Az rbaycan özü q d r b di

_____________________Milli Kitabxana_______________________

520

d n f rqli olaraq, t nqid etm k, publika qar ısinda populist çıxı lar etm k el  d

ciddi m suliyy t t l b etmir.  dar etm y   g linc , bu, ciddi bir i dir, bundan 

n inki xalqın, dövl tin, eyni zamanda t msil etdiyin hakimiyy tin taleyi asılıdır. 

Az rbaycan müxalif tinin

ks r nümay nd l rinin aid oldu u da ıdıcı tip 

liderl rin yaradaca ı dövl t idar çiliyi sisteminin g l c yini t s vvür etm k o 

q d r d   ç tin deyil. Bu insanların mentaliteti, t hsili, intellektual v  pe kar

keyfiyy tl ri yalnız publika qar ısında, qeyri-formal v ziyy tl rd  hansısa effekt 

ver  bil r. Bel l ri n  böhran, n  d  ki, sabit  raitd  dövl t idar çilik sisteminin 

istismar v  inki afını t min ed  bil r. H min insanlar yalnız onu da ıtma a

qadirdil r ki, bunun h m xalq, h m d  Az rbaycanla olaq  qurmu  xarici al m

üçün yalnız m nfi n lic l ri ola bil r. Seçki önc si radikal müxalif tin "narıncı

inqilab" eyforiyasına mübt la olnıası faktı da bu reallı ı birm nalı olaraq sübut 

etdi. T bii ki, Az rbaycanda siyasi situasiya h m seçkid n vv l, h m d  sonra bir 

çox parametrl rin  gör  Ukrayna v  Gürcüstandakından f rql nirdi. 

vv la, o 

respublikalardan f rqli olaraq, bizd  müxalif t yekcins deyil. "Narıncı inqilab"ı

ist y n d  müxalif tin hamısı yox, yalnız hakimiyy tl   g rgin münasib tl rd

olan radikal qanaddır. Müxalif td ki bu p rak nd liyin, fikir aynlı ının

müqabilind , hakimiyy t komandası müxalif t  qar ı vahid güc kimi çıxı  edir. 

Dig r t r fd n, Ukrayna v  Gürcüstandan f rqli olaraq, Q rb, konkret des k, AB

Az rbaycanda v ziyy tin inqilabi situasiya h ddin  çatmasında q tiyy n maraqlı

deyildi. Çünki Az rbaycan h m müharib   v ziyy tind  olan ölk dir, h m d  iki 

böyük antiAB  movqeli düvl tl     Rusiya  v

ranla h ms rhoddir. Regionda 

münasib tl rin son d r c   g rginl diyi indiki  r f d  bu ölk l rin b zi siyasi 

dair l ri fürs t axtarırlar ki, Az rbaycanda Q rbin m nafel rin   z rb  vurub öz 

mövqel rini gücl ndirsinl r. Bu baxımdan, seçki  r f sind   Q rb prosesl rin

g rginliy , xaosa aparan istiqam tin  yox, kompromis, razıla ma variantına daha 

çox üstünlük verdi. Professor Ramiz Mehdiyev seçkiönc si durumu bu 

kontekstd n t hlil ed rk n bildirir ki, ölk d  "narıncı inqilab" üçün heç bir real 

sas yox idi: "Xalq v  hakimiyy tin birliyi buna  yani sübutdur. H qiq t n d

inqilab üçün t l bat v  bu d yi iklikl ri h yata keçir n qüvv  olmalıdır. Bunların

heç biri Az rbaycanda mövcud deyildir". 

Futuroloqların proqnozlarına gör , dövl tçilik  saslarının formala dı ı v  sabit 

inki af ed n ölk l rd  yaxın ill rd  "kommon brain" adlanan (h r

---

_____________________Milli Kitabxana_______________________

521

fi t rcüm si  ümumi beyin, ümumi z ka) yeni siyasi elita formala acaq.

Proqnozla dırılır ki, bu, h r cür radikallıqdan, emosionallıqdan v   t sadüfilikd n

uzaq olan yüks k intellektual v  praqmatik funksionerl rin vahid, s rt qaydada 

strukturla dırılmı , iyerarxiya c h td n nizamlanmı  komandası olmalıdır. Lakin 

2005-ci ilin parlament seçkil ri Az rbaycanda radikal, da ıdıcı, ambisioz 

müxalif tin bu  ansdan tamamil  m hrum oldu unu açıq

kild  nümayi  etdirdi. 

ictimai r y  hakim k silmi  v  beyn lxalq birliyin d

rik çıxdı ı r y bir daha öz 

t sdiqini tapdı: Az rbaycanda radikal müxalif t adına iddialı olan qüvv l r xalqın

dayaqlarından m hrumdur. Müxalif tin radikal qanadının

sas m qs di 

Az rbaycanı inki af etdirm k, probleml rinin h llin  nail olmaq deyil, 

müst qilliyinin 15-ci ilini ya ayan ölk mizi yeni siyasi t latüml r ,

qar ıdurmalara, i ti a lara sürükl m kdir. Açıq görünür ki, radikal müxalif t

Az rbaycanın inki af etdirilm si yolları bar d  aydın t s vvür  malik deyil. Bu 

gün d k h r hansı taleyüklü probleml  ba lı konseptual fikir ortaya qoymayan 

qüvv l r yalnız hakimiyy t h risliyi il  ya ayır.  nsanlar haqlı olaraq dü ünürl r

ki, siyasi addımlarında h mi  müxt lif xarici t kilatların r yini sas götür n,

cn bil rin göst ri i il  oturubduran, h tta Da lıq Qaraba   m s l sind   d  öz 

müst qil mövqeyini nümayi  etdir  bilm y n qüvv l r Az rbaycanın maraqlarını

layiqinc  qoruya bilm zl r. Professor Ramiz Mehdiyev hesab edir ki, bu, xalqdan 

ayrı dü mü , sistemd n k nar müxalif tdir: "Bel likl , xalqa, mill t , dövl t

xidm t ed n, öz gücünü daxild n alan müxalif tin formala ması m s l si

müzakir  mövzularından olaraq qalır". 

Radikal müxalif t  son seçkil rd  güclü siyasi z rb  vuran  sas amill rd n biri 

d  Az rbaycan v t nda larının ulu önd r Heyd r

liyevin siyasi kursunu 

d st kl m sini seçki vasit sil  sübut etm si oldu. Bel likl , müxalif t liderl ri 

seçki m

lubiyy tl rini h m d  xalqın irad sinin yekunu kimi qiym tl ndirm k

z rur ti il  üz-üz  qaldılar, Prezident  lham 

liyevin müxalif tçil rin q r zli

davranı larına, siyasi manipulyasiyalarına, yalan v  böhtanlarına reaksiya 

verm m si radikal, q r zli, qeyri-konstruktiv müxalif t partiyalarını Az rbaycan 

c miyy tind  tamamil  iflas v ziyy tin   g tirdi. Bütün bunlar 2005-ci ilin 

noyabrında keçiril n parlament seçkil rind  radikal dü rg nin mövcud 

durumunu ifad  etdi. Bu reallı ı deyi m k is  onların imkanları xaricind dir.

Prezident  lham

liyevin ölk nin v  mill tin g l c k inki afı,

halinin sosial 

durumunun yax- 

---

_____________________Milli Kitabxana_______________________

522

ıla dırılması, Erm nistan-Az rbaycan, Da lıq Qaraba  münaqi sinin h lli, 

ölk nin iqtisadi yüks li i il   m

ul olmasının, sahibkarlı ın inki afı üçün real 

t dbirl r h yata keçirm sinin, elm , t hsil  xüsusi qay ı göst rm sinin

müqabilind  aqressiv müxalif t pozucu, q r zli v  cılız davranı ları il  tamamil

perspektivsiz, çar siz v  da ınıq görünür. 

2005-ci ilin sosial-iqtisadi  yekunlarına h sr edilmi  mü avir d  Prezident 

lham 

liyevin Erm nistan-Az rbaycan, Da lıq Qaraba  münaqi sinin yalnız

Az rbaycanın razi bütövlüyü ç rçiv sind   h llini tapaca ı bar d   s rt b yanatı

onun dövl tçiliy   v  milli m nafel r   h dsiz ba lılı ını növb ti d f  nümayi

etdirdi: "Bir daha b yan edir m, n  5 ild n sonra, n  10 ild n sonra, n  15 ild n

sonra, n  d  100 ild n sonra Da lıq Qaraba  Az rbaycandan ayrılmayacaqdır". 

Ölk   r hb rinin bu b yanatı,

slind , Az rbaycanın milli irad sinin 

manifestasiyasıdır. Müxalif tin hansı t zahür formalarında spekulyasiya 

etm sind n asılı olmayaraq, Az rbaycanın

razi bütövlüyü milli iqtidarın

dövl tçilik f lsıf sinin kardinal tezisi olaraq qalmaqdadır. Az rbaycanda uzun 

ill r

rzind  davam etmi  dövl tçilik t crüb si göst rdi ki, mövcud iqtidar öz 

siyas tinin bütün struktur göst ricil ri s viyy sind  bütövdür v  bütövlük bu 

iqtidarın davranı larının universal h qiq ti olaraq qalmaqdadır. Ulu önd r Heyd r

liyev üçün Az rbaycanın bütövlüyü özünün  xsiyy t bütövlüyü dem k idi. Öz 

m n vi v  fiziki varlı ını mövcud Az rbaycanda t c lli etdirmi  bu  xsiyy t

Az rbaycanın Qaraba  faci sini h r bir mill t övladının qlicismani bütövlüyün

vurulmu   z rb  sayırdı. Ona gör   d

lham 

liyevin Az rbaycanın bütövlüyü, 

Da lıq Qaraba ın ölk mizd n heç vaxt ayrılmayaca ı haqqındakı b yanatı bu gün 

bizim xalqırnızın dünya birliyi qar ısına çıxardı ı yenilm z milli h qiq tdir. 

C nab lham  liyev xalqın irad sini t c ssüm etdir n önd r kimi, öz b yanatında

bu milli v hd t  söyk ndiyi, h min v hd ti öz milli dü ünc sinin  saslarında

t c ssüm etdir  bildiyi üçün bel  k skin, inamlı v  sarsılmaz görünür. 

Radikal müxalif t is  bu reallıqlar qar ısında aciz v  miskin durumdadır. 

Parlament seçkil rinin n tic l ri d  göst rdi ki, artıq müxalif t köhn  mübariz

metodlarından

l ç km li, f aliyy tini qaçılmaz h yati reallıqlar v  praqmatik 

baxı lar üz rind  qurmalıdır. Professor Ramiz Mehdiyev d  bu m qama xüsusi 

diqq t ayırır: "Müxalif tin, xüsusil   d  onun da ıdıcı-radikal hiss sinin liderl ri

d rk etm lidirl r ki, Az rbaycan öz inki afının el

---