Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Akad. Z. M. Bünyadov adına ġərqĢünaslıq Ġnstitutu
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
114 Ərminiyyəyə isə Huzeyfə ibn əl-'Yəmən əl-Absini vali təyin etdi. Bərdəyə gələrək, Huzeyfə bu Ģəhərlə Qaliqala və Xeyzan arasında yerləĢən vilayətlərə öz amillərini 92 göndərdi. Ancaq sonra ona oranı tərk etməsi, öz yerini onunla bir yerdə olan Sıla ibn Zufar əl-Absiyə təhvil verməsi barədə xəlifə Osmanın yazılı əmri gəldi. Huzeyfə iĢini ona təhvil verdi, Həbib isə Suriyaya qayıtdı. Buradan o adətən Bizans vilayətlərinə hücumlar edərdi. O, qoĢunu ilə Himsdə 93 də qalmıĢdı. Lakin Muaviyə onu DəməĢqə göndərdi və o burada 42/662-ci ildə 35 yaĢında ikən vəfat etdi. Xəlifə Osman mühasirədə olan vaxt Muaviyə Həbibi ona köməyə göndərmiĢdi. O isə Vadi əl-Quraya 94 çatarkən Osmanın ölüm xəbərini eĢidərək geriyə qayıtmıĢdı. 519. - Deyirlər ki, sonra xəlifə Osman Muğirə ibn ġu'bəni Azərbaycanın və Ərminiyyənin valisi təyin etdi, sonra onu vəzifəsindən kənar edib Ərminiyyəyə ibn Rəbiə ibn Umeyyə ibn Əbu-Ģ-Salt əs-Səqafini, baĢqa məlumatlara görə isə Amr ibn Muaviyə ibn əl-Müntəfiq əl-Uqeylini vali təyin etdi. Bəzilərinin dediyinə görə 15 il ərzində Ərminiyyənin valisi Muğirədən sonra Bənu Kiləb qəbiləsindən bir nəfər, ondan sonra isə əl-Uqeyli olmuĢdur. Sonra xəlifə Əli tərəfindən - Allah ondan razı olsun - əl-ƏĢas ibn Qeys Ərminiyyənin və Azərbaycanın valisi təyin olunmuĢdur. Ondan sonra isə artıq Muaviyə tərəfindən Abdullah ibn Hatim ibn Numan ibn Əmr əl-Bəhili bu ərazilərin valisi təyin olunmuĢ və orada da vəfat etmiĢdir. Daha sonra Ərminiyyəni onun qardaĢı Əbdüləziz ibn Hatim ibn Numan idarə etmiĢ, Dəbil Ģəhərini saldırmıĢ, onu möhkəmləndirmiĢ və məscidini geniĢləndirmiĢdir. O, həmçinin NəĢəva Ģəhərini saldırmıĢ, Bərdə Ģəhərini bərpa etdirmiĢ, bəzi məlumatlara görə isə oranı yenidən tikdirmiĢ, ətrafında yaxĢı bir xəndək qazdırmıĢ və Beyləqan Ģəhərini də bərpa etdirmiĢdir. Çünki bu Ģəhərlər tamamilə dağıdılmıĢ vəziyyətdə idi. Həmçinin belə söyləyirlər ki, Bərdəni Əbdu-l- Məlik ibn Mərvanın 95 hakimiyyəti dövründə Məhəmməd ibn Mərvan bərpa etdirmiĢdir. Vaqidinin məlumatına görə, Əbdu-l-Məlik Bərdəni Hatim ibn Numan əl-Bəhilinin, ya da onun oğlunun köməyi ilə saldırmıĢdır. Əbdu-l-Məlikin dövründə Ərminiyyənin valisi Osman ibn Valid ibn Uqbə ibn əbu Muayt olmuĢdur. 520. – Xəbər verirlər ki, Ġbn Zubeyrin dövründəki qarıĢıqlıq, qiyam dövründə Ərminiyyə nəzarətdən çıxdı və onun müstəqil, azad vətəndaĢları müqavilələri pozdular. Buna görə də Mühəmməd ibn Mərvan öz qardaĢı Əbdu-l- Məlik tərəfindən Ərminiyyənin valisi təyin olunarkən onlarla müharibəyə baĢladı, onları məğlub edib, bir çox adamı qətlə yetirdi, əsir götürdü və ölkəni özünə tabe etdirdi. O, sağ qalanlara vəd etdi ki, onlara güzəĢtə gedəcəkdir. Bundan ötrü onlar Xilat vilayətinin kilsələrində yığıĢdılar. O isə kilsələrin qapılarını bağlatdırdı, qapıların yanında xüsusi adamlar qoydu və onlara od vurdurdu. Bu istila zamanı sisəcanlı Yəzid ibn Useydin anası da əsir düĢdü. O bu vilayətin batriqinin qızı idi. 521. - Deyirlər ki, Əbdu-l-Məlikin oğlu xəlifə Süleyman 96 Ərminiyyənin idarə olunmasını Adiyy ibn Amira əl-Kindiyə həvalə etdi. Adiyy ibn Amira, xəlifə Əli ibn Əbu Talibi 97 tərk edib Raqqaya getmiĢ adamlardan biri idi. Adiyy, Ömər 115 ibn Əbdu-l-Əzizin 98 dövründə də Ərminiyyənin valisi idi və Beyləqandakı Adiyy çayı da onun adını daĢıyır. Bəzilərinin II Ömərin hakimiyyəti dövründə Hatim ibn Numanın Ərminiyyənin hökmdarı olması haqqında söylədikləri məlumatlar isə həqiqətə uyğun deyildir. Bundan sonra xəlifə Yəzid ibn Əbdu-l-Məlik 99 Ərminiyyəyə Milaq Saffar əl-Bəhranini vali təyin etdi, sonra onu vəzifəsindən kənar edib, yerinə Haris ibn Amr ət-Taini təyin etdi. Haris lakzların ərazisinə hücum etdi və Həsmədan rustaqını iĢğal etdi. Sonra Muzhic qəbiləsindən olan əl-Cərrah ibn Abdullah əl- Hakəmi Ərminiyyənin hökmdarı təyin olundu. O, Bərdəyə gəldi, burada ona tərəzi və ölçülərdən düzgün istifadə olunmaması barədə məlumat verdilər. Əl-Cərrah məsələni ədalətlə həll edərək, əhalinin bu günədək istifadə etməkdə olduğu - «əl- Cərrahı» adlı yeni bir ölçü tətbiq etdi. Sonra o, Kür çayını keçib yoluna davam etdi və Sammur çayına çatdı. Əl-Cərrah bu çayı da keçib, oradan xəzərlərə tərəf yollandı, orada xəzərlərdən çox sayda adam qırdı. O, Həmzin vilayətinin əhalisi ilə də döyüĢdü. Ancaq sonra onlarla bu sərtlə sülh müqaviləsi bağladı ki, Xeyzanın (Ceyzanın) ətraflarına köçsünlər və burada onlara iki kənd ayırdı. Sonra əl-Cərrah Qumik 100 əhalisinə hücum edib, onlardan çoxlu əsir götürdü və oradan geri dönüb ġəkkəyə gəldi. Onun qoĢunu qıĢı Bərdədə və Beyləqanda keçirdi. Az sonra xəzərlər hiddətlənib ayağa qalxdılar və ər-Ras çayını keçdilər. Əl-Cərrah onlarla Varsan səhrasında döyüĢdü. Xəzərlər Ərdəbilə 101 tərəf geri çəkildilər. Ancaq əl- Cərrah onlara Ərminiyyə sərhədlərindən 4 fərsəx aralıda çatdı və tərəflər bir-birləri ilə 3 gün vuruĢmalı oldular. DöyüĢdə əl-Cərrah özü və onunla bir yerdə olan tərəfdarları həlak oldular. Bu münasibətlə həmin çay əl-Cərrah çayı, üzərindəki körpülərdən biri isə əl-Cərrah körpüsü adlandırıldı. Sonra xəlifə HiĢam ibn Əbdu-l- Məlik, 102 Məsləmə ibn Əbdü-l-Məliki Ərminiyyənin valisi, Səid ibn Əmt ibn Əsvad əl-CuraĢini isə onun avanqardının 103 rəhbəri təyin etdi. Ġshaq ibn Muslim əl-Uqeyli və onun qardaĢları, Amir ibn Rəbiə ibn Sasaənin nəslindən olan – Cəvana ibn əl-Haris ibn Xalid, Umeyr ibn əl-Hubab əs-Suləminin oğulları Zufafə və Xalid, Furat ibn Səlman əl-Bəhili, Valid ibn əl-Qa'qaə əl-`Absi də onunla (əl- CuraĢi ilə) bir yerdə idilər. Səid, Varsanı mühasirədə saxlamıĢ xəzərlərin üzərinə hücum edib mühasirəni yardı və onları məğlub etdi. Xəzərlər Azərbaycanın Məyməd 104 vilayətinə getdilər. Səid xəzərlərlə müharibəyə hazırlaĢdığı vaxt Məsləmədən məktub aldı. Məktubda Məsləmə Səidi, onun oraya gəliĢindən qabaq xəzərlərlə döyüĢə baĢlamağına görə ınəzəmmət etdi və Səidə orduya komandanlığın artıq Əbdu-l-Məlik ibn Muslim əl-Uqeyliyə tapĢırılması barədə məlumat verdi. Səid orduya komandanlığı təhvil verəndən sonra onu Məsləmənin elçisi həbs etdirdi, əl-qolunu qandallayıb Bərdəyə göndərdi. Burada onu zindana saldılar. Xəzərlər isə ərazidən uzaqlaĢa bildilər, ancaq Məsləmə onları təqib etdi və bu barədə HiĢama məlumat göndərdi. HiĢam isə cavabında ona aĢağıdakı Ģeri yazdı; «doğurdanmı sən Məyməddə xəzərləri gördüyün halda onlara oranı tərk Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|