Azərbaycan Respublikasının daxili və xarici siyasətinə, beynəlxalq münasibətlərə dair analitik jurnal
Yüklə 4,36 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- STRATEJİ TƏHLİL 331 Ругия Мамедова Анализ культур через призму традиций и современности
- STRATEJİ TƏHLİL
- Key words
- Ramil VƏLİBƏYOV
- KİV-lər və sosial şəbəkələr kütləvi şüura təsiredici faktor kimi
- STRATEJİ TƏHLİL 337
- Ənənəvi cəmiyyətlərdən fərqli olaraq müasir sosiumlarda KİV-lər məhz sosial yaddaşı yeniləyir və baş verən hadisələrə sosial-siyasi
Say 7-8 • 2014 | STRATEJİ TƏHLİL 331 Ругия Мамедова Анализ культур через призму традиций и современности В статье предлагается анализ культур через призму прошлого и будущего и отмечается, что в процессе исторического развития, традиции и современность являются как противоречивыми по отношению друг к другу явлениями, так и феноменами одного целого. Возможность переключения одного явления на другое является гарантом сохранения стабильности. Следует отметить, что, несмотря на то, что силу культур определяет прошлое, оно же выступает причиной инерции культур. Таким образом, обычаи, являющиеся наследием культур, также характеризуются как элемент, формирующий феномен фетишизма культур. В конце статьи следует вывод о том, что каждое реальное развитие есть результат поиска истины. То есть, в разное время и на различном пространстве предпосылки для развития различных методов не исключают единства истины. STRATEJİ TƏHLİL | Say 7-8 • 2014 332 STRATEJİ TƏHLİL | Say 7-8 • 2014 334 Say 7-8 • 2014 | STRATEJİ TƏHLİL 335 Açar sözlər: kütləvi şüur, kütlə, homoinformatikus, manipulyasiya, dəstə şüuru, kütləvi kommunikasiya vasitələri, media, sosial şəbəkə, simvolik siyasət, mif, mozaik mədəniyyət Key words: mass consciousnesses, mass, manipulation, consciousnesses of crowd, mass communication means, mussel, symbolical policy, myth, mosaic culture Ключевые слово: массовое сознание, масса, манипуляция, сознание толпы, СМИ, символическая политика, миф, мозаичная культура KİV-in və sosial şəbəkələrin kütləvi şüurun idarə edilməsində rolu Ramil VƏLİBƏYOV AMEA-nın Fəlsəfə, Sosiologiya və Hüquq İnstitutunun doktorantı velibeyov@mail.ru STRATEJİ TƏHLİL | Say 7-8 • 2014 336 Giriş Müasir qloballaşma və informasiya əsrində informasiya-kommunikasiya vasitələrinin sürətli inkişafı ənənəvi kütləvi informasiya ötürücülərindən daha mürəkkəb struktura malik, lakin daha geniş auditoriyaya təsir etmək gücündə olan kütləvi informasiya vasitələrinin (KİV), sosial şəbəkələrin meydana gəlməsi kütlənin və kütləvi şüurun idarə olunmasını, onun siyasi manipulyasiyasını yenidən diqqət mərkəzinə gətirir. Xüsusilə də, kütləvi şüurun müxtəlif metod və texnologiyalar vasitəsilə aqressivləşdirilməsi və onun daşıyıcılarının maraq qruplarının mənafeləri naminə cinayətə sürüklənməsi nəticəsində ortaya çıx- mış yeni faktlar problemə yeni yanaşma tələb edir. Şimali Afrika, Yaxın və Orta Şərq regionlarında böyük ideoloji və siyasi-psixoloji təsir gücünə malik KİV- lərin, həmçinin sosial şəbəkələrin sadə insanların düşüncəsinə təzyiqlər etməsi, onları müxtəlif siyasi oyunların alətinə çevirməsi, davranışlarına nəzarət etməsi və s. kimi faktorlar da sözügedən problemi daha da aktuallaşdırır. KİV-lər və sosial şəbəkələr kütləvi şüura təsiredici faktor kimi Müasir ictimai-siyasi proseslərin təhlili onu deməyə əsas verir ki, hazırkı dövrdə kütlələrin, ayrı-ayrı fərdlərin düşüncəsində, davranışında və psixologi- yasında köklü dəyişikliklər baş verir. Əlbəttə ki, burada söhbət insanların real dünya çərçivəsindən çıxaraq virtual aləmə daxil olmasından, düşüncəsində və davranışında özlərini standartlaşdırmasından gedir. Sözügedən proseslər içərisində yeni insan tipinin – “homoinformatikus”ların formalaşdığını da artıq aydın sezmək mümkün olur. Bu prosesdə isə əsasən KİV-lər və sosial şəbəkələr mühüm rol oynayır. Əlbəttə ki, KİV vasitəsilə kütləvi şüura təsiretmə mexanizmləri bəşəriyyətə çoxdan bəllidir. Çünki dəstə xüsusi düşüncəyə sahib deyil və istənilən ide- yanı tezliklə qəbul edir. E.Kanetti yazırdı ki, xaricdən daxil olan istənilən yad ideya kütləni asanlıqla kor edir [1, s. 128]. Burada fərdin rasional düşüncəsilə ziddiyyətdə olan dəstə şüurunun xüsusiyyətləri kütlənin manipulyativ təsir vasitəsilə asanlıqla idarə olunmasına imkan yaradır. XX əsrin böyük manipul- yatorlarından olmuş Adolf Hitler deyirdi ki, mən xalqı qarışdırıram və onunla kütləyə çevrilmədən öncə ünsiyyətə girmirəm. KİV-in kütləvi şüurun manipulyasiyasında oynadığı rol birbaşa olaraq insan- ların psixoloji vəziyyətilə bağlıdır. Bu mənada Q.Lebon göstərirdi ki, kütlənin qeyri-ixtiyari davranışı yeni eranın əsas göstəricilərindəndir. Kütlə fenomeninin idarə edilməsinin ciddi problem olduğunu deyən Lebon yazırdı ki, kütlələrin getdikcə ictimai-siyasi proseslərə güclü təsir etməsi, cəmiyyətin həyatında mü- hüm rol oynaması bu sahədə araşdırmaları daha da aktuallaşdırır [2, s. 95]. Z.Freyd kütlə pisixologiyasını təsvir edərkən yazırdı ki, kütlənin idarə olun- ması təsir və hipnoz üzərindən həyata keçirilir. Yəni kütlələrin manipulyasiyası Say 7-8 • 2014 | STRATEJİ TƏHLİL 337 sırf kütləvi şüurun psixoloji xüsusiyyətləri üzərində qurulur [3, s. 34]. S.Moskoviçi də vurğulayıb ki, kütlələrin başçıları manipulya- siya üçün hipnoz, təbliğat, təlqin və azdırma metodlarından istifadə edir [4, s. 122]. Kütlənin psixoloji xüsusiyyətlərilə yanaşı, kütləvi şüurun formalaşdırılması və mani- pulyasiyasında əsas rolu informasiya və ona sahib olan generatorlar oynayırlar. V.Çörçil deyib ki, informasiya kütləsinə nəzarət edənlər dünyanı idarə edənlərdir. Müasir dövrdə siyasi proseslərdə kütləvi şüurla ma- nipulyasiyanı dövlət və qeyri-dövlət kanal- ları ilə yanaşı, hüdudsuz imkanlara malik olan KİV-lər də həyata keçirir. Media insanların həyatına o dərəcədə daxil olub ki, kütləvi şüuru istənilən istiqamətə yönləndirmək bacarığına nail olunub. Bu isə əlbəttə ki, istər KİV, istərsə də me- diakratorlar tərəfindən xüsusi metodlarla reallaşdırılır. Bu gün əminliklə demək olar ki, KİV-ləri idarə edənlər aktiv şəkildə insanların düşüncəsinə, davranışına təsir edir, kütləvi şüurla manipulyasiyanı həyata keçirir, siyasi prosesləri lazımi istiqamətə yönəldir və qarşıya qoyulmuş siyasi maraqları təmin edirlər. Hesablamalara görə, modernləşən dünyada 20 ay ərzində ötən 50 ilin informasiyası emal olunur və dövriyyəyə buraxılır. İnformasiya yükünün də həddindən artıq çoxalması yeni-yeni ünsiyyət formalarının meydana gəlməsini sürətləndirir. Beləliklə də, eyni məzmunlu informasiyanın böyük əraziyə yayıl- masını həyata keçirən müasir KİV-lər kütləvi şüur daşıyıcısı olan sosial qrupla- ra, bütövlükdə cəmiyyətə təsir etmək imkanlarını artırırlar. Məhz mətbuat və kütləvi kommunikasiya vasitələri şəxsiyyətin kütləviləşməsini, insanların ba- xışlarının və davranışlarının standartlaşdırılmasını həyata keçirir, onların siyasi proseslərə eyni aspektli reaksiyasını təşkil edir. İnformasiya kanalları vətəndaşlarda mühüm siyasi keyfiyyətləri formalaşdırarkən yalnız fərdi təsirlə məhdudlaşmır, həmçinin ümumi cəmiyyət miqyasında da fəaliyyət göstərirlər. Ənənəvi cəmiyyətlərdən fərqli olaraq müasir sosiumlarda KİV-lər məhz sosial yaddaşı yeniləyir və baş verən hadisələrə sosial- siyasi qiymət verir. Bu baxımdan media insanların nəinki indiki, hətta gələcək siyasi düşüncə və davranışlarını da proqramlaşdırır. Müxtəlif siyasi proseslər za- manı KİV-lər təsir vasitələrilə cəmiyyətdə konkret dəyər və ya şəxsiyyət modeli formalaşdırmaqla kütləvi şüuru bir məqam üzərində cəmləyə bilir. Medianın insanların davranışına təsiri müəyyən ictimai rəyin formalaşdırıl- ması yolu ilə baş tutur. İctimai rəyə kütləvilik xüsusiyyəti vermək və onu ma- nipulyasiya etmək üçün isə KİV-lərin geniş imkanları var. Bu baxımdan seçki proseslərində, müharibəyə hazırlıq və ya “informasiya müharibəsi”ndə atılan addımlar buna misal ola bilər. Ənənəvi cəmiyyətlərdən fərqli olaraq müasir sosiumlarda KİV-lər məhz sosial yaddaşı yeniləyir və baş verən hadisələrə sosial-siyasi qiymət verir. Bu baxımdan media insanların nəinki indiki, hətta gələcək siyasi düşüncə və davranışlarını da proqramlaşdırır. Yüklə 4,36 Kb. Dostları ilə paylaş:
|