Azərbaycan diLİ VƏ tariXİ
Yüklə 3,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
113 keçirməyə can atırd ı. Vəzirin böhtanlarından yaxa qurtarmaq üçün Məlikə Xoyu tərk edərək Tala qalasında gizləndi 1 . Şərəf əl-Mülk tezliklə Xoya gələrək Məlikənin bütün var-dövlətini müsadirə etdi. Məlikə iki dəfə vəzirin nifrətin i yu mşaltmağa cəhd göstərdi, lakin vəzir onun tamamilə tabe olmasını tələb edirdi. Öz cəhdlərinin uğursuzluğunu yəqin edən Məlikə kö mək üçün Əyyubi əl-Malik əl-Əşrəf Musanm Xilatdakı canişini hacib Hüsaməddin Əliyə mü raciət etdi. O isə 624-cü ilin şaban ayında (17.07- 14.08.1227) öz qoşunu ilə çıxış edərək Xoy və Məlikəyə mənsub olan qonşu qalaları tutdu. Mərənd və Naxçıvan əhalisinin xah işi ilə hacib Əli bu şəhərlərə də sahib oldu. İbn əl-Əsirin sözləri ilə desək, o, daha ço x yaşayış məntəqələrini tuta bilərd i, lakin Su ltan Cəlaləddin in xəzinəsini ələ keçirib, vəzir Şərəf əl-Mü lkün qızını isə əsir alaraq Xilata qayıtdı. Haciblə birlikdə Məlikə də getdi 2 . Şərəf əl- Mülkə gəld ikdə isə qorxaq və qəddar olan bu adam Təbrizə qaçdı 3 . Məlikə qaçandan sonra Şərəf əl-Mülk atabəy Özbəkin tərəfdarları gizlənən qalaları ələ keçirməyi qərara ald ı. Bunun üçün o, qorxutmaq, intiqam almaq, adamları pulla satın almaq və s. metodlardan istifadə edirdi. Dizmar qalasını onun əsas mühafızə başçılarına fəxri paltarlar, qızıl və hədiyyələr verməklə də keçirtdi 4 . Sonra o, atabəy Özbəkin baş hacibi Nəsirəddin Məhəmmədi həbs edərək Qəhrəm qalasını ondan aldı və böyük məbləğdə pul ələ keçird i 5 . Elə bu vaxt Sultanın Gəncədəki canişini Seyfəddin Qaş -Qara öldü və vəzir Qaş-Qaranın naibi Şəmsəddin Gərşəsbin əlindən Hərk və Cərəbərd qala larını ald ı 6 . Dərə-Dej qalasının qalasının ələ keçirərək 7 o, uzun müddət Ruin-De j qalasını mühasirəyə ald ı. Qa la sahibəsi Sülafə xatın vəzir Şərəf əl-Mü lkün onunla evlən məsi şərti ilə təslim olmağa razılıq verdi. Ancaq Sülafə xatınla Su ltan özü evləndi və qala toxunulmamış 142 qaldı 8 . Şərəf əl-Mülk Urmiya gölündə olan Şahi qalasını ələ keçirməyə cəhd etdisə də, müvəffəqiyyətsizliyə uğradı. Qalaların mühasirəsindən sonra vəzir Arrana qoşun göndərdi. Qoşun dəstələri Muğanda yaşayan türkmən tayfası Kücət Arslanın var-dövlətin i dağıtdılar. Buradan vəzir Şirvanşah torpağına soxulmaq üçün Kür sahilinə yönəldi. Şirvanşah dağlarda gizləndi, vəzir Azərbaycana qayıtdı 9 . 1 1 Tala qalası Urmiya gölünün şimal hissəsində Marqut dağının burnunda yerləşmişdir. Bax: Yaqut, III, səh.54. 2 İbn əl-Əsir, IX, səh.374; İbn əl-Ədim, III, səh.202. 3 İbn əl-Əsir, IX, səh.374; Məhəmməd əl-Həməvi, vər. l67b; Sibt ibn əl-Cövzi, VIII/2, səh.430; İbn əl-Ədim, III, səh. 200; İbn Taqriberdi, V, səh.270. 4 Ən-Nəsəvi, səh.204-205; Qala Təbrizdən şimalda yerləşirdi. Bax: Yaqut, IV,səh.58. 5 Ən-Nəsəvi, səh.204; Qala Qalaybardan cənubda, Qırxsu çayının yuxarılarında yerləşirdi. 6 Bu qalaların xərabələri Qarabağdadır. 7 Dərə-Dej qalası Marağa mahalında olub, Sülafə xatına mənsub idi. 8 Ən-Nəsəvi, səh.204. 9 Yenə orada, səh.207. 114 Burada o, Naxçıvanı onun sahibəsi - Cahan Pəhləvan və Zahidə xatının qızı Cəlaliyyənin əlindən almaq qərarına gəldi, lakin şəhərin müdafıəçiləri vəzirin qoşunlarını geri oturtdular. O, bu dəfə Şəmiram qalasına tərəf getdi, lakin hacib Əli onun üzərinə hücum etdi. Şərəf əl-Mülk hətta şəxsi yüklü arabasını talenin hökmünə təslim edərək, Mərəndə çəkildi 1 . Vəzir Mərənddən Təbrizə yollandı, hacib Əli isə yenidən Xoyu tutdu. Naxçıvan özü Hacibə təslim oldu, Hacib öz qoşununu Mərəndə doğru yönəltdi, oranı tutaraq Təbrizə tərəf yollandı. Bu zaman Sultan Cəlaləddin İraqdan qayıtdı və vəzir tərəfındən itirilmiş vilayətləri geri qaytardı. Hicri 625 (1228) -ci ildə Bərkəri döyüşündə 2 hacib Hüsaməddin Əlin in qoşunları darmadağın edild i, özü isə isə güc-bəla ilə canın ı xilas edə bild i 3 . Sultan Cəlaləddinə qarşı atabəy Özbokin daha bir məmlükü -İzzəddin Balban əl-Xalxali çıxd ı. Cəlaləddin in monqollarla döyüşdüyü üçün burada olma masından və həmçinin hacib Hüsaməddin Əlinin Azə rbaycana soxulmasından istifadə edən İzzəddin Xalxal əyalətini və qalasını, başqa ətraf qalaları ələ keçirtdi 4 . keçirtdi 4 . İraqdan qayıdan Cəlaləddin İzzəddin Balbanı Firuzabad qalasında mühasirə edib təslim olmağa və bütün öz qalalarını ona verməyə məcbur etdi 5 . İzzəddin Balban o qədər güclü rəqib idi ki, Sultan Cəlaləddin 625-ci il şəvval ayının 12-də (14.09.1228) Sürmərin in hakimi Hüsaməddin Xızra məktub göndərdi ki, o da bunu öz növbəsində hacib Hüsaməddin Əliyə çatdırsın. Məktubun mətni belədir: "Cəlal əd-dünya vəd-Din Əbül Müzəffər Manqburnu ibn Sultan Məhəmməd ibn Təkiş, Xarəzmşah, mö minlər Əmirinin tərəfdarı. onun ünvanı belədir: "Qələbə yalnız Allahındır". Bis millah ərrəhman ərrəh im! Malik, alim, adil, yardım göstərən, qalib, [Allahm] himayəsi altında olan, inam yolunda, dövlətin qüruru və inamı yolunda, islam və müslimlərin xoşbəxtliyi yolunda mübariz olan, məlik və sultanlara kö mək edən, qəbahətli şəxslərə və qiyamçılara qalib gələn, Xosrov. ermən ilərin hakimi və İranın hökmdarı, qoy onun cəh-cəlah uzun sürsün!.. Bil ki, səltənətin bütün işləri bizim məmlüklərə və ölkələrə [göndərilmiş] fərmanlar ü zrə gedir. Biz Azərbaycana gələrkən qəti qərar qoy muşduq ki, ermənilərə və əş-Şama doğru yol alaq, lakin bizim qalib bayrağımızı öz gözləri ilə görərkən İzzəddin Balbanın qiyamı ö z [normal] həddini aşdı. O, bu fürsətdən istifadə edərək həmin ətrafı qald ırmağa başladı. Sirlər güzgüs ü olan bizim qəti 1 Ən-Nəsəvi, səh.210; Şəmiram qalası haqqında bax: Yaqut, III, səh.324. 2 İndiki Bərkriqala Bəndişah çayının aşağı axınında, Van gölünün şimal-şərqindədir. 3 Ən-Nəsəvi, səh.210-215. 4 Xalxal qalası və nahiyəsi barədə bax: Yaqut, II, səh.459; Həmdullah Qəzvini, səh.84. 5 Ən-Nəsəvi, səh.216-217. Yüklə 3,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|