Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Akad. Z. M. Bünyadov adına ġərqĢünaslıq Ġnstitutu
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
106 (ƏnuĢirəvan) siyasicilər 27 adı verdiyi bir xalqı yerləĢdirdi. Arran torpağında o, ġəkkən, 28 Kəmibəran 29 qapılarını və dudaniyyə 30 qapılarını saldırdı. Dudanilərin bənu Dudan ibn Əsəd ibn Xüzeymənin nəslindən olduqları fərz olunur. O həmçinin hər biri bir daĢ qəsr olan on iki qapıdan ibarət Durzuqiyyə 31 qapılarını saldırdı. ƏnuĢirəvan Curzan torpağında Suğdəbil 32 adlanan bir Ģəhər saldırıb soğdiləri 33 və farsları oraya yerləĢdirdi, buranı keĢikçi məntəqəsinə çevirdi. O, Curzan vilayətinin bizanslılarla həmsərhəd olan hissəsində Bəb Firuz Qubad 34 (Firuz Qubad qapısı), Bəb Ləziqa 35 (Ləziqa qapısı) adlı qəsrləri və Trabezunda dənizi 36 sahilində Bəb Bəriqa 37 (Bəriqa qapısı) adlı baĢqa bir qəsri tikdirdi. O həmçinin Bəb əl-lan (Alan qapısı), Bəb Səmsəxi 38 (Səmsəxi qapısı), Cərdəman qalasını 39 və ġəmĢulday qalasını tikdirdi. ƏnuĢirəvan Ərminiyyənin bizanslıların əlində olan bütün vilayətlərini tutdu və Dəbil Ģəhərini bərpa edərək, möhkəmlətdi. O Busfurracan vilayətində NəĢəva 40 Ģəhərini saldırdı. Sisəcan torpağında Vays qəsrini, habelə bir neçə qala, o cümlədən Kiləb, Sahyunis qalalarını tikdirib, bu qəsrlərə və qalalara siyasicilərdən ibərət güclü köməkçi dəstələri yerləĢdirdi. Bundan sonra ƏnuĢirəvan türklərin padĢahına məktub yazaraq, onunla dostluq əlaqələri yaratmağı, sülh bağlamağı və qarĢılıqlı surətdə bir-biri ilə həmrəy olmağı təklif etdi. ƏnuĢirəvan yaxĢı münasibət yaratmaq məqsədilə onun qızı ilə evlənmək və onun kürəkəni olmaq arzusunu ona bildirdi. O həmçinin öz arvadlarından birinin qızlığa götürdüyü bir kənizi öz qızı kimi qələmə verərək, türk padĢahına göndərdi. Türk padĢahı isə qızını ona «hədiyyə verdi» və özü də onun yanına gəldi. Onlar BərĢəliyyədə 41 görüĢüb burada bir neçə gün Ģənlik etdilər, bir- birinə qayğı göstərərək xoĢ münasibətdə oldular. Sonra ƏnuĢirəvan özünə yaxın, etibar etdiyi adamlardan bir neçəsinə əmr etdi ki, onlar türk düĢərgəsinin yaxınlığında gecələsinlər və bu zaman düĢərgəyə od vursunlar. Onlar əmri yerinə yetirdilər. Ertəsi gün türk padĢahı ƏnuĢirəvana bu barədə narazılığını bildirdi. ƏnuĢirəvan isə bu iĢlə heç bir əlaqəsi olmadığını, habelə adamlarının bunu etmiĢ olduqlarına inanmadığını bildirdi. Bir neçə gündən sonra ƏnuĢirəvan həmin adamlara əmr etdi ki, törətdikləri əməli bir də təkrar etsinlər. Onlar bunu yerinə yetirdilər. Türk bu məsələdən hiddətləndi, ancaq ƏnuĢirəvan bu barədə öz təəssüfünü bildirib ondan üzr istədi və o da sakitləĢdi. Sonra ƏnuĢirəvan əmr etdi ki, onun öz düĢərgəsinin yalnız otdan və çubuqdan düzəldilmiĢ komacıqlarından ibarət olan hissəsini yandırsınlar. Səhər açılan kimi ƏnuĢirəvan türkə möhkəm gileylənərək dedi ki, türkün adamları az qala onun düĢərgəsini dağıdacaqdılar və artıq o, türkün ona Ģübhə ilə yanaĢdığını hiss edir. Lakin türk baĢ verənlərin səbəbindən xəbərsiz olduğuna and içdi. Onda ƏnuĢirəvan dedi: «Mənim qardaĢım, hər ikimizin əsgərləri bizim aramızda bağlanmıĢ sülh saziĢini bəyənmədilər. Çünki onlar, nəticədə bizim aramızda baĢ verən müharibələrdən və hücumlardan əldə etdikləri gəlirdən məhrum olmuĢlar. Mən inanmıram ki, biz bir-birimizlə səmimi surətdə barıĢığa gələndən, bir-birimizə qarĢılıqlı inam, məhəbbət bəslədikdən və bir-birimizlə qohum olduqdan sonra da onlar qəlblərimizə toxunaraq, arada 107 düĢmənçilik hissi oyadan hər hansı bir əməli törətməsinlər. Zənnimcə, yaxĢı olardı ki, mənə izn verəsən səninlə öz aramda bir divar tikdirim və oraya qapı (lar) qoydurum, beləliklə, istədiyimiz adamlar istisna olmaqla, nə bizdən sizə, nə də sizdən bizə bir nəfər gələ bilsin.» Türk buna razı oldu və öz ölkəsinə qayıtdı. ƏnuĢirəvan divarın tikintisindən ötrü orada qaldı və bu divarı tikdirdi. O, divarı dəniz tərəfdən qaya və qurğuĢundan inĢa etdirdi. Divarın eni 300 zira` 42 idi və dağların zirvəsinə qədər uzanırdı. ƏnuĢirəvan, həmçinin daĢların gəmilərlə daĢınaraq dənizə tökülməsinə əmr verdi, daĢlar suyun üzündə görünəndə divarı bunların üstündə 3 mil 43 uzunluqda tikdirdi. Divarın tikintisi baĢa çatdıqdan sonra ƏnuĢirəvan onun girəcəyində dəmir qapılar qoydurdu və onlara keĢik çəkməyi 100 nəfər atlıya tapĢırdı. Halbuki, əvvəllər bu ərazinin mühafizəsi üçün 50 min əsgər tələb olunurdu. O bu divarın üstündə oynaq, hərəkət edən bir bürc, qüllə qoydurdu. Bundan sonra xaqana dedilər ki ƏnuĢirəvan onu aldatmıĢ, öz qızını deyil, baĢqa bir qızı ona ərə vermiĢ və ona qarĢı öz mövqelərini qüvvətləndirmiĢdir. Ancaq xaqan buna qarĢı heç bir tədbir görə bilmədi. ƏnuĢirəvan hökmdarları seçib təyin etdi, onların hərəsinə müəyyən bir vilayətin Ģahlığını, idarə etməyi tapĢırdı. VahrarzənĢah ləqəbi daĢıyan Dağ xaqanı - Səririn 44 hökmdarı, FilanĢah ləqəbli Filanın 45 hökmdarı, TəbərsərənĢah, CurcanĢah ləqəbli əl-Ləkz 46 hökmdarı, Ģahlığı artıq süquta uğramıĢ Məsqət hökmdarı, LiranĢah ləqəbli Liran hökmdarı, ġirvanĢah ləqəbli ġirvan 47 hökmdarı bu Ģahlardan idilər. O, Buxxun hakiminin Buxxda, Zirikiranın 48 hakiminin isə Zirikiranda padĢah olmasını təsdiq etdi. O, Qabaq dağı 49 hökmdarlarının sahib olduqları ərazilərdə hökmranlığını təsdiq etdi və ona vergi ödəmələri Ģərti ilə onlarla müqavilə bağladı. Ərminiyyə islamın meydana gəlməsinə qədər farsların əlində oldu. Çoxsayda siyasicilər öz qalalarını, Ģəhərlərini tərk etdilər və bunlar xarabalıqlara çevrildilər. Xəzərlər və bizanslılar isə onların bir vaxt sahib olduqları nə var idisə, onu ələ keçirdilər. 506. - Deyirlər ki, bəzən bizanslıların iĢləri öz qaydasında olmurdu və onların arasında yerli hökmdarlar meydana çıxırdı. Belə ki, onlardan bir nəfər kiĢi Ərminiyakosun hökmdarı oldu. Ölümündən sonra onun Qali adlı arvadı hökmdar oldu. O, Qaliqala Ģəhərini saldırdı və ona Qaliqala adı verdi. Bu sözün mənası «Qalinin yaxĢı əməlləri» deməkdir. Deyilənə görə, Ģəhər qapılarının birinin üzərində onun Ģəkli təsvir olunmuĢdu. Ərəblər isə Qaliqala sözünü «Qaliqala» kimi tələffüz edirdilər. 50 507. - Deyirlər ki, Osman ibn Affan 51 xəlifə olduqdan sonra özünün Suriyada, əl-Cəzirədə 52 və oranın sərhəd məntəqələrindəki caniĢini Müaviyəyə məktub yazaraq əmr etdi ki, Həbib ibn Məsləmə əl-Fihrini 53 silahlandıraraq, Ərminiyyəyə göndərsin. Həbib Suriyanın fəthində və Bizans ərazilərinə edilən hərbi yürüĢlərdə böyük igidliklər göstərmiĢdi və bu məsələ Ömərə 54 , sonra Osmana - Allah onlardan razı olsun - və onların xələflərinə məlum idi. Bəzilərinin dediyinə görə isə, Osman özü Həbibə yazılı surətdə əmr göndərdi ki, Ərminiyyəni tutsun və Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|