç gəncdən biri bakalavr təhsillidir. Bu rəqəm təkcə ağdərili amerikalılar üçün keçərli de- yildir, bu, amerikalıların bütün zümrələrində gözə dəyən faktdır. Statistikalara dərin nəzər salsaq, başqa bir maraqlı məqama rast gələrik: belə ki, təhsildə feminizasiya prosesi gedir (NCAA Re- ABŞ-da gender m əsələləri 131 search Staff, 2010: 5). Əksər hallarda qadın və kişilər hələ də elmin müxtəlif qütblərindədir. Qadın və kişilər ali təhsilin üç pilləsində. Bakalavr və maqistr dərəcələrində qadınların təmsilçiliyi 50 %-dən yuxarı olsa da, doktorluq dərəcəsində bu faiz xeyli aşağıdır, hər üç dok- torluq dərəcəsi alanların biri qadındır. 1978-ci ildən bəri ABŞ universitetlərinə daxil olan qadınların say faizində artım hiss olunmağa başladı. 1982-ci ildə ilk dəfə bakalavr dərəcəsini alan qadınların sayı kişiləri üstələyir. Bir son- rakı beş ildə, yəni 1987-ci ildə maqistr dərəcəsi alan qadınların sayı ilk dəfə kişilərdən artıq olur. Nəhayət, 2006-cı ildə doktorluq dərəcəsi alan qadınların sayı kişilərin sayını ötüb keçir. 2013-cü ildə Təhsil Departamentin verdiyi məlumata görə bakalavr dərə- cəsi alan qadınlar 56.7 %, maqistr dərəcəsi alan qadınlar 59.9 %, doktorluq dərəcəsi alan qadınlar 51.6 % idi. 2014-cü ildə baka- lavr dərəcəsi alan qadınlar 60 % idi. Əlbəttə, bu məsələlərdə irqi amilləri diqqətdən kənar qoymaq olmaz. Federal Büronun verdiyi məlumata görə, 1995-2015-ci il- lər ərzində 25-29 yaş arası bakalavr dərəcəsi alan gənclərin faizi 29-dan 43-ə qədər artmışdır. Qaradərililərin arasında bu 15 %-dən 21%-ə, ispan mənşəlilərin arasında 9%-dən 16%-ə qədər artmışdır. 2015-ci ildə asiyalı və Sakit Okean mənşəli amerikalıların arasında bakalavr dərəcəsini alanların sayı xeyli yüksəlmişdi. Sfera və genderinə görə bakalavr pilləsi, 2014 Sfera Kişi Qadın İncəsənət və humanitar elmlər 44.6% 54.4% Biologiya və kənd təsərrüfatı elmləri 46.4% 53.6% Biznes 55.1% 44.9% Təhsil 25.4% 74.6% Yüklə 2,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|