Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu
Yüklə 5,05 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dədə Qorqud ● 2015/I
- Açar sözlər
- Key words
- Ключевые слова
- İşin məqsədi.
Dədə Qorqud ● 2015/I 116 Günay ORUCZADƏ AMEA Folklor İnstitutunun əməkdaşı, Azərbaycan Müəllimlər İnstitutunun magistri e-mail: gunayoruczade@rambler.ru XX ƏSRDƏ YAZILI ƏDƏBİYYATLA FOLKLORUN ƏLAQƏSİ Xülasə Məqalədə Azərbaycan ədəbiyyatında folklor dəyərləri ilə yazılı ədəbiyyatın qarşılıqlı əla- qəsinə diqqət yetirilir. Burada XX əsr ədiblərinin əsərlərində folklordan yararlanma məqamları, onların əsərlərində folklorizmlərin işlətmə dərəcələri geniş şəkildə tədqiq edilir. Məqalədə eyni zamanda folklorizmlərin Azərbaycan yazılı ədəbiyyatında təzahür edən, çox yayılan formalarına da aydınlıq gətirilir. Açar sözlər: Folklor, yazılı ədəbiyyat, folklorizm, folklor süjet və motivləri. THE RELATION BETWEEN FOLKLORE AND WRITTEN LITERATURE IN THE 20 TH CENTURY Summary In the article it is said about the mutual relation of the written literature with folklore values in Azerbaijan literature. The folklore usage opportunities in the works of the literary men of the 20 th century, the working levels of folklorizms in their works are investigated in details. At the same time in the article the most spread and appeared forms of folklorizms in Azerbaijan written literature are also cleared up. Key words: Folklore, written literature, folklorizms, folklore plots and motives СВЯЗЬ ФОЛЬКЛОРА С ПИСЬМЕННОЙ ЛИТЕРАТУРОЙ В XX ВЕКЕ Резюме В статье обращается внимание на взаимосвязь письменной литературы с фоль- клорными ценностями в азербайджанской литературе. Здесь широко исследуются места воспользования фольклором в произведениях писателей XX века, а также частотность использования фольклоризмов. В настоящей статье в то же время вносится ясность в очень распространенные формы фольклоризмов, проявляющиеся в азербайджанской письменной литературе. Ключевые слова: фольклор, письменная литература, фольклоризм, фольклорные сюжеты и мотивы. Məsələnin qoyuluşu. XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatında folklorla yazılı ədəbiyyatın qarşılıqlı əlaqəsini tədqiq etmək. İşin məqsədi. Məqalədə Azərbaycan ədəbiyyatında bir çox ədiblərin əsərlərində folklordan bəhrələnmə məqamlarını, onların əsərlərində təzahür edən folklorizm formalarının şəhri. Azərbaycan ədəbiyyatında folklor dəyərləri ilə yazılı ədəbiyyatın qarşılıqlı əlaqəsi öyrənilməyə başlandığı vaxtdan etibarən milli ədəbiyyatın silsilə prob- lemlərini əks etdirə bilən yaradıcılıq sahəsi kimi özünü göstərməyə başladı və daim diqqət mərkəzində oldu. O, bir tərəfdən, Azərbaycanda baş verən ictimai- Dədə Qorqud ● 2015/I 117 siyasi və sosial dəyişiklikləri, digər tərəfdən isə, demokratik dəyərlərə doğru inkişafı təsvir edirdi. Azərbaycan ədəbiyyatında folklor dəyərləri ilə yazılı ədə- biyyatın qarşılıqlı əlaqəsi ədəbiyyatın həyatı daha realist, olduğu kimi, bütün təzad və ziddiyyətləri, ağrı-acıları ilə, olduğu kimi əks etdirməsi ilə nəticələndi. XX əsr Azərbaycan xalqının tarixində çox ziddiyyətli dövrlərdən biridir. Bu illərdə ictimai-siyasi həyatda baş verən hadisələrlə əlaqədar şifahi xalq ədə- biyyatına olan maraq da güclənmişdi. Azərbaycanda, xüsusilə Bakıda fəhlə sin- finin meydana gəlməsi, inqilabi hərəkatın güclənməsi və başqa amillər öz növ- bəsində ədəbiyyatın, incəsənətin qarşısında bir sıra yeni tələblər qoyurdu. Azərbaycan ədəbiyyatının getdikcə bu yeni tələblərə və dəyərlərə daha möhkəm söykənməsi, şübhəsiz ki, onun bəhrələndiyi qaynaqlar və xüsusilə əvəzsiz folklor dəyərləri ilə sıx bağlı idı. Əgər XIX əsrin maarifçi ədəbiyyatı, xüsusilə A. Bakıxanov, İ. Qutqaşınlı, M.Ş. Vazeh, M.F.Axundov, Q.Zakir, S.Ə.Şirvani və başqaları bu qaynaqdan bəhrələnib milli nəsr, dramaturgiya və poeziyaya xalqın milli-mənəvi düşüncəsinin qeyri-mütəşəkkil axınını yaratmış- dılarsa, XX əsr ədəbiyyatında folklor, folklorizm özünü yeni məzmunda, daha mütəşəkkil formada göstərməyə başladı (1, 124-125). Folklorizm Azərbaycan ədəbiyyatında, əsasən, üç formada – mətnaltı qə- libdə, mətndaxili üslubda və müstəqil folklor süjetlərinin, eləcə də folklor mo- tivlərinin ədəbiyyata gətirilməsi formasında özünü göstərdi. Amma, təəssüf ki, bir sıra istisnalara, xüsusilə ayrı-ayrı ədiblərin folklor süjetlərindən öz əsərlərin- də istifadəsini əks etdirən bir çox tədqiqatların aparılmasına baxmayaraq, ümu- milikdə problemin geniş tədqiqinə, Azərbaycan ədəbiyyatında folklorizmin meydana gəlməsi və nəzərə çarpan üç mühüm qəlibdə geniş şəkildə öyrənil- məsinə, demək olar ki, indi-indi başlanılmışdır. Folklor süjetləri, folklor motivləri və folklorizm Azərbaycan ədəbiyyatının qüdrətli yüksəlişinin, xalqın milli-mənəvi, eləcə də dini-əxlaqi dəyərlərinin ədə- biyyatımızda bədii təcəssümünün başlıca vasitələrindən biridir. Folklor süjet və motivlərinin bu gün ayrıca tədqiqata cəlb edilməsi bu ədəbiyyatın təkcə törəniş və inkişaf istiqamətlərini öyrənməyə deyil, eyni zamanda sonrakı mərhələlərdə, ayrı-ayrı epoxal dönəmlərdə milli həyatı əks etdirmək, özünün etik-estetik də- yərini qoruyub saxlamaq, xalqın yeni şəraitdə davam və inkişaf edən həyatının yazılı ədəbiyyatda ənənəvi ardıcıllıqda əks olunmasına, inikasına imkan verir. Təbii ki, bunlar bütövlükdə XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatını dəyərləndir- məyə, ona yeni baxışların formalaşmasına və ədəbiyyatımızın ayrı-ayrı dövrləri, mərhələləri və ədəbi simaları barədə müasir mərhələdə daha doğru qənaətlərə gəlməyə yol açır. Azərbaycan yazılı ədəbiyyatı və folklorun qarşılıqlı əlaqələri ədəbiyyatımızı təkcə məzmunca tamamlamamış, eyni zamanda ona yeni mün- dəricə vermiş, etik və estetik cəhətdən onu zənginləşdirmişdir. Folklorla yazılı ədəbiyyatın qarşılıqlı əlaqəsi onun mövcud olduğu bütün dövrlərdə ədəbi-nəzəri fikrin aktual problemlərindən olmuşdur. Yazılı ədəbiyyat və folklor probleminin Yüklə 5,05 Kb. Dostları ilə paylaş:
|