Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan müƏLLİMLƏR İnstitutu
Yüklə 4,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ədəbiyyat
- VI fəsil AZƏRBAYCAN MÜTƏFƏKKİRLƏRİ TƏRBİYƏ VƏ TƏHSİL HAQQINDA
158
A.S.Makarenkonun tərbiyə sistemində digər əsas məsələ- lərdən biri “perspektiv xətlər sistemi”dir. Görkəmli pedaqoq qeyd edirdi ki, insan öz gələcəyində sevindirici bir şey görməsə, dünyada yaşaya bilməz. İnsanın həyatının əsil stimulu sabahkı sevincdir. Pe- daqoji prosesdə bu sabahkı sevinc çox mühüm əhəmiyyətə malikdir. Odur ki, qarşıya hər zaman yeni-yeni məsələlər qoyulmalı və onların əldə edilməsi uğrunda mübarizə aparılmalıdır. Bu sistem uşaqları həmişə fərəhli və gümrah saxlayır, onları yaradıcılıqla işləməyə, dayanmadan irəli getməyə alışdırar. Bu çox ciddi, düşü- nülmüş, planlı iş üsuludur. A.S.Makarenko insanın tərbiyə və yenidəntərbiyə edilməsində
tərbiyənin təkcə vasitəsi deyil, həm də tərbiyənin nəticəsidir. Pedaqoqun fikrincə, günahkar və intizamsız adamları cəzasız buraxmaq olmaz. Əsas məsələ cəzanı necə tətbiq etməkdədir. Cəza sistemsiz, mənəvi cəhətdən təhqiredici və tələsik olmamalıdır, cəza fərdi səciyyə daşımalı və günaha müvafiq verilməlidir. Cəza ver- məzdən əvvəl izahat işi aparılmalıdır. A.S.Makarenko intizam tərbiyəsində cəzalandırma ilə yanaşı, rəğbətləndirmənin böyük əhəmiyyət kəsb etdiyini əsaslandırmışdır. O, rəğbətləndirməyə müəllifin tərifini, yoldaşların ehtiramını, əmrlə təşəkkür verməyi, uşaqlara məsul işlər tapşırmağı aid edirdi. A.S.Makarenko uşaqlara təsir göstərən tədbirlər sırasında ictimai rəyin, şəxsi nüfuzun və nümunənin, sərəncamın, inandırma və izahatın, ənənə və rejimin əhəmiyyətini xüsusi vurğulayırdı. A.S,Makarenko yazırdı: “Normal uşaqlar və normal vəziyyətə gətirilmiş uşaqlar tərbiyənin daha çətin obyektləridir. Onların xasiy- yəti çox yumşaq, tələbləri müxtəlif, mədəniyyəti dərin, münasibət- ləri müxtəlifdir. Onlar sizdən güclü iradə, yüksək həyəcan deyil, yüksək texnika tələb edirlər”. A.S.Makarenko koloniya və kommunada işləyərkən fiziki tər- biyənin gəzinti, turizm, oyun, idman, gimnastika vasitələrindən ge- niş istifadə etmiş, bədii tərbiyəni əqli, əxlaqi, fiziki tərbiyə ilə əlaqə- ləndirmişdir.
159
Tapşırıqlar Təqdim olunan bu məsələlərlə bağlı aidiyyatı üzrə başqaları ilə fikir mübədiləsi aparmağa çalışın. Bu prosesdə fəallığınızı qiymətlən- dirin. Məsləhətdir ki, V fəslin məzmununa daxil edilmiş materialı bir daha nəzərdən keçirəsiniz. 1.
Y.A.Komenskinin tərbiyə haqqında fikirləri. 2.
C.Lokkun tərbiyə haqqında fikirləri 3.
Helvetsinin pedaqoji fikirləri 4.
Deni Didronun pedaqoji görüşləri 5.
J.J.Russonun tərbiyə haqqında fikirləri 6.
A.Disterveqin tərbiyə və təhsil haqqında fikirləri 7.
İ.H.Pestalotsinin tərbiyə haqqında fikirləri. 8.
İ.F.Herbartın tərbiyə haqqında fikirləri 9.
K.D.Uşinskinin tərbiyə haqqında fikirləri 10.
A.S.Makarenkonun tərbiyə haqqında fikirləri.
1.Mərdanov M.C. Azərbaycan təhsil tarixi. 3 cilddə. Bakı: Təhsil, 2012 . 2. Ağayev Ə.Ə. Pedaqogika. Bakı: Adiloğlu, 2006. 3. Rüstəmov F.A. Pedaqogika tarixi. Bakı: Nurlan, 2010. 4. Rüstəmov F.A. Şərqdə pedaqogika tarixi. Bakı, 2002. 5. Komenski Y.A. Böyük didaktika. Bakı: Nurlan, 2012. 6. Makarenko A.S. Seçilmiş əsərləri. Bakı: Maarif, 1985. 7. Seyidov Ə.Y. Pedaqogika tarixi. Bakı: Maarif, 1968.
160
VI fəsil AZƏRBAYCAN MÜTƏFƏKKİRLƏRİ TƏRBİYƏ VƏ TƏHSİL HAQQINDA
Əhatə olunan məsələlər:
6.1. XI – XII əsr Azərbaycan klassikləri tərbiyə və təhsil haqqında. 6.2. Erkən orta əsrlər dövründə Azərbaycan klassik pedaqoji fikri. 6.3. XIX əsr və XX əsrin birinci yarısında görkəmli Azərbaycan maarifpərvərlərinin tərbiyə və təhsil haqqında fikirləri.
161
6.1. XI-XII əsr Azərbaycan klassikləri tərbiyə və təhsil haqqında Qətran Təbrizinin tərbiyə və təhsil haqqında fikirləri. XI əsr Azərbaycan xalqının ictimai-bədii, pedaqoji təfəkkür tarixinin görkəmli nümayəndələrindən biri Qətran İbn Mənsur Təbrizidir (1012-1088) O, təkcə Azərbaycanda deyil, bütün Yaxın Şərqdə mədhiyyələr yazan, dəyərli fikirlər söyləyən, hikmətli sözlər deyən böyük mütəfəkkir kimi tanınmışdır. O Təbrizdə, Gəncədə, Naxçıvanda yaşayıb yaratmış qüdrətli Azərbaycan sənətkarı olmuşdur. Qətran Təbrizinin “Divan”ını ilk dəfə toplayıb nəşr etdirən Məhəmməd Əli Naxçıvani olmuşdur . Qətran Təbrizi öz şeirlərirıdə Azərbaycan hökmdarlarının qəhrəmanlığını, şücaətini, ədalətini, vətənpərvərliyini, əxlaqi, mənə- vi keyfiyyətlərini mədh etmişdir. Qətranın yaradıcılığında həm yüksək bədiilik, həm tarixi ha disələrin təsviri, həm tarixilik, həm də tərbiyəvi əxlaqi keyfiyyət- lərin şərhi yüksək dərəcədədir. Qətran Təbrizinin “Divan”ını oxu- duqca gözümüz qarşısında yalnız yüksək ilhama malik bir şair de- yil, həm də bir pedaqoq, müəllim, tərbiyəçi, qədim Yunan və Şərq elm və mədəniyyətinə dərindən bələd olan görkəmli bir alimin siması canlanır. Qətranın şeirləri əxlaqi, mənəvi, ibrətamiz fikirlərlə zəngindir. O həyat haqqında fikirlərini mənsub olduğu sadə xalq kütləsinə müraciətlə belə deyir: “Ey ciyəri yanan, bu bağdan meyvə axtarma. Bu bağ ancaq ikiqapılı bir söyüdlükdür. Bihudə danışma ki, bağban arxada durub. Torpaq kimi aram ol, yel kimi ötüb keç”. Şair demək istəyir ki, yaşadığımız həyat olum və ölüm adlı iki qapısı olan söyüdlükdən ibarətdir. Olum qapısmdan bu söyüdlüyə daxil olan insan dadlı meyvələr axtarır, nəsə bir şeylər toplamaq istəyir. Lakin nəzərə almır ki, bu bağ söyüdlükdür. Bu söyüdlükdən dərilmiş “meyvə” heç nəyə yaramayacaq. Buradan heç nə apara bilməyəcəkdir. Əcəl adlı bağban pusquda durmuş, insanı ölüm qa- pısından içəri atmaq üçün fürsət gözləyir. Şair bildirir ki, bu həyatda Yüklə 4,28 Mb. Dostları ilə paylaş:
|