Azərbaycan diLİ VƏ tariXİ
Yüklə 3,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
109 qayğısına qalır, qarışıqlıq salanların və axmaq ların qarşısmı alırdı. Halbuki o, hakimiyyətə malik deyildi və rəsmi vəzifəsi də yo x idi" 1 . Bir neçə gün Təbrizdə qaldıqdan sonra, Cəlaləddin vəziri Şərəf əl -Mülkü şəhərdə qoyaraq gürcülərə qarşı döyüşə çıxdı 2 . 622-c i ilin şaban ayında (08.08-05.09.1225) 60 min lik gürcü ordusu 3 İvane M xarqrd zelinin ko mandanlığı altında Azərbaycana hücum etmək üçün Dvin yaxınlığındakı Qarni qalasında toplaşdı. Ən-Nəsəvinin dediyi kimi, belə ço xlu qoşun toplamaqla gürcülər "öz qüdrətini və çoxluğunu sultana bildirmək məqsədini güdürdülər. On lar ü mid bəsləyirdilər ki, ola bilsin ki, [sultan] sülh bağlasın və [beləliklə ] onlar öz can ını qarta l hücumundan, coşqun dəniz girdabından qurtara bilsin. Buna görə də onlar yürüş üçün möhkəm hazırlan mış və atabəy dövlətinin süqut etdiyini unutmuşdular; axı bura onlar üçün ov yeri idi: onlar buray a ov üçün birlikdə və ayrı-ayrılıqda, cüt-cüt və tək-tək gəlird ilər" 4 . Cüveyninin verdiyi məlu mata görə, atabəy Özbəkin hakimiyyəti süqut edərək, "Sultan Cəlaləddinin əlinə keçd ikdə onlar (gürcülər -tərcüməçi) bu fıkirdə idilər ki, onun torpağını ələ keçirtsinlər, birinci növbədə sultanı oradan qovsunlar və Təbrizə yiyələnsinlər. Sonra onlar Bağdada yürüş etmək və xəlifən in yerinə ö z katolikoslarını təyin etmək, məscidləri isə kilsələrə çevirmək n iyyətində idilər" 5 . Gü rcülər Cəlaləddin in hədə-qorxusuna cavab olaraq aşağıdakı məzmunda məktub göndərdilər: "Səndən daha geniş əraziyə, qoşuna və qüvvətli ruha malik olan sənin atanla o cür rəftar edən tatarlar bizim ü zərimizə hücum etdilər. Onların rəftarı sənə bizdən daha çox məlu mdur. Onlar isə sizin ö lkən i işğal etdilər. Lakin biz [tatarla ra] heç də onların düşündüyü kimi əhə miyyət vermədik və onların da əsas fıkri bizdən yaxa qurtarmaq id i" 6 . Dvini tutaraq, Cəlaləddin Qərnidə gürcü qoşunu ilə döyüşə çıxdı. Gürcü lər elə bir ağ ır məğ lubiyyətə uğradılar ki, bir daha özlərinə gələ bilmədilər. 20 min nəfər öldürüldü və çoxlu adam, o cümlədən məşhur döyüşçü knyaz Şalva Axaltsixeli əsir düşdü 7 . Qərnidəki qələbədən sonra Cəlaləddin ö z qoşunların ı Gürcüstan əyalətlərinə göndərdi. Qoşunlar isə ölkəni xarabazarlığa çevirir, qarət edir və 1 Ən-Nəsəvi, səh.156. 2 İbn əl-Əsir, IX, səh.359; Cüveyni, II, səh.424-426; Əbül-Fida, III, səh.135; Rəşidəddin, 1/2, səh.242; İbn Xaldun, V, səh.270. 3 İbn əl-Əsirdə (IX, səh.359) 70 nıin, Cüveynidə (II, soh.426) 30 mindən çox qeyd edilmişdir. 4 Ən-Nəsəvi, səh.157. 5 Cüveyni, II, səh.425. 6 İbn əl-Əsir, IX, səh.359. 7 Qərnidəki döyüş haqqında müfəssəl məlumat üçün bax: ən-Nəsəvi, səh.157-158; Картлис Тсховреба, стр. 169-171; Vardan, səh.175-176; Армиянские историки, стр, 24, 33, 70; Киракос Гандзакенци, стр. 114-115; Степаннос Обрелиан, стр. 225-226; Cüveyni, II, səh.426-427; Rəşidəddin. 1/2, səh.242-243; Müq. et: С. Баратов, стр.122-123; Ив. Джавахишивлили, стр. 47- 48. 110 əhalini ö zlərilə əsir aparırd ılar. Bu hadisələr zaman ı A zərbaycan Atabəylərin in keçmiş vassalları - Sü rməri hakimləri Şərəfəddin Uzdərə və Hüsaməddin Xızr 1 Cəlaləddinin yanında xid mətə keçdilər. Sürmərinin hər iki hakimi bələdçilər kimi aşınm və uçurumların dərin liklərindən gürcü torpaqlarına keçən yolları sultan qoşunlarına göstərdilər. Tifiisə yollanarkən Cəlaləddin ö z vəziri Şərəf əl-Mülkdən böhtançı bir məktub aldı. Bu məktubda vəzir Təbrizin başçıları Şəmsəddin ət -Tuğrayi və onun qardaşı oğlu Nizaməddini onun özünü öldürmək cəhdində olmaqda, Sultana qarşı qiyam qaldırmaqda və Təbrizi atabəy Özbəkə qaytarmaq niyyətində olmaqda taqsırlandırırdı 2 . Ən-Nəsəvinin əsərindən göründüyü kimi, vəzir Şərəf əl-Mülk öz şöhrətinə cəmiyyətdəki mövqeyinə və tutduğu yerə həsəd apardığı adamlara böhtan və iftiralar atmaqla başlamışdı 3 . Şəmsəddin ət-Tuğrayi və onun qardaşı oğlunun Təbriz əhalisi arasında böyük nüfuz qazandığını görən vəzir onlara böhtan yağdırır və atabəy Özbəkin xeyrinə sui-qəsd qurmaqda Sultan qarşısında onları günahlandırırd ı 4 . Ən-Nəsəvi yazır ki, "Şəmsəddin ət-Tuğrayi mö min və ədalətli həyat tərzi keçirird i, təbəələrinə qayğı göstərir, çalışırd ı ki, qorxu çəkməsinlər, heç kimi haqq-ədaləti tapdalamağa icazə vermird i. Əgər Təbrizdə qanuna əsaslanmadan əh alidən müəy- yən tələblər və qeyri-adi vergilər tələb olunurdusa, o zaman ət-Tuğrayi onları müdafıə etməklə yanaşı məmurları danlayır və hətta onları biabır edirdi 5 . Şübhəsiz ki, qanunla hesablaşan bu adam vəziri təmin etmirdi, ona görə də o, yalançı və yarama zlar vasitəsilə ət-Tuğrayi və onun qardaşı oğluna böhtanlar yapıb Sultana xəbər göndərir" 6 və bu yolla onları aradan götürmə k istəyirdi. Tezliklə Nizaməddin ət-Tuğrayi edam olundu, rəis Şəmsəddin ət-Tuğrayi zindana atıldı, onun var-dövləti isə müsadirə olunaraq vəzir tərəfındən mən imsənild i 7 . Ya lnız 1228-ci ildə Su ltan öz işindən peşman olub yenidən Şəmsəddin ət-Tuğrayini Təbrizdə canişin təyin etdi. Təbrizdə olarkən Sultan Cəlaləddin şəriət qanununu pozaraq, atabəy Özbəkin arvadının arzusunu yerinə yetirərək onunla nikah bağladı. Təbriz qa zısı Qəva məddin ə l-Cidarı bu nikaha qarşı çıxdı, çünki atabəy Özbək hələ öz arvadını boşamamışdı. Lakin yalançı şahidlər vasitəsilə atabəy Özbəkin arvadı ilə nikahın ı pozdu və Su ltan Məlikəyə evləndi 8 . 1 Ən-Nəsəvi, səh. 159. 2 İbn əl-Əsir, IX, səh.359-360; ən-Nəsəvi, səh.160. 3 Ən-Nəsəvi, səh.146-149. 4 Əl-Avni. IV. vər.7a. 5 Ən-Nəsəvi, səh.160. 6 Yenə orada, səh.161. 7 İbn əl-Əsir. IX. səh.360. 8 İbn əl-Əsir, IX, səh.361; ən-Nəsəvi, səh.164; Cüveyni. II, səh.424; Əbül-Fida III, səh.135; Rəşidəddin. 1/2. səh.242. Yüklə 3,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|